Leert de sector deze keer uit de crisis?

Twee jaar geleden, in Datanews van 13 december 2006, voorspelde professor Van Hootegem een tegen 2010 een nieuwe crisis in de it, tenzij de sector “volwassen” wordt. De sector, met haar helaas slechts gedeeltelijk representatieve werkgeverskoepel op kop, heeft sindsdien geen gehoor gegeven aan zijn analyse. De toen geciteerde kwalen zijn weinig of niet geremedieerd: modern personeelsbeleid, vorming en opleiding, het uitwerken van een transparant kader voor profielen en competenties…

Twee jaar geleden, in Datanews van 13 december 2006, voorspelde professor Van Hootegem een tegen 2010 een nieuwe crisis in de it, tenzij de sector “volwassen” wordt. De sector, met haar helaas slechts gedeeltelijk representatieve werkgeverskoepel op kop, heeft sindsdien geen gehoor gegeven aan zijn analyse. De toen geciteerde kwalen zijn weinig of niet geremedieerd: modern personeelsbeleid, vorming en opleiding, het uitwerken van een transparant kader voor profielen en competenties…

Wat dat laatste betreft, zijn er wel enkele schuchtere pogingen ondernomen op Europees vlak. Maar ook daar schitteren Belgische werkgevers door afwezigheid. Voorbeelden voor een degelijke aanpak zijn er nochtans genoeg (Duitsland, Denemarken, Zweden…), maar recente ervaringen rond personeelsbeleid beloven geen beterschap. Het is vrij hallucinant te noemen dat academici én vakbonden in de sector pleiten voor vernieuwing in de bedrijfscultuur, maar dat juist de werkgeversvertegenwoordigers hard op de rem staan. Het is ooit anders geweest.

De huidige economische deconfiture laat evenwel niet toe om de voorspellende waarde van de ‘varkenscyclus’ vandaag te toetsen. Het uitblijven van grote ontslagrondes in de it-bedrijven geeft de indruk dat de sector minder conjunctuurgevoelig zou zijn geworden. Helaas is dat niet het geval.

Dat de it-sector niet zo snel reageert op deze recessie, is niet zo verwonderlijk. Vooral de grote bedrijven hebben langlopende projecten bij hun klanten, die je niet van vandaag op morgen kan opzeggen. We horen wel op tal van plaatsen dat het verkopen van nieuwe projecten moeilijk tot heel moeilijk wordt. De grote groepen kunnen wel enige financieringsfaciliteit geven om het gat te vullen dat de banken nog steeds open laten, maar dan nog. De sector zelf zal graag wijzen op het potentiële besparingseffect van bepaalde it-investeringen. Maar de klanten blijken in hun verhouding met de leveranciers een steilere leercurve te vertonen, dan deze leveranciers zelf. Er wordt vandaag kritischer gekeken naar de voorspellingen, tabellen en beloftes dan voor 2001.

Maar uitstel is geen afstel. De kmo’s komen stilaan in moeilijkheden. Voor heel wat ‘Belgische’ bedrijven hangt het overleven af van hun rol als ‘buffer’ voor de grote spelers. De trotse kmo-haantjes leren vandaag weer wat de functie is van een buffer: bij impact samengedrukt worden om schade aan de kern te vermijden. Hoewel deze keuze niet altijd zo evident is. Illegale flexibiliteit onder de marktprijs blijft helaas ook één van de aantrekkingspunten. De groten klagen erover als ze beconcurreerd worden met deze praktijken, maar zetten kleine bedrijven zelf graag in als toeleverancier, om de marge op peil te houden.

Veel van deze eerste, kleine herstructureringen ontsnappen vandaag nog aan de aandacht omdat het zo verspreid en op kleine schaal gebeurt. Of omdat de middelgrote bedrijven nog aanmodderen met kleine groepjes ontslagen in tweemaandelijkse schijven. De demotivatie die dit veroorzaakt, wordt niet mee in de boeken genomen. De toestand wordt stilaan zo scherp dat nog tijdens het eerste kwartaal van 2009 ook grotere bedrijven ontslagrondes zullen aankondigen.

Naar alle verwachting wordt de situatie gelukkig niet zo dramatisch als in 2001. Het gaat deze keer niet om het massaal stopzetten van tijdelijke piekopdrachten, maar meer om het uitstellen van investeringen of nog krappere marges bij contractverlengingen. Bovendien is een deel van het werk dat met nieuwe projecten en ontwikkeling te maken heeft, zowel als een deel van de klassieke backoffice ondertussen ge-off-, near- of bestshored. Een deel van de jobs dus die als eerste in de vuurlijn zouden komen te liggen…

Een aantal bedrijven maken zich sterk dat ze de huidige storm zullen doorstaan met een 0-groei, zonder achteruitgang dus. Het zou zeker kunnen. Ondanks het feit dat ‘de sector’ zoals door Van Hootegem gevreesd werd, de sociale en economische volwassenheid nog niet bereikt heeft, hebben een aantal ondernemingen wel geleerd uit 2000-2001. De Centrics en Atos-Origins van deze wereld daarentegen, die nalieten zich in de goede jaren aan te passen, de sociale wetgeving nog steeds als een vodje papier beschouwen en denken dat zij daar bij de klant mee wegkomen, wachten enkele bange maanden.

Wie weet leert de sector deze keer meer uit de crisis. Alleen jammer dat het alweer eerst de modale it’er is die de rekening gepresenteerd krijgt voor wanbeleid waaraan hij geen deel heeft. En zo krijgt ook professor Van Hootegem in afwachting allicht toch gelijk over zijn ‘varkenscyclus’: in plaats van te investeren in een kwaliteitsvolle sector, heeft Agoria louter via marketing meer studenten naar de it-opleidingen gekregen. Alleen gaan die studenten straks weer lezen hoe hun voorgangers in slechte tijden behandeld worden, zodat er tegen de nieuwe hoogconjunctuur weer volk te weinig zal zijn… De knoeiers bepalen immers doorgaans het beeld in de media, zeker als de sector zelf er niet tegen optreedt.

Koen Dries is secretaris LBC-NVK (ICT)