“In Afrika is een gsm van levensbelang”

In Afrika heeft bijna iedereen wel een gsm. “Er zijn zelfs meer telefoons dan toiletten”, zegt Olivier Vanden Eynde, oprichter van Close the Gap. Toegang tot een gsm is er dan ook zeer belangrijk.

Grote bedrijven als Google en Apple zijn al langer bezig met de ontwikkeling van mobiele betaalsystemen. Google Pay en Apple Pay behoren tot langverwachte grote aankondigingen – maar doorgebroken zijn ze nog lang niet. In Afrika is dat wel anders. Mobiel betalen is in het continent “zeer belangrijk en vaak zelfs van levensbelang”, zegt Olivier Vanden Eynde van Close the Gap, een non-profitorganisatie die de digitale kloof in Afrika wil overbruggen. Close the Gap doet dat onder meer door gebruikte, maar nog steeds kwaliteitsvolle computers in te zetten in projecten in onder meer Oost-Afrikaanse scholen en ziekenhuizen.

Vanden Eynde ziet daar dat gsm’s veel meer kunnen zijn dan enkel een communicatiemiddel. Mobiel betalen stimuleert er de economie en voorkomt ten delen zelfs corruptie.

M-Pesa

“In Kenya heb je M-Pesa, zoals het mobiele banksysteem heet. Dat is daar een hele sterke activiteit. Veel mensen in Afrika – vooral jongeren – trekken van dorpen naar grote steden om geld te verdienen. Als die mensen in cash uitbetaald werden, moesten ze met dure taxibusjes naar hun ouderlijke omgeving om het geld te brengen. Dit is naast de kostprijs ook nog eens een tijdrovende aangelegenheid. Sinds de mobile payment systemen is dat niet meer nodig”, zegt Vanden Eynde. Via sms kunnen mensen nu geld overmaken.

“Stel ik stuur jou 5 euro. Dan ga je met je gsm naar een standje op een markt en krijg je die 5 euro in de hand – zo wordt het afgeschreven.” Zo wordt het loon nu ook vaak uitbetaald, wat corruptie tegengaat. “Eerder moest een envelop met het geld langs 3 of 4 schakels om bij de juiste persoon te komen. Dan wordt er geregeld geld uitgehaald. Nu wordt dat door innovatie veel transparanter. Met rechtstreekse impact voor het individu.”

Kenya is koploper

Kenya is wat dat betreft echt een voorloper in Afrika. In 2000 waren er bijvoorbeeld bij één van de vele operatoren, Safaricom nog maar 18.000 mobiele abonnees in het land, en 2010 was dat aantal gegroeid tot 17 miljoen. En dat in een ontwikkelingsland waar de meeste mensen moeten rondkomen van een paar dollar per dag. “En behalve dat er geld overgemaakt wordt met gsm’s zijn er meer toepassingen zeer belangrijk”, zegt Vanden Eynde.

De overgrote meerderheid van de bevolking heeft een telefoon, ook de mensen die onder de armoedegrens leven. Afrika heeft ongeveer 1 miljard telefoons op het continent. ‘Er zijn meer telefoons in Afrika dan er toiletten zijn’, wordt vaak gezegd – en is ook uit onderzoek gebleken. “Je kan zeggen dat dit vrij schrijnend is, als je kijkt wat de hygiënische uitdagingen zijn in veel landen daar. Maar gsm’s worden voor meerdere toepassingen gebruikt, waardoor het ook in Afrika belangrijk is om er een te bezitten.”

“Het helpt tienerzwangerschappen te voorkomen”

Er kunnen namelijk grote bewegingen op gang komen door het sturen van sms’jes. “Tekst to Change is daar een voorbeeld van. Via sms kan je namelijk tienerzwangerschappen helpen voorkomen”, zegt Vanden Eynde. “Je kunt bij de operatoren de nummers van een doelgroep opvragen. Dan stuur je 3 tot 6 sms’jes met verschillende vragen, waar ze ja of nee op kunnen antwoorden. Aan het eind van de vragenlijst kan je zo iemand naar een gezondheidskliniek sturen. Als beloning krijgen ze dan een code voor meer airtime op hun gsm als ze in de kliniek komen. Zo hebben de meisjes er ook zelf iets aan en ontstaat er een winwinsituatie.”

Gsm wordt een smartphone

Verder zijn er tal van voorbeelden te noemen. Vissers gaan bijvoorbeeld de zee op en kunnen daar achterhalen wat de weersverwachtingen zijn – waardoor ze niet in een tsunami terecht komen. “In Tanzania int de politie zelfs boetes via de mobiele telefoon”, zegt Vanden Eynde. “In Afrika gebeurt het wel eens dat agenten boetes uitschrijven omdat ze geld nodig hebben, dit gebeurt niet op transparante wijze – waardoor het geld niet in de staatskas komt. Als de boete via de gsm geint wordt is dit veel overzichtelijker.”

Door onder andere deze voorbeelden van innovatieve initiatieven – die simpele gsm’s bijna dezelfde functies als smartphones geven -is een telefoon in Afrika steeds belangrijker. Waar wij onze telefoon gebruiken om iedereen op de hoogte te houden van de leuke dingen die we doen, is hij in Afrika noodzakelijk – of zelfs van levensbelang.