Vreemd hoe een onderwerp plots in de schijnwerpers opduikt, hoewel het betreffende probleem al jaren acuut is. Neem nu de bezorgdheid over wat je jezelf aandoet, als je – gewoonlijk uiterst argeloos – online op een ‘I accept’ knopje klikt. Aanleiding was de documentaire ‘Terms and Conditions May Apply’ die op het recente Docville-festival in Leuven werd vertoond, en waarin duidelijk wordt aangetoond hoe je met zo’n klik eigenhandig de poten onder je privacy wegzaagt. En plots werden de wenkbrauwen gefronst en de aandacht aangescherpt.

De opschudding over hoe erg een en ander toch wel is, verbaast toch wat. In de ict-wereld is het immers al lang schering en inslag dat je vaak onbedacht je rechten uit handen geeft. Ooit de gebruiksvoorwaarden gelezen die bij een stuk software horen? Vrij vertaald zeggen die gewoonlijk dat ‘je wel betaalt, maar dat het product niet je eigendom wordt, dat je het enkel onder voorwaarden mag gebruiken, maar dat de producent niet garandeert dat het voor iets bruikbaar is, en als wat je ermee doet fout loopt, het jouw fout is en niet de zijne… ‘. En daar ging je mee akkoord door de doos uit te pakken en het zegel op het zakje met dvd-roms, cd-roms of vroeger nog diskettes, te verbreken. Of door vandaag op de ‘I accept’ knop te klikken om een stuk software te downloaden en te installeren.

Trouwens, als je buiten Europa een dienst of product online koopt, zal je merken dat je rechten als klant sowieso heel wat minder zijn dan in onze contreien, zowel inzake garanties als inzake het gebruik van je gegevens.

En dat laatste was nu precies het punt waarop de documentaire de aandacht vestigde. Als je de ‘voorwaarden’ voor een dienst, een product of de toegang tot een site ‘accepteert’, ga je eigenlijk ‘willens en wetens’ een contract aan met de andere partij. Je verplicht je ertoe de vermelde voorwaarden na te leven en niet te contesteren. En behoor je vervolgens niet op te kijken als dat bedrijf, die organisatie, de overheid of wie ook, met de data over jou aan de slag gaat, krachtens die voorwaarden.

Tja, natuurlijk is het vervelend dat die voorwaarden vaak in onbegrijpelijk ‘gobbledygook’-Engels zijn geschreven. Vaak begrijp je al niet de eigen nationale wetgeving, laat staan wettelijke bepalingen uit den vreemde. Natuurlijk is het vervelend dat je vaak niet de volle consequenties van je toezegging beseft. Besef je immers wel wat die app op je mobiel systeem plotseling aan locatiegegevens mag gaan doorsturen, en wat er vervolgens mee gebeurt? Natuurlijk is het vervelend dat als je niet instemt, je geen gebruik kan maken van die dienst of dat product. Een mooi voorbeeld van dat laatste is de valse keuze om ‘cookies’ al dan niet op je systeem toe te laten. Geen cookies, dan vaak ook geen toegang tot die site, zo eenvoudig is het.

Er is dus reden te over om te klagen en zich zorgen te maken, maar vreemd genoeg is er eigenlijk al vooruitgang geboekt. De heisa rond het gebruik van foto’s in Instagram voor onder meer advertentiedoeleinden, ging voorbij aan het feit dat het hier slechts om een perverse toepassing van het gebruiksrecht ging, terwijl vroege fotodiensten zelfs probeerden het copyright op foto’s in te pikken. En voorts hoef je slechts de rechtszaken van onder meer de Duitse privacy-waakhond tegen de Facebooks en tutti quanti te volgen, om te zien dat de schroeven inzake privacy echt wel wat worden aangeschroefd.

Maar dat verheelt niet dat – eens ‘I accept’ is aangeklikt – je vaak de controle over de gegevens over je zelf compleet verliest. Zeker in landen waar alles mag wat niet uitdrukkelijk is verboden, wordt veel informatie vergaard, bijgehouden, uitgewisseld, verkocht, gekruist en geanalyseerd dat het een lieve lust is. Ook informatie die echt wel gevoelig ligt, zoals medische gegevens. Ik zou echt niet graag buiten Europa een medisch onderzoek ondergaan, zeker niet zonder vooraf de kleine lettertjes te lezen (als daar al de tijd zou voor zijn…). En dan denken we nog niet eens aan de gevolgen van datalekken, waarbij gegevens om geldgewin worden gestolen en verspreid. Of aan gegevens die worden bijgehouden en aangewend in de strijd tegen misdaad, terrorisme en wat dan ook. Het nut van dat laatste kan je nog begrijpen, maar zoals steeds geldt de Oud-Romeinse spreuk ‘wie gaat de bewakers zelf bewaken?’.

Uiteindelijk is er slechts één enkele oplossing voor dit probleem, en dat is de noodzaak voor iedereen, voor elk individu, om meer aandacht te besteden aan wat hij of zij wil vrijgegeven aan gegevens. Iedereen moet echt afwegen of het nut van een dienst of een product wel opweegt tegen de mogelijke schade (waarover men zich dan ook degelijk heeft geïnformeerd). Of bezin vooraleer je ‘I accept’ aanklikt. Privacy is niet alleen een kwestie van bescherming van rechtswege, het is ook een individuele verantwoordelijkheid. Of zoals ik graag benadruk: “je hebt niets te verbergen, je hebt alles te beschermen!”

Voor de liefhebber: http://tacma.net steekt lichtjes de draak met zichzelf, aan de hand van een ludieke vragenlijst. Je vindt er ook een lijstje met privacy-tools.

GUY KINDERMANS

“JE HEBT NIETS TE VERBERGEN, JE HEBT ALLES TE BESCHERMEN!”