De ict-opleidingen in het Belgische hoger onderwijs gebruiken methodes en concepten die achterhaald zijn. Dat zegt althans Elie Milgrom, voormalig hoogleraar van het departement Informatica Engineering aan de UCL.

Elie Milgrom, voormalig hoogleraar van het departement Informatica Engineering aan de UCL en momenteel consultant (zie kader), was onlangs uitgenodigd door de CIO Club Wallonie-Bruxelles om zijn mening te geven over de tekortkomingen van de pedagogische methodes in het hoger onderwijs, de ict-opleidingen inbegrepen.

“De afgelopen 100 jaar werd weliswaar wetenschappelijke vooruitgang geboekt op het vlak van leermethodes”, meent hij, “maar we kunnen nog niet bewijzen dat de gebruikte methodes hun vruchten afwerpen. Er is weinig evolutie op het vlak van rationeel gebruik van de technologieën, er is geen responsabilisering van het onderwijzend personeel [accountability], noch een professionalisering van de hoogleraars aan de universiteit. 90% van hen heeft geen eigen pedagogische kennis. Ze beperken zich tot het imiteren van hun voorgangers en tot datgene waarvan ze menen dat het goede praktijken zijn.” Wat hem ertoe brengt om te stellen dat we nog ver verwijderd zijn van een “evidence-based education”.

“Het onderwijs zou bereid moeten zijn om rekenschap af te leggen, maar vooral om aan te tonen dat het in staat is om een echte dienstverlening aan te bieden aan de gemeenschap. Het is dus noodzakelijk om de efficiëntie van het onderwijssysteem te evalueren, de gebruikte parameters en instrumenten. Maar dat kan enkel als men een goed beeld heeft – duidelijk, precies, ondubbelzinnig – van de resultaten die men wil bereiken en van de manier om bij te sturen. Momenteel echter beschrijft geen enkele Franstalige Belgische universiteit het “product” dat ze genereert op het vlak van it-opleiding. Sommige zaken bestaan wel al in Vlaanderen, al is er nog veel werk aan de winkel.” Hij verwijst dan naar het evaluatieprogramma voor de it-opleidingen die worden aangeboden door de Belgische hogescholen en universiteiten. De Franse Gemeenschap bereidt haar eerste programma voor, terwijl Vlaanderen reeds een zekere ervaring heeft op dat vlak.

Moordende onwrikbaarheid

Volgens Elie Milgrom schuilt een van de grote problemen in het feit dat het vermogen van de studenten om verwarrende en complexe problemen te managen, te weinig ontwikkeld wordt. “Men doceert problemen die niets te maken hebben met het beroepsleven. Het is bovendien noodzakelijk om studenten kritisch te maken. Maar dat is niet mogelijk als de docent maar één gezichtspunt aantoont. Flexibiliteit ten aanzien van contradicties moet gecultiveerd worden, men moet kunnen omgaan met onzekerheden, risico’s kunnen beoordelen, hoofd- en bijzaak van elkaar kunnen onderscheiden. Net zoals het nodig is om samenwerking, teamspirit en zin voor innovatie te stimuleren.”

Het schoentje wringt ook bij de manier waarop men de student en zijn capaciteiten evalueert. De resultaten die worden verwacht van de opleidingen, de manier waarop ze worden geëvalueerd, benadrukt Elie Milgrom, kunnen niet worden samengevat in enkele eenvoudige scores. “Die resultaten omvatten tegelijkertijd de attitude, competenties, kennis, het vermogen om zelfstandig te werken, zin voor initiatief. Om van ‘competentie’ te kunnen spreken, moet de student verschillende, geïntegreerde capaciteiten beheersen, om een situatie relevant aan te pakken. De competenties worden per situatie geëvalueerd, ze ontwikkelen zich enkel in de actie ten aanzien van een situatie. Het is bijgevolg niet mogelijk om competenties te verwerven door gewoonweg te luisteren naar een docent. Men moet de leeractiviteiten diversifiëren en een meer actieve benadering aanmoedigen met verschillende attitudes en activiteiten voor de student: luisteren, concipiëren, samenwerken, kritisch analyseren, …”

Het probleem verkeerd aangepakt

Het ict-onderwijs toont deze huidige tekortkoming perfect aan volgens hem. “Men leert de studenten om programma’s te schrijven, maar men vraagt hen nooit om een programma te interpreteren en te bepalen waarvoor het dient. Men evolueert bovendien in een situatie met massaonderwijs, gericht op de gemiddelde student… die niet bestaat. De middelen ontbreken vandaag om gedifferentieerde instrumenten aan te wenden om verschillende categorieën studenten op het gewenste niveau te brengen. Bijvoorbeeld een student die nooit geprogrammeerd heeft, een andere die geprogrammeerd heeft in iets anders dan Java, een derde die geprogrammeerd heeft in Java, enz.” Hij beveelt met name aan om, zoals hij jarenlang deed aan de UCL, het onderwijs vanaf de eerste kandidatuur op te bouwen rond problemen, “rond concrete it-projecten, met groepswerk. Dat zorgt voor een motiverende context en zet de studenten ertoe aan om hun ideeën te verdedigen en om samen te werken.”

Brigitte Doucet