Spreken met de dieren, een vaardigheid die momenteel alleen wordt toegeschreven aan fabelfiguren als Doctor Dolittle en Franciscus van Assisi, kan binnenkort een mogelijkheid worden dankzij kunstmatige intelligentie. De nonprofitorganisatie Earth Species Project maakt wat dat betreft al flinke vorderingen in de AI-interpretatie van walvisgeluiden.
De weg is nog ver, maar Earth Species Project heeft het echt als doelstelling: tweewegcommunicatie tussen de mens en andere diersoorten, in hun eigen ‘taal’, met AI-gedreven computers als medium tussen de twee. De organisatie, met tech-minded stichters die antecedenten hebben bij onder meer Twitter en Facebook, bouwt al sinds vorig jaar een dataset om een kunstmatige intelligentie te voeden. Die moet ooit in staat zijn om de communicatie van onder meer vogels, primaten, olifanten, vleermuizen en amfibieën te interpreteren en vertalen naar menselijke taal. Net als wat Fikkie of Minou thuis je proberen te ‘vertellen’.
Werk aan de winkel
Binnen 30 jaar, stelt ESP het scherp, zullen natuurdocumentaires geen David Attenborough-achtige vertelstem meer nodig hebben, omdat hetgeen wat de dieren zelf tegen elkaar zeggen op het scherm zal worden ondertiteld. Maar zo ver zijn we natuurlijk nog niet. De AI-technologie is daarbij nog de laagste drempel: tegelijkertijd moeten er nog grote volumes aan data worden verzameld en is er nog een dieper begrip nodig van hoe dieren met elkaar (en met andere diersoorten, zoals wij) communiceren.
Beesten hebben namelijk in de regel geen complexe taal zoals de mens er een heeft ontwikkeld: ze communiceren met gedrag. Neem een huiskat: die ‘praat’ niet in een taal, maar met een systeem van signalen als geluiden, staartbewegingen, pupilwijdte en stand van de oren. Naarmate die beter en beter worden herkend en geïnterpreteerd, zullen ook de mogelijkheden toenemen om ze om te zetten naar eenvoudige zinnen menselijke taal.
Biologen slagen er wel beter en beter in om dat te ‘decoderen’ en te interpreteren als communicatie, maar er is nog veel werk aan de winkel. ‘AI is een fenomenale patroonherkenningsmachine’, zei Karen Bakker, hoogleraar aan de Universiteit van British Columbia, in een artikel van het Wereld Economisch Forum. ‘Maar dat brengt ons niet zo ver. Het is geen Dr. Dolittle-machine. Om dierencommunicatie echt te begrijpen, moeten we die patroonherkenning koppelen aan gedrag.’
Data en begrip
De sleutel zit in gedragsecologie, de studie van dierlijke reacties op het leefmilieu van wezens op aarde. In dat studiegebied worden patronen en wetmatigheden in dierlijk gedrag bijgehouden. Biologen verzamelen grote datasets van gedragingen waarbij dieren via visuele, orale en fysieke signalen elkaar iets duidelijk proberen te maken. ESP werkt nu al samen met meer dan 40 biologen en ecologische instituten over de hele wereld om hun data te verzamelen, zodat de AI van de nonprofit erop kan worden getraind.
Het doel, zeggen de onderzoekers, is om te bepalen onder welke omstandigheden een dier iets produceert wat een communicatiesignaal kan worden genoemd, hoe het ontvangende dier daarop reageert, en welke signalen relevant zijn voor eventuele beïnvloedingsacties. Machine learning-algoritmes doen vervolgens datgene waar ze het beste in zijn: patronen herkennen en op mensen gerichte content genereren op basis van het geleerde.
Walvissen eerst
De grootste vorderingen op dit moment, zo schreef Wired onlangs, worden momenteel geboekt bij walvisachtigen. In de jaren 1960 ontdekte milieuactivist Roger Payne een serie onderwateropnames van bultrugwalvissen, gemaakt door Amerikaanse onderzeeërs, waarin volgens hem het bewijs zat dat de dieren in kwestie in staat zijn om op complexe wijze met elkaar te communiceren. Hij bracht in 1970 een vinylplaat uit met de geluiden in kwestie, Songs of the Humpback Whale, die niet alleen meerdere keren werd bedacht met een platinaplaat wegens commercieel succes, maar er ook voor zorgde dat de diersoort tegen uitsterving werd behoed. Door de plaat af te spelen voor de plenaire zitting van de Verenigde Naties werden er wereldwijde wetgevende initiatieven in gang gezet, waardoor het aantal bultrugwalvissen op de planeet weer toenam, van nog maar vijfduizend dieren in 1960 tot 135.000 vandaag.
En nu komt dat walvissengezang mee in de dataverzameling van ESP. ‘Walvisachtigen zijn bijzonder interessant vanwege hun lange geschiedenis – 34 miljoen jaar als een sociaal lerende, culturele soort,’ zegt ESP-ceo Katie Zacarian tegen het WEF. ‘En omdat licht zich niet goed onder water voortplant, wordt meer van hun communicatie door het akoestische kanaal geforceerd.’
Toontje lager
Beter begrijpen wat dieren ‘zeggen’ doen de organisaties en ecologen die met dit project bezig zijn – en een soortgelijk initiatief dat Project CETI heet – natuurlijk niet alleen voor de pret. Er is ook een belangrijke ecologische opsteker: een beter begrip van dieren, uit de muil van de beesten zelf, kan ook helpen om bedreigde diersoorten voor uitsterven te behoeden.
De kern van de filosofie achter dit AI-project gaat echter veel dieper. Als we op een of andere manier kunnen communiceren met dieren, zullen we op een gegeven moment zelf een toontje lager moeten gaan zingen. ‘Ik vergelijk AI graag met de uitvinding van de moderne optica, die ons de telescoop gaf en ons hielp inzien dat de aarde niet in het centrum van het heelal stond’, opperde ESP-oprichter Aza Raskin bij de lancering van het project in 2022. ‘We zijn nu op dat moment gekomen waar we gegevens op een nieuwe schaal hebben, en AI ons de mogelijkheid biedt om daar grootschalige patronen in waar te nemen. Door dit nieuwe instrument op de patronen van de planeet te richten, kunnen we zien dat de mensheid niet in het centrum ervan staat.’
Maar het nog niet eens door AI geïnterpreteerde gedrag van walvissen, zegt akoestisch ecologe Michelle Fournet in Wired, geeft aan dat die beesten de wereld nù al zo zien, voordat wij het zelf beseffen. ‘Dit dier is 12 meter lang en weegt 34.000 kilogram, en het geeft geen reet om ons. Elke ademteug die deze dieren nemen is grootser dan mijn hele bestaan.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier