De Yin en Yang van Facebook

De schaduwzijde van een online succesverhaal.

Vorige week werd Mark Zuckerberg door Time Magazine uitgeroepen tot persoon van het jaar. Hiermee kwam hij in het rijtje te staan van klinkende namen zoals Obama, Putin, uzelf (herinner u nog de cover met een spiegel op in 2006), Bush, Einstein, DengXiaoping en Paus Johannes Paulus de 2e. Helemaal niet slecht dus, voor iemand van 26 jaar.

Zuckerberg en z’n team zijn er in amper 7 jaar in geslaagd om één van de grootste sites ter wereld te bouwen. Op enkele landen na domineert Facebook sociale media over de hele wereld.

Op dit moment zijn er naar schatting bijna 600.000.000 leden. De afgelopen 17 maanden groeide dat aantal met bijna 700.000 per dag. In België zitten we aan 3,9 miljoen leden, met een stijging van een half miljoen over de laatste zes maanden.

In tegenstelling tot wat velen denken is Facebook niet voornamelijk voor jongeren. Uit de cijfers blijkt dat slechts één derde jonger is dan 25 jaar. Facebook is een representatieve afspiegeling van onze maatschappij. In de top-vijf Facebook landen staan de US en het VK wel op nummers 1 en 3, maar de nummers 2 en 4 worden ingenomen door Indonesië en Turkije. Facebook is in alle opzichten dus een breed en wereldwijd verschijnsel.

Facebook is vandaag groter dan Google. Op zich is dit merkwaardig voor een site die eigenlijk leeg is. Het enige wat er gebeurt is dat mensen andere mensen vinden én er berichten, nieuwtjes, media, spellen, … mee uitwisselen. Een site gebouwd op de kracht van de massa. Het grootste medium ter wereld, zonder dat het voldoet aan de klassieke spelregels van de media.

Ondanks de jeugdige leeftijd van Zuckerberg en het bedrijf, kunnen we niet ontkennen dat ze het tot nog toe heel slim hebben gespeeld. De eerste paar jaar hebben ze gebruikt om op alle manieren te groeien, waardoor ze honderden miljoenen gebruikers aantrokken. Voor veel internetgebruikers is Facebook deel van de dagelijkse routine geworden. Een belangrijke stap om gebruikers volledig binnen Facebook te zuigen, is hun recent gelanceerde boodschappendienst, die toelaat om alle mails en berichten ook van binnen Facebook te beheren. Je kan nu je hele online leven verplaatsen naar Facebook …

Ook aan het aanbod voor bedrijven en adverteerders is grondig gewerkt de laatste maanden, om ze te voorzien van allerlei interessante instrumenten waardoor ze makkelijk kunnen connecteren met hun klanten.

Het huidige Facebook platform laat toe dat bedrijven hun eigen sites linken met Facebook én makkelijk rijke pagina’s binnen Facebook kunnen bouwen die eigenlijk als vervanging van klassieke sites kunnen fungeren. Bovendien profiteer je binnen het ecosysteem van Facebook van de sociale dynamiek waarbij gebruikers jouw boodschap verspreiden, de natte droom van elke marketeer. Maar Facebook laat nog veel meer toe: aantrekkelijke communicatie, krachtige CRM, online transacties, … Eigenlijk kan je ook als bedrijf ondertussen je hele online aanwezigheid verplaatsen naar Facebook.

Facebook is er in geslaagd om op amper 7 jaar het onmogelijke te realiseren, en de ambities gaan nog verder. In hun business plan staat dat ze in 2012 de kaap van de 1 miljard gebruikers willen overschrijden. Met hun huidige groei hebben ze daarvoor nog ongeveer 570 dagen nodig…

Hoe we het ook draaien of keren, en wat de internet-pessimisten ook mogen geloven: Facebook zal nooit meer verdwijnen. Een fantastische realisatie.

Maar Facebook heeft ook een heel belangrijke schaduwzijde. Het bouwt (bewust?) een internet binnen het internet. Een internet waar de spelregels van 20 jaar open internet niet langer gelden. Het internet zoals wij dat vandaag kennen bestaat door haar decentralisatie en haar neutraliteit. Waar puriteinen, conservatieven en dictaturen in evenwicht worden gehouden door liberalen, vrijhavens voor ontucht, openheid en zelfs illegaliteit. Een internet van de hele wereld. Een fragiel evenwicht dat een afspiegeling is van de complexiteit en tegenstellingen van de reële wereld om ons heen.

En met het succes van Facebook dreigt dit te veranderen. Het internet dat veel mensen morgen quasi exclusief zullen gebruiken, zal in handen zijn van één bedrijf. Dit wordt een internet met eigen (commerciële) spelregels, dat geen afspiegeling is van een vrije maatschappij, een vrije economie, vrije meningsuiting of van vrije cultuurbeleving. Hierdoor wordt Facebook het China van het internet: aan de buitenkant ziet alles er schitterend, glanzend, vrij en kapitalistisch uit, maar de onderbouw is dictatoriaal en gesloten.

Er zijn talloze voorbeelden van hoe zowel gebruikers (borstvoedende moeders) als bedrijven (recent nog Humo en Studio Brussel) zonder uitleg plots van Facebook werden gegooid, omdat onze Europese aard schijnbaar botste met die van de puriteinse Amerikanen.

Hoewel dit stuk gaat over Facebook, gelden alle argumenten en bezwaren ook voor een handvol andere spelers zoals Apple en Google, die elk op hun eigen manier bezig zijn met hun “internet binnen het internet”.

Ik hoor vaak het argument dat Facebook en co commerciële bedrijven zijn, die kunnen bepalen wat ze willen, en diegenen die het daarmee moeilijk hebben, geen gebruik hoeven te maken van deze diensten. Maar hierin schuilt het perverse van de situatie: elk van de hierin genoemde merken is de facto monopolist in hun domein. Er is gewoon geen volwaardige concurrentie (meer).

Laat er geen misverstand over bestaan: ik ben een groot fan van Facebook, Apple, Google en zoveel andere fantastische bedrijven. Bovendien is het gewoon onmogelijk om vandaag geen beroep te doen op hun technologie en diensten.
Maar ik roep ook op tot ogenblikkelijke actie, om onze manier van denken, leven, zakendoen te vrijwaren. Om te maken dat de rest van de wereld zich niet hoeft te schikken naar de normen van een handvol bedrijven volgens de cultuur en belangen van slechts één land.

Dit kan alleen op een hoger (Europees?) niveau gebeuren. De de-facto monopolie positie van Facebook, Apple, Google, … geeft ons juridische en economische wapens om van de bedrijven in kwestie een andere attitude te eisen én garanties te krijgen zodat onze manier van leven, denken en consumeren gevrijwaard blijft. Helaas vrees ik dat er op dit ogenblik te weinig politiek bewustzijn bestaat wat de ernst van deze situatie betreft én dat de politieke wil ontbreekt om een hard standpunt in te nemen. De markt zal zich dus zelf moeten beschermen door niet al haar eieren in één mand te leggen. Gebruik ten volle de kracht van Google, Apple en Facebook, maar zorg ervoor dat je dit niet exclusief doet én dat je altijd terug wegkan. Misschien zal het ooit nodig zijn.

Jo Caudron

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content