Het is crisis voor iedereen. Recyclage is in. Laat ik wat geld en grijze cellen besparen door stukken uit een Villa PC uit 1995 te hergebruiken. Getiteld “Spionkop” ging die over de wildgroei aan camera’s en afluisterapparatuur. “Momenteel zijn al meer dan twintigduizend bewakingscamera’s actief in negenhonderd Engelse steden en dorpen,” lees ik. Twintigduizend. Veertien jaar later zijn het er meer dan… 4,2 miljoen. Ofwel een voor elke veertien inwoners van het Verenigd Koninkrijk. Richard Thomas, Information Commissioner van de Britse regering, waarschuwde al in 2006 (op de BBC) dat zijn land “al slaapwandelend op weg is naar een bewakingsmaatschappij”. In februari 2009 deed hij er in de Times nog een schepje bovenop: “De kruipende bewaking in de private en publieke sector gaat te ver en te snel en dreigt onze democratie te ondermijnen.” In Engeland is er tenminste nog een publieke discussie over deze problematiek. Bij ons blijft het windstil.

Wettelijk moet elke bewakingscamera aangegeven worden bij de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Zowel privé als overheid springen laks om met deze verplichting. In het openbaar register op de website van de Commissie telt Gent bijvoorbeeld 146 camera’s. Maar, zegt commissaris Gonzalez van de Gentse politie (in het Nieuwsblad), “nogal wat camera’s zijn … nog niet geregistreerd”. De commissaris merkt in elk geval een “aanzienlijke stijging” op, maar hoeveel er precies in zijn stad hangen weet hij niet. In het volledige bestand van de Commissie bevinden zich 4.290 aangiftes. Sommige daarvan slaan op meerdere camera’s. Ik heb geen precieze cijfers over het aantal bewakingscamera’s in ons land kunnen vinden, maar dat het er (veel) meer zijn dan vierduizend staat vast.

In 1995 besloot ik mijn column aldus: “Sir John Smith, gepensioneerd vice-commissaris van Scotland Yard, waarschuwt voor een Orwelliaanse maatschappij, waarin de burgers constant onder bewaking staan en privacy een vergeten principe is.” Veertien jaar later zijn we bijna zover. Antoine Verbij schreef in het Nederlandse weekblad De Groene Amsterdammer van 1 mei onder de titel “Nooit gepakt en toch bang” een stevig gedocumenteerd artikel over de vogelvrije elektronische burger. Camerabewaking is klein bier vergeleken bij alle andere vormen van surveillance, van het koppelen van gegevens uit op zich onschuldige databases, tot het monitoren van alle vormen van (elektronische) communicatie. Al die maatregelen samen zorgen ervoor dat wij als burger steeds doorzichtiger worden, niet alleen voor de staat, maar ook voor allerlei privébedrijven die via al dan niet slinkse wegen onze doopceel lichten.

Het nieuwste bewakingssnufje is de trajectbewaking die ervoor moet zorgen dat te snelle automobilisten zeker niet meer aan boetes kunnen ontsnappen. Het is duidelijk dat dergelijke systemen ook kunnen worden gebruikt voor andere doeleinden dan het matigen van de snelheid op onze wegen. Karel Verstraelen, commissaris van de politie in Turnhout, zegt er dit over (in het lokaal weekblad Druk6): “Je kan in dat systeem van nummerplaatlezers veel gegevens ingeven. Elk voertuig dat voorbijrijdt, wordt gelezen … we (kunnen) eventuele autodieven of andere misdadigers goed volgen.” Hij waarschuwt: “De mogelijkheden om mensen te volgen waar ze ook gaan of staan, gaan heel ver. Nu al te ver, volgens mij. Ik zie hoe die apparaten gebruikt kunnen worden en ik vraag me af of de politici die deze aankopen goedkeuren, wel goed beseffen welke speelgoed ze de politiek in handen geven.” En dat is dus een politieman die dat zegt! Ik heb vergeefs gezocht naar een parlementaire vraag over die nummerplaatlezers. Ze worden blijkbaar in alle stilte ingevoerd, maar geen politicus die er van wakker ligt.

JOZEF SCHILDERMANS is journalist en hoofd van het Data Testlab, een onafhankelijk lab voor het testen van bedrijfsgerichte hard- en software. www.villapc.be

JOZEF SCHILDERMANS