Digitale kloof tussen mannen en vrouwen in Afrika groeit: ‘Veel meisjes worden bang gemaakt voor technologie’

Cursiste Marcia Vilancula nam haar baby mee naar de computerles. © Mercedes Sayagues/IPS

In veel Afrikaanse landen stuiten vrouwen op genderbarrières die de toegang tot het internet bemoeilijken, blijkt uit onderzoek van ICT Research Africa. Vooral in Mozambique en Rwanda is de digitale genderkloof groot.

“Denk groots!” schreeuwen de posters op de muren in het computerlokaal van de innovatiehub Ideario. Een bijzonder toepasselijke slogan voor jonge vrouwen in Maputo, de hoofdstad van Mozambique. Ze kunnen er terecht om hun digitale kennis bij te spijkeren en het internet te leren gebruiken. Drie keer per jaar biedt Ideario een cursus van drie maanden aan voor zestig jonge vrouwen. Die worden geselecteerd uit vijfhonderd kandidates in de achtergestelde wijk Chamanculo. Gefascineerd en leergierig zitten de meisjes er met grote ogen voor de laptopschermen.

Bang voor de computer

“Veel meisjes zijn bang om een computer te gebruiken. Negen op de tien onder hen hebben er thuis geen,” zegt Jessica Manhiça, de operationeel directeur van het opleidingscentrum. “Hun angsten overwinnen betekent dat ze grootsere toekomstplannen durven maken. Veel meisjes worden bang gemaakt voor technologie: ze zijn bang om fouten te maken of om als anders, onconventioneel of mannelijk over te komen.”

Dat blijkt ook uit het verhaal van de 25-jarige Marcia Julio Vilanculos. “Ik was bang dat ik documenten van andere mensen per ongeluk zou wissen”, zegt ze. “Op school vroeg ik altijd een klasgenootje om mijn handgeschreven teksten over te typen.”

Veel ouders raden hun dochters af om computercursussen te volgen, omdat ze vrezen dat de meisjes onafhankelijk zullen worden, pas laat zullen trouwen of hun relatie zullen verwaarlozen en op hun job zullen focussen.

De cursus helpt meisjes als Marcia om hun zelfvertrouwen op te krikken en de mythe te ontkrachten dat digitale technologie iets voor jongens is.

Manhiça: “Veel ouders raden hun dochters af om computercursussen te volgen, omdat ze vrezen dat de meisjes onafhankelijk zullen worden, pas laat zullen trouwen of hun relatie zullen verwaarlozen en op hun job zullen focussen. De jonge vrouwen nemen die negatieve ingesteldheid tegenover moderne technologie over van hun ouders.”

Internet weerspiegelt de machtsverhoudingen

Het is dan ook geen verrassing dat nauwelijks drie procent van de banen in de boomende technologische sector van Mozambique wordt ingevuld door vrouwen. Dat blijkt uit een studie van Muva Tech, een partnerorganisatie van Ideario. De organisatie wil met haar ontwikkelingsprogramma jonge vrouwen uit de steden aansporen tot meer economische zelfstandigheid.

Van de 28 miljoen Mozambikanen gebruikt slechts 10 procent het internet. Onder hen zijn maar twee op de tien vrouwen, volgens het recente After Access onderzoek van ICT Research Africa. Van de zeven onderzochte landen loopt alleen Rwanda nog verder achter qua internetgebruik, met een nog grotere digitale genderkloof.

“Ons onderzoek toont duidelijk aan dat de barrières voor internetgebruik seksegebonden zijn”, zegt Chenai Chair van ICT Research Africa. “Vooral vrouwen met lage inkomens vinden nauwelijks hun weg naar internet. Onze bevindingen weerspiegelen de machtsverdeling tussen de seksen in het dagelijks leven in de zeven onderzochte landen.”

Zelfs Kenia, dat voorop loopt inzake digitale innovatie en waar de genderkloof over het algemeen klein is, blijkt te kampen met een enorme digitale genderongelijkheid in arme stedelijke wijken. Volgens een audit die de World Wide Web Foundation (WWWF) in 2015 uitvoerde in de sloppenwijken van Nairobi surft 57 procent van de mannen op internet, tegenover amper 20 procent van de vrouwen.

