Na een verlies van ettelijke miljarden euro’s in het voorbije jaar, lijkt de toekomst van de electronicagigant onzeker. De kans is echter groot dat het Japanse bedrijf blijft bestaan, desnoods als bekendste lid van de zogeheten ‘zombiehorde’.
Na Foxconn en, volgens de geruchten, Google zou nu ook Western Digital op de chipafdeling van Toshiba azen. Goed nieuws voor het management, dat al een tijdje op zoek is naar cash om het hoofd boven water te houden. Zelfs als de chipunit, een van de meer veelbelovende departementen, verkocht wordt, blijft datzelfde managment echter zitten met een slecht draaiend bedrijf. Het bedrijf publiceerde eerder deze maand enkele miljarden euro’s aan verlies en vertelde er meteen bij dat de toekomst onzeker is. De kans dat het echter failliet gaat is klein. Waarschijnlijker is dat de Japanse overheid daar een stokje voor steekt.
Hoe zijn we hier gekomen?
Het gaat niet zo goed met Toshiba. Eerst waren er de boekhoudschandalen waarbij bleek dat het bedrijf zijn winstcijfers jarenlang manipuleerde. Daarna kwam een miskoop van het Amerikaanse Westinghouse aan het licht, die Toshiba enkele miljarden yen verlies opleverde. En toen moest het bedrijf op de koop toe de publicatie van zijn kwartaalcijfers keer op keer uitstellen tot er iemand juist had berekend hoe diep de put is.
In een land waar twee minuten te laat komen een serieuze sociale blamage waard is, wordt het uitstellen van resultaten op zijn zacht gezegd gezien als onaanvaardbaar. Weg, vertrouwen van de aandelenmarkt. De volledige top van het bedrijf is ondertussen vervangen, maar het is daarmee nog niet uit de problemen. Zeker nu drie Japanse banken melden dat ze Toshiba mogelijk gaan aanklagen voor de eerdere wantoestanden.
The Walking Dead
De kans dat Toshiba, ondanks het jarenlang aanslepende mismanagement en zonder veel winstgevende technologieën, toch als bedrijf failliet zal gaan, is echter klein. Veel groter is de kans dat de ooit prestigieuze techgigant zich bij de horde van zombiebedrijven voegt die de Japanse economie plagen.
Zombiebedrijven zijn in principe verlieslatende organisaties die in de meeste Westerse landen al lang failliet zouden zijn, maar die kunnen blijven opereren omdat ze in Japan steeds nieuwe leningen krijgen. Het label ‘zombie’ zou ondertussen al op duizenden bedrijven plakken, en het is een economische strategie die door sommigen gezien wordt als de basis voor de aanslepende deflatie in het land. Onder meer de Japan Times noemt zombiebedrijven als de reden voor de ‘verloren jaren’ van de Japanse economie, waarbij de markt amper groeit en prijzen laag blijven, net als het vertrouwen van de burgers in hun toekomst.
Japans grootste zombie
Hoe komt een land aan zoveel zombies? Dat zit zo. Als Toshiba echt op de schop komt te staan, bijvoorbeeld omdat het zijn chipunit niet verkocht krijgt, of omdat het zelfs daarna nog niet in staat is om zichzelf recht te trekken, dan kan het een bailout vragen van het ‘Innovation Network Corporation of Japan’ of de ‘Enterprise Turnaround Initiative Corporation’, twee overheidsinstanties die gemaakt zijn om falende firma’s overeind te houden. Het zijn die twee die ook het verdere voortleven garandeerden van verliesmakende electronicafabrikant Sharp, autobouwer Mistubishi, energieleverancier TEPCO en airbagmaker Takata.
Ze hebben TEPCO gered, en ze gaan dit bedrijf ook laten overleven.
