De boeken- en tijdschriftensector zitten in een turbulente periode: naast moeilijke economische tijden, moeten ze zich ook een plaats weten te vinden in de digitale wereld. Op de Choke 2012 conferentie kwamen uitdagingen van de papieren en de digitale wereld mekaar tegen.

‘Choke’ is een term uit de pre-press wereld, die het proces beschrijft waarbij kleuren die mekaar raken, met opzet over elkaar komen. In die zin was het een perfecte term voor de tweedaagse conferentie die de Karel de Grote Hogeschool (Sint Lucas Antwerpen) en de Artesis Hogeschool Antwerpen (de Academie voor Schone Kunsten) samen organiseerden begin februari. Het thema was dan wel ‘toekomst van het boek’, maar doorheen de presentaties werd duidelijk dat zowel bij het klassieke, papieren, boek als bij de digitale uitgaven uit onzekerheid nog flink wat kleuren door elkaar lopen. In een eerste lezing gaf Franswa Vergucht middels een soort flashback in inzicht in de eerste belangrijke ‘digitaliseringsgolf’ in de wereld van de gedrukte media: die van de desktop publishing of DTP, waardoor vanaf 1985 heel wat grafische bedrijven die nog op een analoge manier bleven werken, overkop gingen. De verdere digitalisering van de hele keten, die nu aan de gang is, schudt de hele sector nog veel meer door elkaar. Zo schetste Carlo Van Baelen, voormalig directeur van het Vlaams Fonds van de Letteren, een beeld van een hele keten, auteur – uitgever – boekhandel – lezer/koper, die onder druk is komen te staan. Volgens Carlo Van Baelen is de digitalisering slechts één factor in deze paradigmawisseling. Uitgevers en andere bedrijven in de uitgeefwereld moeten niet alleen nieuwe technologieën leren beheersen, ze moeten ook met andere economische wetmatigheden en een veranderd gedrag bij de consument leren rekening houden.

Innoveren met kookboeken

Maar ook bij wie nog vasthoudt aan papier als drager voor boeken en tijdschriften, moet er de nodige aandacht zijn voor technologische en andere vernieuwingen. Zo legde Eddy Hagen van het Vlaams Innovatiecentrum voor Grafische Communicatie uit dat meer dan tien jaar na de eerste echt bruikbare versie van het pdf-formaat, er op de juiste manier mee omgaan nog altijd niet evident is. Als grafici niet de juiste tools, instellingen en standaarden hanteren, kan er in het drukproces nog altijd veel mis gaan. Wat er op een computerscherm misschien wel goed uitzag, kan daardoor in druk grondig verkeerd ogen. Zelfs bij het omzetten van zo’n slecht gemaakte ‘drukklare’ pdf naar e-readers of tablets, kan er nog een en ander mis gaan. Om fouten te vermijden, gaf Eddy Hagen vier tips: “Begin met een correct design. Gebruik daarvoor bij voorkeur de Live Preflight Profielen voor Adobe InDesign die het VIGC ter beschikking stelt. Hanteer vervolgens de correcte tools en settings voor creatie van pdf’s. Gratis tools leveren vaak slechte resultaten, en kosten je uiteindelijk vaak meer. Controleer vervolgens de pdf door middel van preflighting. En gebruik ten slotte correcte pdf-viewers – enkel Adobe Acrobat zelf – om alles te bekijken en controleren.”

Dat er in de klassieke, analoge boekenwereld ook nog volop plaats is voor vernieuwing, bewees onder meer Tony Le Duc. Deze culinair fotograaf heeft met Minestrone Cookbooks zijn eigen uitgeverij, waarmee hij aantoont dat je ook met papieren kookboeken nog volop kan innoveren.

50 procent minder omzet

Iedereen is het er wel over eens dat de uitgeefsector het niet makkelijk heeft. Maar dat is voor André Knol, senior adviseur bij het Nederlandse GEA en initiatiefnemer van het project ‘Uitgeverij van de toekomst’, nog geen reden om lijdzaam te blijven toekijken: “de neergaande lijn van de omzet uit gedrukte media zet structureel door en zal in de toekomst versnellen. Als er economisch herstel komt, zullen de online en mobiele media daar het meest van profiteren. De geneugten van digitale technologie zijn immers te manifest om te veronderstellen dat consumenten en adverteerders weer intensiever gebruik zullen gaan maken van betaalde printmedia. De verwachting is dat dit printmediagebruik wel blijft toenemen, maar de bereidheid om voor gedrukte media te betalen niet.” Printmedia kunnen immers onmogelijk de toegankelijkheid en het gemak van online en mobiel bieden. Ook de jongere generaties zullen de papieren mediacultuur links laten liggen. André Knol verwacht dan ook dat binnen tien jaar er van de huidige omzet uit conventionele uitgeefproducten, nog slechts de helft zal overblijven. “De andere helft blijft voornamelijk zitten in de zakken van de consument, de adverteerder, online uitgevers, technologie- en dienstenleveranciers. Een waarschijnlijk scenario is dat van de huidige omzet van bestaande uitgevers zo’n 60 % overblijft: gemiddeld 50 % uit gedrukte media en 10 % uit online media.” Dat hoeft op zich geen ramp te zijn, zegt André Knol. Als de uitgevers tenminste goed reageren: “ze moeten hun bestaande paradigma’s loslaten en structureel anders gaan denken over hun uitgeeffunctie, de organisatie en de business, innovatie en samenwerking. Uitgevers moeten eerst ‘de spelregels’ doorgronden, het spel onder de knie krijgen en zich goed voorbereiden op verschillende speelrondes. De factor tijd is hierin essentieel.”

Bruno Koninckx