VR-headsets zoals de Oculus Rift en Samsung Gear VR krijgen massaal een nieuwe thuis bij gamefanaten, maar ook in de medische sector zet de technologie een revolutie in gang.
Laura Colémont studeert momenteel af aan de opleiding Journalistiek van de PXL. Dit artikel is een deel van haar bachelorproef.
Facebookbaas Mark Zuckerberg sloot al een weddenschap af met de wereld dat virtual reality en augmented reality deel uit zullen maken van ieders dagelijks leven en zijn voorspelling lijkt steeds meer uit te komen. Sinds Facebook in 2014 het bedrijf Oculus, het brein achter de populaire VR-bril Oculus Rift, overkocht voor zo’n 2 miljard dollar is virtual reality in een ware stroomversnelling geraakt.
VR werd gebombardeerd tot hot item en de term werd rondgestrooid als een modewoord. Plotsklaps moest alles in 3D verschijnen, moest alles compatibel zijn met VR-hardware en moest alles interactief zijn.
Global Industry Analysts voorspelt dat de wereldmarkt van VR in de medische sector in 2020 zo’n 3,8 miljard dollar zal omvatten.
Het leek sterk op een nieuwe, maar tijdelijke, hype die consumenten moest aansporen om te kopen, te bezoeken en te investeren. Inmiddels worden er tegen 2018 alweer 171 miljoen VR-gebruikers voorspeld. Bovendien zou de omzet in 2018 zijn opgeklommen naar 3,98 miljard dollar.
De nieuwe technologie werd beloftevoller dan verwacht toen deze niet alleen in de gamingindustrie maar ook in andere sectoren met groot succes kan worden toegepast. Vooral in de medische sector zorgt virtual reality voor bijzondere innovaties die de entertainmenthype doen verbleken.
Global Industry Analysts deed een 7-jarig onderzoek bij verscheidene internationale VR-bedrijven en voorspelde dat in 2020 de medische virtual realitymarkt een omvang van 3,8 miljard dollar zal hebben. Sindsdien trekt virtual reality stukje bij beetje de wereld over en heeft ook in ons land al voor merkwaardige vernieuwingen gezorgd.
Virtuele spinnen
Vooral in de medische wereld doet virtual reality het in ons land erg goed. Het Virtual Reality Medical Institute (VRMI), gelegen in Sint-Lambrechts-Woluwe, is een van de eerste vennootschappen van de Brussels Life Science Incubator (BLSI) voor startende ondernemingen in geavanceerde technologie en gezondheidszorg.
Oprichtster professor Brenda Wiederhold werkt er aan het project VRPhobia dat zich specialiseert in het behandelen van paniek- en angststoornissen met behulp van virtual reality. Er wordt vooral gefocust op vliegangst, hoogtevrees, plankenkoorts, angst voor onweer, claustrofobie, agorafobie, arachnofobie en sociale fobie.
‘We waren een van de eersten die met virtual reality werkten in 1996 in de Verenigde Staten,’ vertelt professor Wiederhold. Het VRMI ging in 2013 ook op economische missie naar Californië. ‘We zijn een van de weinige overlevenden van deze markt die eindelijk op het punt staat om van de grond te komen,’ vertelde Wiederhold begin 2015 nog aan Data News.
Voor de behandeling van fobieën wordt in de privékliniek een VR-helm gebruikt die de patiënt blootstelt aan het object van zijn of haar fobie. Iemand met een angst voor spinnen krijgt bijvoorbeeld spinnen te zien. Deze sessies worden dan herhaald terwijl de intensiteit van de prikkels wordt opgebouwd. De spinnen worden dan bijvoorbeeld groter, komen dichterbij, bewegen meer of verschijnen in grotere aantallen.
‘Dit is een vorm van exposuretherapie,’ zegt Wiederhold, ‘We stellen de patiënt bloot aan de fobie totdat de angstreactie zich stabiliseert. Met behulp van virtual reality kan dit op een veilige en gecontroleerde manier gebeuren.’ Deze therapie heeft ook als voordeel dat deze volledig gepersonaliseerd kan worden zodat ook mensen met een zeer specifieke fobie ermee geholpen kunnen worden.
