Hoewel onze start-up scène bloeit als nooit tevoren, kan er vanuit ons land nauwelijks geschaald worden en brengen we te weinig groeibedrijven voort. “De talrijke initiatieven zouden beter op elkaar moeten worden afgestemd”, vindt Omar Mohout.

Weinig Belgen die zich meer verdiept hebben in onze start-up scène dan Omar Mohout van het technologisch onderzoekscentrum Sirris. Sinds hij een kleine twee jaar geleden begon met het verzamelen van informatie over de Belgische start-ups, zitten er al ruim 1.500 meticuleus bijgehouden bedrijfsprofielen in zijn database. Een monnikenwerk, zo noemt hij het zelf en niemand die er aan twijfelt. Naast die database probeert Mohout ons start-up ecosysteem ook op andere manieren in kaart te brengen, in de vorm van goed gestoffeerde infographics bijvoorbeeld. En volgende maand verschijnt zijn nieuwe boek, ‘Het Belgische start-up landschap’, waarin hij de resultaten van zijn onderzoek bundelt, als een soort naslagwerk. “We mikken op het grote publiek”, aldus Mohout. “Ik leg uit wat een start-up is en op welke manier die bedrijfjes disruptief kunnen zijn. Te weinig mensen beseffen wat er aan de hand is, wat er allemaal gebeurt in Silicon Valley en waarom dit belangrijk is.”

Wat is uw definitie van een start-up ?

OMAR MOHOUT : “Ik kijk minder naar leeftijd en meer naar innovatie. Is het product van het bedrijfje schaalbaar en kan er snel internationaal gegaan worden ? Heeft het concept mogelijks een disproportioneel grote impact ? België is een kmo-land, maar heel wat van onze kleine en middelgrote bedrijven begrijpen nog niet hoe disruptief start-ups kunnen zijn.”

“Het is natuurlijk prima wanneer je als kmo in de top tien van je niche staat. Maar in de digitale wereld vallen alle grenzen weg en hebben de klassieke distributiemodellen afgedaan. In sommige sectoren gaat de impact extreem zijn. Denk aan hoe Amazon de manier waarop we boeken kopen veranderd heeft, of hoe Uber de taxisector overhoop gooit. Velen begrijpen nog niet dat het ook hen kan overkomen.”

Hebben we in België voldoende interessante start-ups ?

MOHOUT : “Sommige regio’s scoren beter dan andere. West-Vlaanderen is de tweede belangrijkste economische regio van België en er lopen heel wat slimme ondernemers rond, maar kijk je naar het aantal innovatieve starters dan bengelt de provincie bijna helemaal achteraan.”

“In elk geval zorgen start-ups voor heel wat jobs in ons land. Als je een extrapolatie doet op basis van de bedrijven die in de Sirris-database zitten, klok je bijna af op 50.000. En hoewel Vlaanderen goed is voor 61 procent van de bedrijven, bedraagt het aandeel van die regio in start-ups maar 53 procent. Er is dus nog werk aan de winkel.”

Is het aantal starters wel een goed criterium ? Moet je niet naar de kwaliteit kijken ?

MOHOUT : “De aantallen geven toch een goede indicatie. Barco is uiteraard een vernieuwend bedrijf, maar er is meer nodig. We zullen in België geen ondernemingen meer zien die tienduizenden jobs creëren, dat is gedaan. In de plaats zijn er héél veel verschillende start-ups nodig.”

Welke regio scoort het beste ?

MOHOUT : “Brussel is onze start-up regio bij uitstek. Eén derde (29 procent) van alle bedrijfjes is daar actief. De stad heeft met BetaGroup ook de grootste start-up community, en telt acht acceleratoren. De overheid heeft zeker haar rol gespeeld : de Brusselse regering is al tien jaar bezig met het ondersteunen van softwarebedrijfjes.”

“Het probleem met Brussel is dat heel wat van de start-ups niet doorgroeien. Er hebben dit jaar nog maar vijf bedrijven meer dan een miljoen euro opgehaald, en er zijn maar twee of drie overnames geweest. Met dergelijke cijfers speel je niet in de Champions League, en zelfs niet in de Europa Cup.”

MAFFIA-NETWERKEN

Waarom hebben Brusselse starters het zo moeilijk om te schalen ?

MOHOUT : “Eén van de redenen zou kunnen zijn dat er met de clan rond de gebroeders Jean en José Zurstrassen maar één echte ‘start-up maffia’ actief is in Brussel.”

“In mijn boek is een start-up maffia een groep van ondernemers die gecasht heeft na de verkoop van een bedrijf, en die haar geld én haar expertise terug investeert in jonge bedrijfjes.”

“In Silicon Valley is er zo’n club die goed geboerd heeft bij de verkoop van PayPal aan eBay. Peter Thiel, de eerste investeerder in Facebook, is lid van die PayPal-maffia, net als Elon Musk en Dave McClure (de oprichter van 500 Startups). Een groot deel van de huidige successen uit de Valley kan teruggebracht worden tot dat netwerk.”

