Pleidooi voor een grotere kweekvijver voor startups

‘s Lands startupwereld buigt zich dezer dagen over het #BeStartupManifesto, een handvest met concrete aanbevelingen voor overheid, onderwijs en bedrijfsleven. Hoe maken we van België een succesvol startup ecosysteem?, vraagt Evert Bulcke, projectmanager Startup City bij de stad Antwerpen, zich in deze column af.

Alweer startups. Wekelijks te zien op televisie tegenwoordig. Maar, waarom doen we dit nu eigenlijk weer? Waarom zijn startups belangrijk?

We leven in een snel veranderende economie. Het is een open deur in trappen, maar de globalisering drijft onze industrie stelselmatig naar het Oosten. Daarbij komt dat opeenvolgende golven van digitalisering aardig inhakken op de steunpilaar van onze economie: de dienstensector. Muziek, media en retail gingen al voor de bijl. Vandaag volgen zorg, logistiek, transport, post, bank en verzekeringen, consulting, maar bijvoorbeeld ook onderwijs en overheid.

IT is geen sector meer. IT is verworden tot een horizontale evolutie die dwars door alle sectoren loopt; een evolutie die zich vandaag graag ‘tech’ laat noemen. IT faciliteert niet enkel, maar creëert nieuwe businessplannen die oude overbodig maken. ‘Digitaal’ als hefboom voor innovatie.

“Binnen 10 jaar zullen 40% van de Fortune 500 bedrijven verdwenen zijn. Ze zullen vervangen zijn door bedrijven die vandaag niet eens bestaan.” – Peter Diamandis

We moeten eens goed nadenken over waar we in deze onzekere tijden toegevoegde waarde en jobs gaan creëren.

De startupeconomie is een antwoord. Klassieke spelers miskennen al te vaak de mogelijke gevolgen van bovenstaande omwentelingen. Startups benutten de nieuwe opportuniteiten veel beter en creëren nieuwe business in het zog van de digitale revolutie. (Misschien is dat wel een definitie van startup.)

Een aantal experten vragen – niet onterecht – structurele maatregelen ter ondersteuning van startups: hervormingen in het belastingstelsel of in subsidieconstructies. Ik zoom graag in op twee achterliggende randvoorwaarden: drempelverlagende maatregelen op het vlak van ondernemerschap en het organiseren van vaardigheidsgericht onderwijs.

1. Verlaag de drempel voor opstart.

Start al eens een project, voor je het weet heb je een bedrijf.

In mijn thuisstad is er een dynamische dienst startersbegeleiding met als slogan: “Ondernemersplannen? Wij helpen u door de bomen het bos te zien.” De complexiteit en veelheid van het administratieve vinden we zo normaal dat we van administratieve vereenvoudiging een overheidsdienst maken. Buitenlandse voorbeelden tonen ons dat een onderneming starten ook gemakkelijker kan: online, zonder kosten en zonder tijdsverlies. Hetzelfde geldt voor ondernemingen opdoeken. Trial and error.

Om startups te creëren, om een klimaat te scheppen waar innovatie en creativiteit gedijt moet de overheid partner zijn van mensen met plannen, in plaats van een drempel.

Een vereenvoudigde regelgeving in combinatie met de uitdieping van het statuut ‘zelfstandige in bijberoep’ verlaagt deze drempel. Dit zal mensen inspireren om eigen ideeën een kans te geven, om naast hun huidige job ‘iets’ te proberen. Zo worden werknemers geactiveerd die mogelijk niet al te gelukkig zijn in hun huidige betrekking. Misschien zelfs lijden aan wat we zo mooi bullshit jobs noemen. Ook studenten overwegen dan gemakkelijker de stap naar een eigen project. Vandaag start slechts 1% van de studenten een onderneming tijdens of vlak na hun studies. Er is nog een weg te gaan: in Nederland is dat 3%.

“Niet gelukt? Niet erg, ik heb het toch geprobeerd.” (zonder al te veel geld en tijd te verliezen)

Of deze projecten echt de moeite waard of potentieel rendabel zijn is op dit moment niet relevant. Bovenstaande maatregelen vergroten de kweekvijver. Door de basis te verbreden zal de top van ons startup ecosysteem onvermijdelijk ook hoger worden.