Zwijgen wanneer de mannen spreken

In de arme wijken van Kampala, de hoofdstad van Oeganda, worden gelijkaardige cijfers genoteerd: 61 procent van de mannen en 21 procent van de vrouwen hebben er toegang tot internet. Terwijl 44 procent van de mannen geregeld een computer gebruikt, is dat maar bij 18 procent van de vrouwen het geval.

De vrouwen die wél online gaan, krijgen geregeld met intimidaties te maken. In Oeganda ontvangt 45 procent van de internetgebruiksters online bedreigingen. In Kenia is dat één vrouw op de vijf. De seksegebonden stereotypen en het machtsmisbruik in het dagelijks leven weerspiegelen zich online.

Susan Atim, van het Women of Uganda Network: “In veel culturen in Oeganda is het de regel dat vrouwen niet mogen deelnemen aan de gesprekken onder mannen. Dat geldt ook voor conversaties online op de sociale media.”

Simpele en snelle oplossingen

Het WWWF-onderzoek legt de oorzaken bloot van die digitale kloof tussen de seksen. Vrouwen lopen achter door de hoge kosten, gebrek aan knowhow, weinig relevante content op internet voor vrouwen en de barrières voor vrouwen om zich vrij uit te drukken online, zowel publiek als privé.

De fundamentele ongelijkheden tussen de seksen, rassen, inkomensniveaus en woongebieden bestaan ook in de digitale wereld. Vooral de arme, landelijke gebieden lopen ver achter op het vlak van technologische transformatie. Zonder digitale vorming zullen vrouwen nooit kunnen genieten van de voordelen die deze verandering meebrengt, zoals toegang tot goedbetaalde jobs, informatiebronnen en een hogere levensstandaard.

Simpele oplossingen liggen voor de hand, stelt het WWWF: de kosten voor internetgebruik fors verlagen, op school computerlessen in het leerplan voorzien en de toegang tot internet voor iedereen verruimen.

We moeten afwijkende levensverhalen tonen, zodat de meisjes nieuwe mogelijkheden zien.

Tarisai Nyamweda van Gender Links, een regionale belangenvereniging, haalt ook het gebrek aan rolmodellen in de technologische sector aan voor schoolmeisjes. “Het aantal vrouwelijke leerkrachten in de middelbare school varieert van twee op de tien in Mozambique en Malawi tot net iets meer dan de helft in Zuid-Afrika. We moeten andere voorbeelden stellen en afwijkende levensverhalen tonen, zodat de meisjes nieuwe mogelijkheden zien.”

Oog voor de gezinstaken

Anderzijds kunnen de aanbieders van digitale cursussen en computerlessen beter rekening houden met de huishoudelijke taken van vrouwen. Cursiste Marcia Vilancula stond elke dag op om vijf uur ‘s ochtends om tijdig in de computerles te komen. Ze maakte eerst het vuur aan , zette water op en bereidde het ontbijt voor haar man en hun twee kinderen. Ze zette eerst haar oudste kind af aan school om 7 uur en nam haar baby mee naar de les.

Tijdens de lunchpauze pikte ze haar oudste kind weer op van school en bracht de kinderen voor namiddagopvang naar een tante om dan terug te keren naar de les in Ideario. “Ik was erg moe en mijn voeten deden pijn van het vele lopen,” herinnert Marcia Vilancula zich. Maar de inspanningen hebben geloond: vandaag werkt ze bij Tekla, een onlineplatform over banen.

In bijna alle beroepen is kennis van informatie- en communicatietechnologie vandaag een vereiste, stelt een beleidsbrief van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Het Wereld Economisch Forum voorspelt dat 90 procent van de nieuwe banen door deze nieuwe industriële revolutie digitale vaardigheden zal vereisen. Afrika heeft dus geen tijd te verliezen om de digitale genderkloof te dichten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content