Ook in het Vincent Van Gogh-ziekenhuis in Charleroi wordt sinds 2014 gebruikgemaakt van deze techniek om fobieën en angststoornissen te behandelen. Virtual realitytherapie is daar al gebruikt voor het behandelen van spinnenfobie, vliegangst en claustrofobie.
‘De mogelijkheden zijn eindeloos’, Legde psycholoog Eric Havaux destijds aan Het Nieuwsblad uit. ‘We rijden rond met een 3D-camera om beelden te maken van een bepaalde buurt of straat waar een patiënt niet meer in durft, en dat projecteren we dan in een virtual reality-bril. De patiënt kan dan ‘rondlopen’ door een Playstationcontroller te gebruiken.
Of we laten een woonkamer zien met hier en daar een spin. De volgende sessie maken we daar een aantal spinnen van. En de sessie daarna een massa spinnen. We hebben ook al een MRI-scanner nagebootst, compleet met geluid, om een patiënt af te helpen van zijn angst voor die smalle buis waarin je dan moet liggen. Of we zetten je in een vliegtuigstoel en we geven je met het beeld in de bril het gevoel dat je in een opstijgend vliegtuig zit.’
Anorexia
Ook andere psychologische problemen kunnen met VR behandeld worden, maar dit gebeurt in ons land nog niet. Dokter Guiseppe Riva, een professor psychologie uit Milaan, zegt dat virtual reality ook gebruikt kan worden om patiënten te helpen met het genezen van anorexia nervosa en boulimia nervosa.
Met de therapie worden volgens Riva twee facetten van de aandoening getackeld: verstoorde body image, hoe het eigen lichaam wordt ingeschat en zelfeffectiviteit, het gevoel bekwaam te zijn om een taak met succes te kunnen afronden. ‘Integrated Experiential Therapy (IET) helpt patiënten om hun gedragspatronen te herkennen en te veranderen,’ zegt dokter Riva.
77% van de patiënten die met VR behandeld zijn hebben 6 maanden na de therapie geen eetstoornis meer.
‘We focussen op de negatieve emoties die gekoppeld zijn aan het lichaam en proberen zo het verkeerde lichaamsbeeld dat een patiënt heeft aan te passen. We willen patiënten een nieuwe relatie met eten aanleren.’ Uit een recente studie van Riva bleek dat 77% van de patiënten die met VR behandeld zijn 6 maanden na de therapie geen problemen meer hadden, tegenover 56% van de patiënten die traditionele therapie kregen.
Rokers kunnen ook profiteren van de voordelen van VR-therapie. Professor Wiederhold’s Amerikaanse instelling, het Virtual Reality Medical Center (VRMC), heeft een online VR-omgeving gebouwd voor tieners die zich niet op hun gemak voelen in persoonlijke interventies.
‘Door gebruik te maken van het internet kunnen we tieners bereiken via een medium waarbij ze zich comfortabel voelen,’ zegt Lilas Ros van het VRMC-team. Ook deze therapie maakt gebruik van blootstellingstechnieken door situaties te simuleren waarin rokers verleid worden om een sigaret aan te steken zoals bijvoorbeeld een bar met een pakje sigaretten op de toog.
Verpleegsters verstoppen achter wolken
Virtual reality wordt ook gebruikt om patiënten af te leiden van pijn tijdens de behandeling. verpleegkundige Jérôme Laurent ontwikkelde samen met een bevriende informaticus een applicatie voor het Sainte-Anne Saint-Remi Ziekenhuis in Anderlecht.
‘Eerst dacht ik samen met een bevriende informaticus na over ‘enhanced reality’ en de mogelijkheid om kinderen te laten reageren op hun omgeving via virtuele voorwerpen,’ zegt Jérôme Laurent. Met VR4Smile kunnen kinderen voorwerpen en figuren over het scherm bewegen zoals wolken, vlinders, vissen en bloemen.
Dit gebeurt op een achtergrond van wat er in de werkelijke wereld gebeurt: de behandeling. ‘Wanneer het haar niet wil zien, kan het kind ook de verpleegster verbergen achter een wolk,’ zegt Laurent. Op deze manier kunnen kinderen reageren op wat er hen overkomt en moeten ze niet passief de behandeling ondergaan.’
Kinderen worden met het spel ook aangemoedigd om bepaalde behandelingen te ondergaan en om niet bang te zijn voor apparatuur. ‘Toen een kind geen MEOPA-gasmasker wou opzetten tijdens een bloedafname lieten we het door het masker blazen om de wolken te verdrijven. Ondertussen kon het zijn moeder zien op het scherm en alles verliep vlot,’ zegt Laurent. Uit een onderzoek van het Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola in Brussel bleek dat bij gebruik van de game huilbuien verminderen met bijna 70% en de pijn met 45%.
Uit een studie van het VRMC bleek dat deze manier van afleiding ook helpt om misselijkheid tijdens chemotherapie tegen te gaan. 80% van de patiënten die van VR-applicaties gebruikmaakten gaven aan zich veel minder misselijk te voelen en minder vaak te moeten overgeven. Patiënten die ernstige brandwonden hebben opgelopen geven aan 40-50% minder pijn te voelen tijdens behandelingen wanneer ze door middel van virtual reality worden afgeleid.
Robotchirurg
virtual reality kan ook chirurgen ook helpen tijdens het uitvoeren van operaties die heel nauwkeurig moeten verlopen. In 2015 kocht het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) de Da Vinci Xi-robot, uitgerust met het ‘Firefly Flourescentie Imaging Systeem’ dat bloedvaten, galwegen, etc. zichtbaar maakt via kleuren en uitvergroot. Met behulp van een 3D-beeldscherm kan de chirurg zo heel precieze ingrepen uitvoeren.
Bij zo’n operaties worden 4 kleine incisies gemaakt voor de camera en operatiearmen. De robot kan op moeilijk bereikbare plaatsen komen en heeft een precisie die die van de mens overstijgt. Het ziekenhuis voert al sinds 2010 operaties uit met robots, maar het model Da Vinci Xi is een nieuwer model met meer mogelijkheden.
De Da Vinci Xi-robot kan ook ingrepen uitvoeren op kinderen, zoals in 2015 ook al gebeurde in het Saint-Lucziekenhuis in Brussel. ‘De robot zorgt ervoor dat de chirurgische ingreep minder invasief is. Er is minder bloed en minder kans op infecties en de revalidatie verloopt beter’, zei het ziekenhuis in een persbericht. Bovendien vermindert de robot de kans op het ontwikkelen van littekens en wordt het ziekenhuisverblijf maar liefst met de helft verkort.
Digitale personal coach
Virtual reality kan ook helpen met de behandeling van fysieke problemen. Zo hebben ontwikkelaars Fishing Cactus en Feasymotion applicaties ontwikkeld die patiënten moeten helpen met rehabilitatie en het terugkrijgen van controle en bewegingsmogelijkheid van bepaalde ledematen en gewrichten. Ontwikkelingen die in spelvorm helpen met serieuze situaties zoals genezing of educatie worden Serious Games genoemd.
Fishing Cactus’ Serious Game Game to cure fungeert als een digitale personal coach en legt patiënten oefening op die na verloop van tijd in een normaal functionerend lichaam moeten resulteren. Het programma kan worden aangepast aan de behoeften van de individuele patiënt door het ritme en tempo aan te passen.
Bijzonder aan deze techniek is dat de resultaten elektronisch aan de dokter worden bezorgd, waardoor deze zelf niet aanwezig moet zijn tijdens de behandeling. Ook Feasymotion helpt patiënten op deze manier met het genezingsproces.
Voor de ontwikkeling van ‘R.O.G.E.R.’ werkte Fishing Cactus samen met neuropsychologen die naar een oplossing zochten voor het beter diagnosticeren van hersenproblemen.
De komst van virtual reality creëert mogelijkheden tot samenwerking tussen verschillende sectoren. Voor de ontwikkeling van ‘R.O.G.E.R.’ werkte Fishing Cactus samen met neuropsychologen die naar een oplossing zochten voor het beter diagnosticeren van hersenproblemen.
‘R.O.G.E.R.’ is een Serious Game die dokters helpt een meer nauwkeurige diagnose te stellen van een eventuele hersenafwijking of hersenbeschadiging. Wanneer een patiënt het spel speelt wordt hij of zij gevraagd om een virtuele bagagekoffer in te pakken aan de hand van een lijst. De dokter kan ondertussen bepaalde prikkels in de situatie introduceren zoals een rinkelende telefoon of een radio die aangaat om zo de reacties van de patiënt te observeren.
Volgende week gaan we dieper in op enkele Belgische initiatieven rond virtual reality.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier