Een kruising van disciplines, een multidisciplinaire benadering van informatica en van het informaticarecht, dit waren tot nu toe de kernwoorden in de carrière van de nieuwe rector van de FUNDP. Morgen wordt dit meer dan ooit het ‘fabrieksmerk’ van de Naamse instelling, dankzij de oprichting van de UCLouvain, de verankering in de ontwikkeling van de regio en de aantrekkelijkheid van de studies.

Yves Poullet is sinds 1 september de nieuwe rector van de Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix van Namen (FUNDP) en bouwde zijn hele carrière op binnen de instelling. Hij trad er in 1974 in dienst als assistent aan de Rechtsfaculteit en doorliep intussen alle niveaus: professor, deken van de Rechtsfaculteit, directeur van het CRID (centre de recherches informatiques et droit – centrum voor informaticaonderzoek en recht), en vandaag is hij dus rector van de FUNDP. Hij behaalde een doctoraat in de rechten en een licentie filosofie aan de UCL, met een eindwerk over het internationale bankrecht. Toch speelde vooral het duo rechten-informatica een grote rol in zijn parcours. Op dit vlak is hij een expert geworden die niet alleen in België, maar ook internationaal naam en faam geniet (meer bepaald bij de Raad van Europa, de Unesco, de OESO…).

Dit traject was een beetje het gevolg van een toeval in het begin: in 1974 werd hij als jonge assistent “gedropt” in een seminarie “Mens en informatica” voordat hij gevraagd werd zijn bedenkingen over het wetsontwerp van Minister Vanderpoorten over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer te analyseren en te publiceren. Omdat hij er zelf voor koos of omdat derden zo besloten, breidde hij vervolgens zijn interessepolen uit naar domeinen zoals informaticacontracten, onderwerpen uit het burgerlijk recht in verband met de aankoop en het onderhoud van producten en software, de liberalisering van de telecom, de uitdagingen van de bescherming van software…

“Deze verschillende aspecten naast elkaar gaven zijn carrière een multidisciplinaire dimensie die toen nog mogelijk was [jaren 80]. Nu hebben deze reglementeringen zich zo ontwikkeld dat het moeilijk zou zijn om nog specialist in al deze materies te zijn.”

Disciplines overstijgen

Nochtans is net deze multidisciplinariteit kenmerkend voor zijn eigen vaardigheden en tegelijk een van de kenmerken van de lessen informatica of recht/informatica die gegeven worden aan de FUNDP. Een multidisciplinariteit die hij meer dan ooit nodig acht. “Wanneer je een informatisering ontwikkelt binnen een onderneming is het heel belangrijk om aspecten uit privéleven, intellectuele eigendom, contracten te combineren. Ook heb je een denkproces nodig zodat mensen die een it-opleiding volgen de juiste vragen kunnen stellen aan een econoom of een manager over de implementatie van systemen, over de communicatieproblemen, de capaciteit van een computer, enz. Deze benadering is een succes omdat we ze al 18 jaar toepassen voor een master als aanvulling op het ict-recht. En voor ons blijft dit echt een vast distinctief kenmerk, terwijl de it-wereld grondig gewijzigd is. Gisteren nog was informatica uiterst sterk afgebakend en toegespitst, een eenvoudige tool om de productie beter te beheren. Vandaag is ze alom tegenwoordig, in uw gsm, op internet, wanneer u geschaduwd wordt tijdens uw bezoek aan de supermarkt. De problemen zijn niet meer dezelfde, maar de maatschappelijke vragen zijn misschien belangrijker geworden dan in het verleden. Andere evolutie: de juridische dimensie is steeds sterker aanwezig en complexer. Neem nu bijvoorbeeld de elektronische handtekening. In het begin beperkte het denkproces zich tot experts uit het informaticarecht. Vandaag moeten we zelfs al lesgeven in burgerlijk recht. Wat we momenteel onderwijzen in de master is tegelijkertijd meer gespecialiseerd, complexer en meer veeleisend.”

Ideeën uitwisselen

Er bestaat geen twijfel over dat zijn visie op de dingen in zijn nieuwe functie van rector zal uitmonden in nieuwe initiatieven, waarvan er sommige trouwens al op de rails staan. De 30ste verjaardag van CRID was een gelegenheid voor een nog meer opvallende toenadering tot interdisciplinariteit. Er werd gestart met een Onderzoekscentrum dat de naam CRIDS kreeg (Informatie Recht & Maatschappij) en dat het CRID, de CITA (interdisciplinaire cel voor technology assessment) en een communicatiedimensie (sociale netwerken, blog…) zal samenbrengen via de GRICI (interdisciplinaire onderzoeksgroep voor communicatie en Internet). “Deze nieuwe koepel verenigt mensen die actief zijn op het vlak van beheerinformatica (databases, veiligheid, telecom…), sociale wetenschappen (ethiek, sociale organisatie, communicatie…) en juristen om ideeën uit te wisselen. Er zal een samenwerking worden opgestart tussen de ict-actoren uit de streek die samen in de Infopole Cluster ICT zullen zitten, die laat zien dat Namen zich in de kijker wil stellen op het vlak van ict. Mijn wens bestaat erin om de lokale verankering van de FUNDP zo groot mogelijk te maken en er een burgeruniversiteit van te maken ten dienste van de ontwikkeling van de streek.”

