Sinds een jaar is de Kerk druk in de weer om haar achterstand in het gebruik van de nieuwe media in te halen. Er duiken allerlei initiatieven op het web op, die het midden houden tussen moderniteit en traditie. De ‘klassieke’ informatica daarentegen blijft zeer artisanaal en weinig gestructureerd.

Bestaat er een ‘informaticaverantwoordelijke’ (we durven zelfs niet spreken van een cio) in het Vaticaan of zelfs in de Belgische Kerk? Het antwoord is neen. De klerikale hiërarchie ontsnapt natuurlijk niet aan een zekere informatisering – sommige leveranciers, zoals de uitgever van erp-software JD Edwards (nu Oracle) of de telecomuitrusting Alcatel, kunnen zich beroepen op een tijd waarin ze het Vaticaan konden rekenen tot hun meest ongewone referenties – maar de benadering blijft zeer artisanaal en gefragmenteerd. Zeker wat de Kerk van België betreft. “Een informaticus zou zeker achterovervallen van verbazing als hij zag welke systemen er gebruikt worden,” aldus een goed ingelichte (leken)bron.

Vanwege de organisatie van de Belgische Kerk kan er geen zeer efficiënte informatica ingevoerd worden. Er is geen sprake van een gegevenscentralisatie of van een formeel beheer van de informatica. Elk bisdom organiseert zich zoals het kan, maar sommige vicariaten zijn ook autonoom en de parochies zelf delen geen gegevens, die vaak enkel op papier bestaan, over de dopen bijvoorbeeld. Binnen de bisdommen is informatica een post als een andere die behoort tot de bevoegdheid van een ‘tijdelijke verantwoordelijke’, ofwel een leek, ofwel een kanunnik. Deze doet regelmatig een beroep op externe dienstverleners, vooral kleine lokale ondernemingen. De boekhouding zou de laatste jaren globaal genomen goed geïnformatiseerd zijn, maar voor de rest is de boodschap: “niets te melden”. Men zegt ons dat er een zekere bewustwording zou zijn van de noodzaak om gegevens te centraliseren, al was het maar opdat de Kerk zichzelf beter zou leren kennen en evalueren, maar de tijd dat ‘business intelligence’ wordt toegepast in de Kerk, is nog veraf.

Er zijn bijvoorbeeld geen statistieken over het aantal priesters die een computer en internet hebben. De meeste priesters zouden hier wel over beschikken, en een groeiend aantal berichten zou via e-mail verstuurd worden, maar er bestaat geen formeel beleid om de ‘digitale kloof’ binnen de Kerk te dichten. Het voorbeeld zou van bovenaf kunnen komen, omdat de hele Belgische bisschoppelijke conferentie, het directiecomité van de Kerk, zeg maar, werd uitgerust met ‘smartphones’. Afwachten of ze ook gebruikt zullen worden.

Achterstand in te halen

Er komt daarentegen wat meer schot in de zaak wat betreft het web en sociale netwerken. Sinds een jaar spant de Kerk zich in om haar achterstand in te halen op het vlak van het gebruik van nieuwe media. “De Kerk wil een opening naar de nieuwe media teweegbrengen. Er werd ons vaak verweten dat we te weinig of zelfs geen wisselwerking hebben. De sociale netwerken zijn een mooie gelegenheid om de dialoog tot stand te brengen en mensen bijeen te brengen, terwijl het moeilijker is om dat te doen in het ‘echte’ leven,” legt Matthieu Hargot, webmaster van Catho.be, de Franstalige portal van de Kerk van België, uit. Hij zei er nog bij dat in deze zeer woelige tijden voor de Kerk, het ook een manier is om te peilen wat er leeft in de maatschappij. “De digitale media maken het mogelijk om info aan te vullen, het debat te verruimen of bepaalde zaken tot de essentie terug te brengen.”

Naast de portals Catho.be en Kerknet.be legt Matthieu Hargot vooral de nadruk op een online initiatief als www.on-geloof-lijk.be, een ‘communautaire’ site gelanceerd door het bisdom van Gent die mikt op de integratie met Facebook of Youtube. In tegenstelling tot de Franse Kerk, die al enkele campagnes voerde om roepingen te wekken, worden de digitale media nog niet gebruikt in België om te ‘rekruteren’, maar het zou vrij logisch zijn als het er ooit van zou komen.

De Paus op YouTube

Het “moederhuis”, het Vaticaan, lijkt de toon te willen zetten. Tijdens een conferentie vorig jaar die specifiek gewijd was aan sociale netwerken, verklaarde Paus Benedictus XVI immers dat de digitale media een “nieuw missieterrein” voor de Kerk vormen. Na het evangelie te hebben verkondigd in scholen en ziekenhuizen, beseft de Kerk dat het web de nieuwe ‘place to be’ is.

“De Pontificale Raad, een van de ‘ministeries’ van het Vaticaan die zich toespitst op communicatiekwesties, denkt volop na over internet en sociale netwerken. Er nemen leken aan deel, onder leiding van Vader Lombard (een beetje de pr-verantwoordelijke van het Vaticaan, die bovendien al bekeerd is tot de Blackberry, nvdr)”, stelt Stéphane Lemessin vast, een jonge Franse priester die een communicatieopleiding volgt in het Vaticaan. Volgens deze journalist en blogger (meer bepaald op H2Onews.com) schrikt de hiërarchie er nog voor terug om volop voor de interactie te kiezen, “uit vrees dat de Kerk het niet in de hand zal kunnen houden”, wat bijvoorbeeld verklaart waarom de officiële site www.pope2you.net, de toegang naar het Youtube-kanaal van de paus, niet toelaat om er reacties op te posten. “Radio Vaticaan daarentegen opende onlangs een Facebookpagina die openstaat voor commentaar”, zegt de jonge priester verheugd. “Hoe meer we afdalen naar lokale gemeenschappen, hoe meer we echte web 2.0 initiatieven zien opduiken.” Voorbeeld: in Frankrijk is de Bisschop van Soissons bekend om zijn Facebookpagina en zijn Twitteraccount. En we kunnen verwachten dat de Wereldjeugddagen, die in augustus plaatsvinden in Madrid, via het web de modernste kant van de Kerk zullen tonen.

Is het web ten slotte een middel voor de Kerk om haar imago op te poetsen? “Nee. We richten ons vooral tot een publiek dat op zoek is naar informatie, dat de dingen weer in het juiste perspectief wil plaatsen. Het zou verkeerd zijn om een rol te willen spelen, om absoluut te willen doen geloven dat de Kerk ‘cool’ is. Jongeren maken zich op een natuurlijke manier vertrouwd met de tools van het web”.

Olivier Fabes

Web 2.0 initiatieven duiken op.