Bovendien zorgt een veelheid aan startups voor een fantastische dynamiek in de bredere businesswereld. Daarvan kunnen verschillende Belgische steden getuigen. Met hun avant-gardistische flair en alternatieve werkfilosofie vormen startups een aantrekkingspool voor andere bedrijven en talent.

2. Onderwijs ook buiten het onderwijs.

Over talent gesproken. Een businesswereld die in sneltempo digitaliseert vraagt hetzelfde van zijn werknemers. Hebben we in België wat nodig is om voordeel te halen uit de nieuwe – steeds groeiende – digitale economie?

Daar wringt het schoentje. Ik ontmoet wekelijks managers die wanhopig op zoek zijn naar digital natives met de juiste technische bagage. We spreken vandaag over twee of zelfs drie digitale kloven. Er is een groeiend tekort aan mensen die nieuwe waarde weten te scheppen in de nieuwe digitale wereld. Of het nu werknemers zijn of startup cofounders.

Tezelfdertijd getuigen gemotiveerde, hoogopgeleide jonge mensen dat ze geen carrièreperspectief hebben of erger, geen vooruitzicht op werk. Vaak omdat het hen ontbreekt aan digitale vaardigheden. Dan hebben we het niet over ‘met de computer kunnen werken’ of ‘social media’ machtig zijn. Dan hebben we het over een grondig begrip van de digitale technologie, haar logica en talen en de mogelijke impact die ze hebben op bedrijven. De tijd dat deze vaardigheden het exclusief domein waren van IT-ers is echt wel voorbij.

“Jobs die verloren gingen in deze structurele crisis komen nooit meer terug. Niet-routinematige, interactieve vaardigheden zijn de sleutel.” – Ann Mettler

Moet het onderwijs antwoorden bieden op deze nieuwe structurele knelpuntberoepen? Ja, er mag wat meer focus zijn op STEM, op creatie in plaats van reproductie, en op de ontwikkeling van niet-routinematige, interactieve vaardigheden.

Maar we mogen de verantwoordelijkheid niet uitsluitend bij het onderwijs leggen. De problemen die zich vandaag op de arbeidsmarkt stellen worden niet opgelost door toekomstige onderwijshervormingen.

Wanneer dezelfde generatie werknemers moet inspelen op steeds nieuwe ontwikkelingen moeten we hen hiervoor de middelen geven. Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid waar ook de werknemers zelf, de bedrijven en de overheid toe bijdragen.

“Moeilijk om geschikt talent te vinden? We zorgen zelf voor de nodige opleiding.”

Lifelong learning is meer dan ooit aan de orde. Kortlopende vaardigheidsgerichte programma’s bieden een oplossing buiten het bestaande onderwijs om: e-learning trajecten, 3 tot 6 maanden lang, ingericht door overheidsagentschappen en privépartners.

Een klein voorbeeld: het techbedrijf Acquia van onze landgenoot Dries Buytaert biedt een intensieve opleiding aan die een ruime waaier aan thema’s behandelt. Na afloop worden de deelnemers gescreend en doet men hen een voorstel. De deelnemers zijn vrij om ook ander werk te zoeken of zelf iets op te starten.

Dit overstijgt de normale in-house opleidingen. Zo’n project is niet gericht op een bepaalde job, maar op het verwerven van vaardigheden die ook in andere sectoren van pas komen.

Vaardigheidsgerichte opleidingen verhogen de carrièrekansen van een grote groep werknemers. Meteen een reden om ook de overheid te betrekken.

De wet van de stimulerende achterstand

Wat er ook gebeurt om startups te ondersteunen, doe de oefening goed en haal voordeel uit het feit dat we in België nog een weg te gaan hebben.

Enkele scherpe toekomstgerichte maatregelen zijn voldoende om gevestigde startuplanden voorbij te steken en zelf een lichtend voorbeeld te worden. Inhoud is dezer dagen een stuk effectiever dan de doordeweekse start-your-business campagne. Show, don’t tell. De wereld zal goede initiatieven snel erkennen.