De gelijkenissen met die bedrijven zijn trouwens opmerkelijk. Toshiba loog dan wel vrolijk over zijn winstmarges, TEPCO kent u als de energieleverancier achter de Fukushima reactor. Degene die door een gebrek aan veiligheidsprocedures een heuse ramp wist te veroorzaken. Mistubishi had dan weer zijn eigen schandaal, waarbij de brandstofefficiëntie van de auto’s zwaar overdreven bleek. Ook airbagmaker Takata kan een veiligheidsschandaal op zijn conto schrijven. De boodschap is alvast duidelijk. Goed bedrijfsbeheer, of zelfs maar een basis van governance is niet nodig om ‘gered’ te worden. Qua motivatie voor topmanagers kan dat alvast tellen. “De overheid zal bijna zeker ingrijpen om het bedrijf te redden,” vertelt Amir Anvarzadeh van BGC Partners in Singapore aan de BBC. “Ze hebben TEPCO gered, en ze gaan dit bedrijf ook laten overleven. Het zou beter zijn als ze het lieten sterven.”
Too big to fail
Dat zo veel Japanse bedrijven gered worden, heeft te maken met de economische strategie van de regering, de zogeheten ‘Abenomics’. Kort gezegd hebben grote Japanse bedrijven dezelfde status als veel banken na de bankencrisis. Ze zijn ‘too big to fail’. Aan het geld van de aandeelhouders, en de jobs van de werknemers, mag niet worden geraakt.
Falen is in het land dan ook geen optie, zo lijkt wel. Het voorbije jaar is geen enkele beursgenoteerd Japans bedrijf in faling gegaan. Faillissementen zijn ondertussen al acht jaar op rij aan het dalen. Dat wordt, onder meer door de Japanse Eerste Minister Shinzo Abe, verkocht als een teken van economisch succes en een gevolg van een belangrijke maatregel na de economische crisis. In 2009, op het moment dat banken in andere landen hun regels voor financiële hulp versterkten, duwde de toenmalige minister van Financien Shizuka Kamei een wet door het parlement die financiële instellingen dwong om zo flexibel mogelijk om te gaan met vragen van kleinere bedrijven om leningen te verlengen. En hoewel die wet ondertussen niet meer geldt, wordt ze in de geest nog wel nageleefd, met duizenden bedrijven die niet genoeg winst maken om belastingen te betalen, maar wel gewoon blijven draaien.
Het idee achter veel van deze bedrijven is ‘niet opgeven’ en dat geldt dubbel voor de groten. Die krijgen massaal goedkope leningen om overeind te blijven. Dat Toshiba miljarden bloedt en met de moed der wanhoop probeert om investeerders te overtuigen van zijn zelfredzaamheid, doet er minder toe dan het prestige dat het bedrijf betekent voor het land, en de mensen die het tewerk stelt. Dat zijn er 180.000 wereldwijd.
Oneerlijke concurrentie
Het is echter een strategie waar niet iedereen het mee eens is. Die zombiebedrijven met hun extreem goedkope leningen staan namelijk, om het zacht te zeggen, in de weg van innovatie en vooral van jong entrepeneurschap. Het aantal opstartende firma’s in Japan is vrij klein, volgens onderzoek van de OECD. Het aantal start-ups in Japan zou volgens dat onderzoeksbureau op zo’n 5 procent liggen, een derde van de ratio in vergelijkbare landen.
“Het is heel ongezond,” vertelt ook Martin Schulz, een economisch expert bij Fujitsu Research Institute in Tokyo aan de Japan Times. “De zakencyclus in Japan werkt niet. Als er geen oude bedrijven stoppen, kunnen er ook geen nieuwe starten. Er is geen plaats. De oude bedrijven zullen altijd op prijs concurreren, omdat ze het kunnen.”
De zakencyclus in Japan werkt niet.
Jonge start-ups die volgens de regels van de vrij markt spelen, zo gaat de theorie, door producten te maken die mensen willen, door winst te maken en hun boekhouding op orde te houden, moeten opboksen tegen een overheid en een kader van megabedrijven die zich van die regels niet veel aantrekken. “Het is oneerlijke concurrentie,” zegt Toru Fujimori van kredietonderzoeker Teikoku Databank aan Bloomberg, “Die grote bedrijven betalen geen interest. Ze betalen geen belastingen. Anderzijds moeten gezondere bedrijven wel betalen, terwijl ze ondertussen hun prijzen laag moeten houden onder druk van die van de grotere concurrenten.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier