Vergrijzing mainframespecialisten wordt reëel probleem

Volgens SHARE, de onafhankelijke vereniging van IBM-gebruikers, staat er voor elke twee mainframespecialisten die met pensioen gaan, slechts één nieuwe klaar om over te nemen. Het tekort aan geschoold mainframepersoneel wordt dan ook dè uitdaging voor de computerwereld in de komende jaren. Volgens analisten draait immers nog altijd zo’n 70 procent van alle informatie wereldwijd op mainframes.

In een recent rapport van IBM Business Consulting Services stellen de onderzoekers dat je het vergrijzen van de arbeidsmarkt best kan vergelijken met mensen die aan een te hoge bloeddruk lijden: jarenlang hebben ze geen last van de symptomen, maar als ze eenmaal opduiken, is het vaak te laat om het probleem nog doeltreffend aan te pakken. Nergens is dat fenomeen meer prominent aanwezig dan in de mainframewereld. De babyboomers die opgegroeid zijn met een mainframe naderen in versneld tempo de pensioengerechtigde leeftijd en vele bedrijven zullen binnen afzienbare tijd met de neus op de pijnlijke waarheid gedrukt worden: er staat niemand klaar om hun plaats in te nemen.Een oud zeerToch is het verschijnsel niet nieuw. Een jaar of vier geleden bleek uit een onderzoek van de Meta Group (nu een onderdeel van Gartner) dat meer dan 90 procent van de ondervraagde bedrijven die mainframespecialisten in dienst hadden, totaal geen beleidsplannen had om hun verdwijning op te vangen. Ofschoon uit hetzelfde onderzoek bleek dat meer dan de helft van die specialisten ouder dan vijftig was.Een van de redenen voor die ogenschijnlijke nonchalance was ongetwijfeld het overschot aan mainframe- en Cobol-specialisten dat plots op de markt werd gegooid nadat de problemen rond het jaar 2000 opgelost waren. Alle bedrijven met grote systemen hadden als gek dergelijke specialisten ingelijfd om tijdig alle Y2K-bugs uit hun programma’s te verwijderen, maar eenmaal die klus geklaard, bleef er niet altijd werk voor hen.”Klopt”, zegt Paul Veugelen, algemeen directeur van opleidingsinstituut Abis. “Een aantal mensen zijn na het volbrengen van hun opdracht bedankt voor hun diensten, mede door de slechte economische toestand, en andere zijn opgevormd naar nieuwe specialisaties als Java en .NET omdat er op dat moment niet zoveel mainframe-opdrachten meer waren.” Benny Goossens, Belux-voorzitter van de IBM-gebruikersgroep GSE (Guide Share Europe), bevestigt dat: “Vaak ging het bovendien niet om echte mainframespecialisten, maar om mensen die na hun Y2K-opdrachten terug naar de midrange systemen gegaan zijn.”Goossens geeft toe dat men het probleem lange tijd onderschat heeft, bij velen leefde de idee dat de mainframe zoals de dinosaurussen met uitsterven bedreigd was, en dus daalde de belangstelling. “Maar het tegendeel blijkt waar te zijn, de mainframe is nog altijd niet weg te denken uit onze computerinfrastructuur, ik vergelijk hem vaak met de bulldozer bij openbare werken die grote massa’s moet verzetten.” De harde cijfers zijn er om die stelling te ondersteunen. Volgens marktonderzoeker IDC werden er vorig jaar meer dan 5.300 mainframes verkocht, waarvan zo’n 1.600 in Europa. IBM blijft veruit de nummer één met zowat tweederden van de markt, gevolgd door een schare bekende namen als Fujitsu, Bull, Hitachi, Unisys, NEC en HP.Het onderwijs voor de karAls meest-betrokken partij heeft IBM wel degelijk de onweerswolk al enkele jaren zien hangen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het in 2003 zijn Academic Initiative opstartte om in samenwerking met universiteiten en hogescholen over de hele wereld opleidingsprogramma’s voor mainframe op te zetten. Een van die instellingen is de Karel de Grote-Hogeschool in Antwerpen die sedert vorig jaar een 60-uren mainframecursus aan haar curriculum heeft toegevoegd. “IBM heeft de eerste cyclus met eigen docenten gegeven, en wij trekken dat nu de komende vier jaar iets ruimer door”, legt Jan Celis uit die samen met Nico Verlinden als lector toegepaste informatica ondermeer verantwoordelijk is voor de mainframecursus bij KDG. “Het is een onderdeel van de oriëntatie Netwerk- en Systeembeheer. We hadden vroeger al wel een beperkte mainframe-initiatie, maar toen ging het enkel om simulaties, terwijl we nu rechtstreeks op een echte mainframe van IBM in Montpellier kunnen werken.”De nieuwe cursus, Inleiding tot z/OS, mocht vorig jaar al op een twintigtal studenten rekenen, plus nog eens vijftien in een avondcyclus. “In het avondonderwijs vormt het mainframepakket een onderdeel van een groter geheel, het is een bijkomend attest”, zegt Nico Verlinden. “We vinden hier de laatste drie jaar vooral studenten terug die vaak al in de praktijk hebben kennisgemaakt met mainframes en het opzetten van servers en die ingezien hebben welke mogelijkheden die platformen nog allemaal kunnen bieden.” In totaal heeft IBM nu al een paar honderd universiteiten en hogescholen geëngageerd met de bedoeling tegen 2010 zo’n 20.000 mainframespecialisten opgeleid te hebben.Ook CobolWie mainframe zegt, moet onvermijdelijk ook aan Cobol denken, de programmeertaal die al ruim vijftig jaar voor de ontwikkeling van nieuwe programma’s op de computerreuzen ingezet wordt. En die ook wel geleden heeft onder het oubollige imago van de mainframes, moet Bart Abeel toegeven, country sales manager voor Micro Focus België en Luxemburg, al meer dan 30 jaar de meest bekende leverancier van Cobol. “De hype rond nieuwe programmeertalen als Java en .NET heeft de interesse voor Cobol bij velen tijdelijk op een lager pitje gezet, maar we merken nu een duidelijk heropleving. Steeds meer mensen komen tot het besef dat Cobol niet voor niks al decennia overleeft, met een enorme stabiliteit, en mèt de mogelijkheid om geïntegreerd te werken met andere ontwikkelomgevingen. Vergeet ook niet dat, afhankelijk van de bron,tussen 65 en 80 procent van alle programma’s wereldwijd nog ontwikkeld werden en worden met Cobol – en dat is een gigantische berg toepassingen!”Ook Micro Focus speelt in op die groeiende belangstelling voor de mainframe, ondermeer via samenwerkingsprogramma’s met universiteiten en hogescholen – “en wij zijn nu ook samen met de VDAB aan het onderzoeken of we geen omscholingscursussen kunnen opzetten voor zowel jongere als wat oudere werknemers die op korte termijn op die manier nieuwe tewerkstellingskansen zouden krijgen”, aldus Abeel. Hij is er zich wel degelijk van bewust dat de tijd van de ‘pure’ mainframespecialisten voorbij is. Gesprekken met grote gebruikers hebben duidelijk aangetoond dat zij hun mensen maximaal in een multifunctionele omgeving willen inzetten waar niet alleen Cobol maar ook Java, .NET, UNIX, en Linux aan de orde zijn.VeelzijdigerEenzelfde geluid horen we bij Abis. “De rol van de mainframe is inderdaad vandaag niet meer dezelfde als 10 jaar geleden, hij zit nu in de backend waar hij verbonden is met een veelheid aan gedistribueerde systemen”, zegt Paul Veugelen. “In die context moeten de mainframespecialisten van vandaag dus ook kennis hebben van alles wat er rond die mainframe leeft, zoals Javatoepassingen die op een WebSphere Application Server draaien, of communicatie met andere platformen via messaging en XML.”Hij wijst wel met een beschuldigende vinger in de richting van het onderwijs dat de voorbije jaren niet alleen weinig of geen inspanningen gedaan heeft om mainframecursussen aan te bieden, maar dat bovendien ook nog de studenten de indruk gegeven heeft dat vandaag alles alleen om Java, .NET en andere “flashy” producten draait. “Soms vraag ik mij af of men in die kringen wel beseft dat de grote bedrijven – en dan denk ik vooral aan de financiële instellingen – nog altijd voor een groot deel van die mainframes afhankelijk zijn,” stelt hij.Of uitbesteden ?Een oplossing voor dit komende tekort zou outsourcing kunnen zijn. In India, China en de Filippijnen zouden volgens analisten duizenden Cobol-programmeurs staan te trappelen om de kloof te dichten, terwijl ook dichter bij huis grote dienstverleners als EDS en IBM Global Services hier hun specialisten kunnen inzetten. Al is het niet denkbeeldig dat deze dienstverleners over enkele jaren zelf met het probleem van een tekort aan mainframekennis te kampen krijgen als het onderwijs niet voldoende nieuwe krachten kan afleveren. “Het uitbesteden van mainframe-ontwikkeling gaat overigens maar tot op zekere hoogte op”, beklemtoont Paul Veugelen. “Voor het simpele werk zal dat meestal geen probleem zijn, maar als het om ingewikkelde toepassingen gaat die veel communicatie vergen, wordt dat moeilijker.”Dat er niet mag getalmd worden met de opleiding van nieuwe mainframespecialisten staat als een paal boven water. IBM zelf zegt in zijn publicaties onomwonden dat het acht jaar “on the job” vergt om een ontwikkelaar te bekwamen in het mainframe-vak. En dat betekent dat er onvermijdelijk ook zal moeten worden gezocht naar andere oplossingen voor het tekort, zoals flexibele werkopties om oudere, pensioengerechtigde werknemers voorlopig toch aan de slag te houden terwijl zij hun kennis op jongeren overdragen en de zaak nog draaiende houden. En IBM heeft ook al laten weten niet wars te zijn van het oproepen van gepensioneerde specialisten om in te springen bij erg technische projecten of bij het geven van “on demand” opleiding. Toch leuk te weten dat je nog niet afgeschreven bent op je vijfenzestigste…