Zo komt Yves Poullet ongetwijfeld in aanmerking als “fabrieksmerk” van de Naamse faculteiten. En dit op basis van deze fusie tussen de UCL (Louvain-la-Neuve), de FUCaM van Bergen, de FUNDP en Saint-Louis (Brussel). Een toekomstige UCLouvain waar de verschillende betrokken partijen het nog eens moeten worden over de synergieën, complementariteiten en ieders specifieke eigenschappen, terwijl elke steriele concurrentie vermeden wordt. “We willen in Namen een sterke pool voor it-beheer en sociale wetenschappen ontwikkelen, die dichter aanleunt bij de gebruikersdimensie, de organisatorische dimensie en de maatschappelijke fenomenen, maar met een dialoog met de onderzoeksteams van Louvain-la-Neuve, die beschikken over zeer geavanceerde vaardigheden, bijvoorbeeld op het vlak van veiligheid en cryptografie. De KULeuven kan alleen maar voordeel halen uit deze dialoog tussen Naamse en Leuvense teams.”

De fusie kan volgens hem geen vector zijn voor een gelijkschakeling van de opleidingen. “Zo moet elke entiteit in de tweede cyclus werken aan niches en hun verdiensten doen uitkomen, meer bepaald om de studies aantrekkelijker te maken. It is breed genoeg om troeven te vinden op elk niveau.” De beslissingen, de bepaling van de specifieke eigenschappen die voor iedereen anders zijn en de eventuele aanpassing van de programma’s, zouden voor het eind van het jaar rond moeten zijn om tegen het begin van het academiejaar 2011 te kunnen worden omgezet in feiten.

De toekomst, een grote onbekende

Tegen het eind van het jaar zal er een nauwere samenwerking opgezet worden tussen de CRIDS en het Institut Informatique van de FUNDP (die trouwens een volwaardige faculteit geworden is). “Het is een nog jonge Faculteit die zijn plaats nog moet zoeken, zijn kunde nog moet tonen en bekendheid moet krijgen. Het onderzoekscentrum PRECISE, waarin onderzoekers op het vlak van software-engineering en informatie samen zitten met managementonderzoekers, is een eerste stap. Het succes zal te danken zijn aan de manier waarop ‘producten’ worden voorgesteld die meerdere dimensies bevatten: juridisch, maatschappelijk, enz. Vandaag de dag kun je geen mailboxoplossing meer beheren zonder rekening te houden met de gevolgen van een eventueel gegevensverlies of met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, van het personeel enz. We creëren en delen geen wifi-systeem zonder de menselijke en juridische aspecten er van meet af aan in op te nemen.”

Interdisciplinariteit is nog altijd van belang. Net zoals doorheen dit programma InfoSafe (een voortgezette opleiding die een diploma oplevert) dat 3 jaar geleden gelanceerd werd en dat recht, beheer en technologie met elkaar vermengt, en een opleiding biedt over veiligheidskwesties in de meest ruime zin van het woord: veiligheid van investeringen, van personen, gegevens, intellectuele eigendom, contracten, elektronische handtekening…

Er wordt volop nagedacht over andere differentiatiepistes. Meer bepaald it en duurzame ontwikkeling, ten dienste van een zuinigere wereld. “Namen wil al lang een duurzame campus zijn. Ik zou graag de link willen leggen met de beweging van duurzame informatica.” Dit moet nog vaste vorm krijgen. En waarom zouden we geen “testlaboratorium voor duurzame technologie” worden?

Ander project: de invoering van een Europees diploma voor adviseurs Informatica en Vrijheden. Een nieuw profiel binnen ondernemingen en besturen (Frankrijk en Duitsland hebben een lengte voorsprong). Deze toekomstige verantwoordelijken “zullen mensen zijn die alarm slagen bij zowel een structureel probleem met de database als bij een veiligheidsprobleem, enz.” Het programma zou moeten worden aangeboden in de vorm van een aanvullende opleiding voor informatici en juristen.

De multidisciplinariteit moet ook zijn nut hebben ten opzichte van wat Yves Poullet de onbewuste normalisatie noemt van de gedragingen die ontstaan door een it die steeds meer alomtegenwoordig en globaliserend is. “It bepaalt steeds meer de normen van ons leven in de maatschappij, onze betrekkingen met anderen, onze activiteiten, het is alom aanwezig en verspreid zonder dat we weten waar dit zal eindigen. We beseffen zelfs niet meer dat we in de stad onze plan niet meer kunnen trekken zonder een gps. We vinden het normaal dat de pc opstart met onze favoriete software, dat de ijskast automatisch bier bestelt omdat er vanavond een match op tv is… Er wordt gemeten hoeveel huishoudelijk afval we verbruiken, hoeveel kilometer we hebben afgelegd om ze terugbetaald te krijgen… Zo komen we uit bij systemen die de maatschappij individualiseren en moraliseren omdat we volledig gecontroleerd worden en omdat het moeilijk is om uit dit systeem te geraken en het aan te vechten. Daarom moeten we ervoor zorgen dat deze aanvechting er komt, niet om het systeem te verwerpen, maar om het bewustzijn bij de mensen te vergroten.”

Brigitte Doucet