Volgens Tomas Nielsen, research director bij Gartner, staan we aan de vooravond van het derde tijdperk van bedrijfsmatige toepassing van informatietechnologie. Het eerste stond in het teken van vakmanschap, het tweede ontpopte zich als de automatisering van it-processen en het huidige tijdperk behelst de digitalisering van de bedrijfsvoering.

Cio’s dienen zich te bekwamen in het ‘temmen van de digitale draak’. “Geen eenvoudige taak, maar als het lukt, beschik je over ongeëvenaarde kracht.” Dat was ook de boodschap tijdens Gartner Symposium/ITxpo 2014 dat werd gehouden in Barcelona, waar enkele duizenden cio’s, it-leveranciers en it-dienstverleners uit de emea-regio samen zijn gekomen.

Nielsen kan het zichzelf nog goed herinneren: die eerste fase. Daarbij ging het om vakmanschap; de kunst en kunde om programma’s te schrijven, code te genereren. Om datgene wat je in de fysieke wereld deed letterlijk te vertalen naar de digitale wereld. “Ik ben een Deen en werkte destijds als programmeur. Wij gebruiken lettertekens die van de standaard afwijken. Die moesten wij zelf schrijven, anders werden ze niet afgedrukt. In den beginne was het digitale vakmanschap tot op dat detailniveau nodig. Dat is nu niet meer het geval. Mensen die tegenwoordig apps of applicaties ontwikkelen kunnen voor bepaalde functies de componenten in code gewoon down-loaden en integreren in hun eigen programmeerwerk.”

Natuurlijk is die vakkundigheid nog steeds wel ergens in het digitale proces nodig, maar de nadruk ligt er al lang niet meer op. Snel ontstond het besef dat it beter moest worden georganiseerd. Het tweede tijdperk begon zo’n tien jaar geleden en betrof de industrialisatie van enterprise it. Alle inspanningen waren erop gericht de geautomatiseerde systemen betrouwbaarder te maken, met een voorspelbaar gedrag, open en transparant. De era van certificaten. “Dat is een belangrijke fase geweest – die overigens bij veel organisaties nog doorloopt – maar de beperkte budgetten en risicomijdend gedrag hebben weinig ruimte overgelaten voor innovatieve projecten”, stelt Nielsen.

‘WAT’

De bestuurders van organisaties verwachten nu van de cio een heel ander kunstje. “Die eerste twee perioden gingen vooral over het hoe. Hoe kunnen we een elektronische winkel vormgeven en in de lucht houden bijvoorbeeld? Maar in dit nieuwe tijdsgewricht staat de vraag ‘wat’ centraal. Wat kan automatisering bijdragen aan het halen van bedrijfsdoeleinden? Misschien nog wel een stap verder: wat kan it bijdragen aan het vormen van bedrijfsdoelstellingen? Dit vereist een wezenlijk andere benadering van it en een andere opstelling van de cio. Waren voorheen de medewerkers van zijn organisatie zijn klanten; nu zijn het zijn partners.”

Deze nieuwe benaderingswijze vindt zijn oorsprong, aldus de Gartner-analist, in het feit dat bedrijven in toenemende mate digitaal zijn. “GE Aviation bijvoorbeeld – onderdeel van General Electric – heeft zich ten doel gesteld een digital company te zijn. Het gaat sensoren toepassen in zijn straalmotoren. Dat levert een schat aan gegevens op die het bedrijf na analyse kan gebruiken om extra diensten te leveren aan zijn klanten. Informatietechnologie maakt dit mogelijk. It heeft daarmee ook een bepalende stem in de vaststelling van het business model. It is onderdeel van de primaire waardelevering aan klanten. Dat is een heel ander spel.”

De meeste cio’s hebben inmiddels wel laten zien dat ze it-leiderschap kunnen tonen. “Maar nu gaat het om digitaal leiderschap. It moet niet alleen snel, veilig en betaalbaar zijn, maar een ongekende wereld ontsluiten voor de organisatie. Terwijl de infrastructuur nog steeds alle aandacht vereist, de budgetten onder druk staan, moet it bedrijfsinnovaties aandragen, uitwerken en toepassen. Voorwaar een uitdagende klus”, stelt Nielsen.

Wie zou leiding moeten geven aan de digitalisering van organisaties? “De cio is daarvoor het best uitgerust”, meent Nielsen. “Op de voet gevolgd door de chief marketing officer en andere business managers. Zij zijn geschikt om aan het roer te gaan staan in de tocht naar digitaal leiderschap. Er is een kans, maar het gebeurt niet vanzelf”, waarschuwt hij.

Uit onderzoek dat Gartner in het vierde kwartaal 2013 heeft gedaan onder cio’s in 77 landen, blijkt dat 42 procent van zichzelf vindt dat hij of zij niet voldoende toegerust is om aan het roer te gaan staan. En 51 procent vindt dat de digitale wolkbreuk veel sneller op ze afkomt dan dat ze wenselijk achten.

“Dat geeft toch wel aan dat er nog wel heel veel werk is te verzetten om tot digitaal leiderschap te komen”, stelt Nielsen nuchter vast.

CHIEF DIGITAL OFFICER

De cio zal zich gesteund weten door een chief digital officer, juist om innovatieve toepassingen vorm te geven. Gedurende het hier aangehaalde onderzoek, gaven de ondervraagden aan dat er zeven tot acht procent cdo’s werkzaam zijn binnen de bedrijven. “Uit een studie die we onder ceo’s hebben gehouden blijkt dat meer dan de helft van de bestuurders verwacht dat eind 2015 er een cdo is op chief-niveau. Het is een groeiende rol binnen organisaties. Het komt voor dat cio’s ook die rol vervullen, maar eigenlijk kan dat niet”, meent Nielsen. “Want het is erg moeilijk om je te richten op innovaties binnen de bedrijfsvoering die mogelijk zijn met it, als medewerkers ook nog aan jouw hoofd zeuren waarom bepaalde diensten niet beschikbaar zijn.”

Uit gesprekken en onderzoek blijkt volgens Nielsen dat cio’s wel de noodzaak voelen om een sturende rol te vervullen bij de digitalisering van hun organisatie. Zij willen overeind blijven om de Nexus of Forces (mobile computing, social media, informatieanalyes en cloud computing) naar hun hand te zetten. Ondanks de onzekerheid over hun eigen rol, vindt 42 procent wel dat de it-organisatie er klaar voor is. Maar er komt wel heel wat op de cio af. Hij moet zich gaan bekommeren over samenwerking met partners (die voorheen nog klanten waren), over dingen (de kansen die Internet of Things biedt) en over de bedrijfsvoering. “De cio moet zich terdege verdiepen in de aard van het bedrijf waarvoor hij werkt, anders zal hij nooit kunnen achterhalen welke waarde innovatieve informatietechnologie heeft te bieden. De focus moet gericht zijn op de waarde, niet op de onderliggende technologie”, onderwijst Nielsen.

Er zijn volgens hem wereldwijd wel voorbeelden van organisaties die hun eerste treden hebben gezet in het derde tijdperk van enterprise it. “Maar de meeste staan nog aan de grens; hebben nog maar net de teen in het water gestoken.”

Witold Kepinski