“In België zie je iets gelijkaardigs. Ook hier hebben we een aantal netwerken waar opvallend veel succesverhalen uit voortvloeien. Dat rond Netlog bijvoorbeeld : zonder Netlog geen Showpad en geen Engagor. Het maffia-netwerk rond Kristof De Spiegeleer doet fantastische dingen in hardware (o.a. Qlayer en Amplidata), en de clan rond Michel Ackermans en Jurgen Ingels staat sterk in fintech (o.a. Clear2Pay).”

“In totaal heb ik een achttal start-up maffia’s in kaart gebracht : vijf in Vlaanderen, twee in Wallonië (o.a. rond EVS-oprichter Pierre L’Hoest), en maar ééntje in Brussel. Zonder de ondersteuning van zo’n netwerk hebben starters het veel moeilijker.”

De overheid probeert een gelijkaardig effect te bereiken door in te zetten op de vorming van clusters.

MOHOUT : “Dat lijkt tot op zekere hoogte te werken. iMinds heeft een enorme impact gehad op de Gentse scène, en ook in Antwerpen zie je dat er de laatste 18 maanden een mooi ecosysteem ontstaat.”

“Antwerpen is de eerste stad in België die een start-up manager heeft aangesteld, en waar de it-afdeling (Digipolis) naar het voorbeeld van Barcelona zijn diensten aankoopt bij de eigen start-ups. De stad krijgt er ook twee nieuwe incubatoren bij (Login rond logistiek en mobiliteit en BlueHealth rond e-health), die onderdak krijgen in StartUpVillage, een initiatief dat getrokken wordt door het stadsbestuur.”

“Naast Antwerpen zijn er zich ook in Wallonië een paar clusters aan het vormen, in Louvain-La-Neuve bijvoorbeeld, rond de Nest’Up-accelerator, en in Luik, waar verschillende initiatieven op aansturen van Meusinvest worden samengebracht.”

“Leuven heeft de voorbije decennia enkele zeer succesvolle spin-offs voortgebracht, en er komt met Mindgate ook weer een nieuwe health en tech cluster bij, maar de vraag is of die stad geen extra inspanning moet doen en op termijn niet naar een groter aantal starters moet evolueren.”

AMSTERDAM

U maakt in uw boek de verdeling tussen tier 1, en tier 2 steden voor starters in Europa. Londen, Parijs en Berlijn zijn de tier 1-steden, Amsterdam, Dublin en Stockholm behoren tot de tweede categorie. Kunnen steden zoals Antwerpen of Brussel geen tier 2-steden worden ?

MOHOUT : “Ik vrees dat de toegang tot kapitaal te beperkt is, waardoor er vanuit ons land nauwelijks globaal geschaald kan worden en we te weinig doorgroeiers hebben. Alle respect voor nieuwe fondsen zoals Volta Ventures, Venture Wise, Fortino en Smartfin Capital, maar ze volstaan niet.”

“Er zijn in ons land nu ongeveer 25 bedrijven die dit jaar meer dan een miljoen euro hebben opgehaald. Dat is geen cijfer om vrolijk van te worden als je weet dat er 300 miljard op onze spaarboekjes staat. Dit jaar eindigen we om en bij de 200 miljoen euro aan risicokapitaal, weliswaar een verdubbeling t.o.v. vorig jaar, maar Frankrijk zit in het 3de kwartaal alleen al aan een miljard.”

Amsterdam staat sinds dit jaar ook in de top 20 start-up steden van marktonderzoeker Compass. Waarom lukt het daar wel ?

MOHOUT : “Uit het Nederlandse voorbeeld kunnen we hier veel leren. Oud Eurocommissaris Neelie Kroes, die vandaag ambassadeur is van de Nederlandse start-up delta, heeft iets erg slim gedaan. Met Amsterdam wordt vandaag de driehoek Amsterdam-Den Haag-Eindhoven aangeduid. Tachtig procent van alle Nederlandse starters zit in die driehoek.”

“Kroes heeft met andere woorden het perspectief veranderd. Amsterdam op zich was geen grote start-up regio, maar die perceptie hebben ze veranderd door er een groot stuk van Nederland aan toe te voegen. Dit is een zuiver marketingverhaal hoor.”

“De boodschap moet zijn dat Antwerpen en Brussel niet meteen het potentieel in zich dragen om snel potten te breken als start-up stad, maar dat je samen wél iets kan doen. We zouden een nieuwe brand in de markt kunnen zetten, zoals Amsterdam dat gedaan heeft. Silicon Valley is toch ook geen stad ? Maar de realiteit is dat de initiatieven in ons land veel te versnipperd zijn. Onze scène is veel te gefragmenteerd. Als je je activiteiten op elkaar afstemt, ben je nochtans snel vertrokken.”

Startups.be doet dat toch al voor een stuk, naar het buitenland toe ?

MOHOUT : “Het is een schitterend idee om onder één vlag naar buiten te treden. Ik heb een jaar geleden de hashtag #BeTech gelanceerd, en ook daarrond is een community ontstaan van mensen die zich op die manier wilden identificeren. Er zijn duidelijk meer gecoördineerde initiatieven zoals startups.be nodig.”

Frederik Tibau

“Er zijn duidelijk meer gecoördineerde initiatieven zoals startups.be nodig”