Vlaamse leerlingen scoren zeer hoog op computervaardigheden. Dat blijkt uit de resultaten van de International Computer and Information Literacy Study (ICILS), een internationaal vergelijkend onderzoek naar de computervaardigheden van leerlingen in het tweede jaar van het secundair onderwijs. Het is de eerste keer dat Vlaanderen deelneemt aan de ranking.
In 2023 nam Vlaanderen voor het eerst deel aan ICILS. Er namen 3.365 leerlingen deel, verspreid over 136 scholen. De vergelijkende studie wordt uitgevoerd in totaal 34 landen, waaronder zo goed als alle EU-lidstaten, maar ook de VS en Kazachstan. De studie werd uitgevoerd door een onderzoeksteam van de KU Leuven en de UGent, onder leiding van onderzoeker Charlotte Struyve (KU Leuven). Op het vlak van digitale geletterdheid scoren Vlaamse leerlingen bijzonder hoog: enkel Zuid-Korea en Tsjechië doen het beter. Dat is logisch, klinkt het bij de onderzoekers: computervaardigheden hangen onvermijdelijk deels samen met de welvaart van het land. In een digitale toets werden leerlingen in dit luik bijvoorbeeld gevraagd een zoekopdracht te formuleren. Vlaanderen scoort in dit onderdeel van op de derde plaats 511 punten.
‘Computationeel denken uitbreiden naar alle vakken’
‘Omdat dit de eerste keer is dat Vlaanderen deelneemt, kunnen we nog niet vergelijken’, zegt Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA). ‘Toch ben ik zeer fier: onze leerlingen behoren bij de absolute top’, klinkt het. Twaalf procent van de Vlaamse leerlingen bereikt het laagste niveau niet voor digitale geletterdheid: een aanzienlijk beter resultaat dan het gemiddelde over alle landen van 24 procent.
Een tweede luik van de studie buigt zich over het computationeel denken van leerlingen: het vermogen van leerlingen om probleemoplossend te denken. Concreet: een probleem logisch analyseren, opdelen in kleine stukjes en tot een efficiënte oplossing komen. Ook hier doen Vlaamse leerlingen het zeer goed. Enkel Taiwan, Zuid-Korea en Tsjechië gaan ons voor. De leerlingen kregen in dit deel bijvoorbeeld de vraag om aan de hand van schematische voorstelling een boer te helpen zijn akker te bewateren met een drone. Voor probleemoplossend denken bereikt 7 procent niet het laagste niveau, dat is een beter resultaat dan het gemiddelde van 10 procent. Vlaamse leerlingen krijgen een totale score van 509 punten in dit luik van de studie.
Computationeel denken is pas sinds 2020 opgenomen in de eindtermen. ‘We moeten deze denkwijze uitbreiden naar alle vakken’, zegt Demir. ‘Het gaat om logisch denken en verbanden leggen. We moeten dit kritisch denkvermogen meer onderwijzen in alle vakken, niet enkel in ICT-vakken.’
Verschillen in achterliggende kenmerken
Het onderzoek keek ook naar de achterliggende kenmerken van leerlingen en hun effect op de digitale vaardigheden. Meisjes scoren bijvoorbeeld beter voor digitale geletterdheid, terwijl jongens het beter doen voor probleemoplossend denken. Schoolachterstand en armoede leiden dan weer tot lagere leerprestaties, al tempert de schooltoelage dat effect. Leerlingen uit de klassieke talen en wetenschappen scoren het hoogst, leerlingen uit de B-stroom het laagst.
Opvallend: leerlingen die thuis Nederlands spreken, scoren beter op zowel digitale geletterdheid als probleemoplossend denken. Het verschil is groot: leerlingen die thuis geen Nederlands spreken scoren 48 punten slechter op digitale geletterheid, in vergelijking met het internationale gemiddelde zijn dat slechts 29 punten. Voor probleemoplossend denken gaat het zelfs om 75 punten minder, 52 punten lager dan het internationale gemiddelde. ‘Nederlands is cruciaal’, zegt Demir. ‘Niet enkel voor rekenen en geschiedenis maar dus ook om te computeren, blijkt nu. Het is vijf voor twaalf, uit eerder onderzoek bleek ook al dat we het slechter doen op dit vlak dan andere Europese landen.’
‘400 miljoen extra voor ICT in de klas’
Deze legislatuur trekt de Vlaamse regering bovendien 425 miljoen euro uit voor Nederlands in het onderwijs. ‘Er komt ook 400 miljoen euro extra voor ICT in de klas’, stelt Demir. Het klinkt logisch, maar het onderzoek bevestigt dat in scholen waar de ICT-infrastructuur op punt staat, de vaardigheden van leerlingen beter zijn. Uit vragenlijsten bij leerlingen blijkt bovendien dat leerlingen die aangeven vaak afgeleid te zijn door hun smartphone of computer tijdens hun huiswerk, slechter scoren op probleemoplossend denken. Van de leerlingen die zegt vaak afgeleid te zijn, stuurt bijvoorbeeld 67 procent berichten naar anderen, zit 66 procent op sociale media en kijkt 65 online naar video’s.
Vlaanderen zal in 2028 opnieuw deelnemen, dan zal het mogelijk zijn een vergelijking te maken. Wanneer is Demir tevreden? ‘Ik hoop vooral dat ook leerlingen die thuis geen Nederlands spreken er op vooruit gaan. Om zo het algemene niveau omhoog te kunnen tillen.’