De zoektocht naar het ultieme kledingstuk

Kleren die uw emoties zichtbaar en voelbaar maken. Klinkt futuristisch? Belgische onderzoekster en designer Jasna Rok probeert ‘sciencefiction’ te veranderen in ‘sciencefact’.

Als er één sector is waarvan u verwacht dat die de tijdsgeest niet zozeer weerspiegelt als erop vooruitloopt, dan is het die van de mode. Maar Jasna Rokegem, het creatieve brein en de drijvende kracht achter Jasna Rok, loopt wel heel erg ver vooruit op haar tijd én op haar sector. Ze hoopt ooit het ultieme kledingstuk te maken, dat alle andere overbodig maakt. Dat stuk der stukken moet zowel van vorm als van kleur kunnen veranderen, zodat de nodige variatie in uw outfit verzekerd blijft. Het mag ook niet vuil worden, opdat u het nooit meer hoeft te wassen. En last but not least moet het kunnen reageren op emotionele en fysieke prikkels, zoals stress en temperatuur.

Klinkt te mooi om waar te zijn? Jasna Rokegem verwijst naar de smartphone. Wie had tien jaar geleden gedacht dat we met dat ene toestel ooit zouden doen wat we vandaag allemaal doen, van bellen tot betalen, zonder ons daar nog vragen bij te stellen? Zo vanzelfsprekend als die smartphone voor de meesten onder ons inmiddels geworden is, zo vanzelfsprekend zal ook dat ene slimme kledingstuk de plaats van onze huidige kleerkast innemen, verwacht de pionier in ‘fashion tech’.

De utopie voorbij

Groot dromen is één ding. Die dromen ook tot werkelijkheid maken vergt de nodige kennis en kunde. Jasna Rokegem realiseerde zich al gauw het cruciale belang van technologie en wetenschap. Beide complementaire disciplines bleken absoluut noodzakelijk om haar innovatieve en – althans voor de modewereld – onorthodoxe ideeën naar werkbare prototypes te vertalen en letterlijk vorm te geven.

Ze kreeg die achtergrond ook van thuis uit mee. “Mijn vader is beroepshalve met mechanica bezig en zag mij eigenlijk nog het liefst ingenieur worden. Maar mijn hart slaat echt voor mode”, vertelt ze. Daarom koos de jonge Jasna voor een vierjarige opleiding tot modeontwerpster aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. “Maar als kind al zat die aanleg voor techniek evengoed in mij. Ik kon bijvoorbeeld al heel vroeg solderen: een vaardigheid die mij nu nog altijd van pas komt bij het maken van mijn creaties.”

Al tijdens haar modestudies begon Jasna Rokegem die verschillende vaardigheden te combineren, niet zelden tot verbazing van haar docenten en medestudenten. Ze vermengde doelbewust mode met wetenschap en technologie vanuit de overtuiging dat die disciplines elkaar wederzijds zouden bevruchten en het geheel uiteindelijk meer zou opleveren dan de som van de delen. Daarbij vormde het vertrekpunt steeds een creatief idee of origineel concept. “Zo origineel dat vaak nog niemand het geprobeerd had. Je kan je allicht voorstellen wat de reactie was toen ik voorstelde om af te studeren met de eerste collectie in de wereld die automatisch van kleur kon veranderen. En die dat op de koop toe zou doen op basis van de hersengolven van de drager! Velen hebben mij in eerste instantie gek verklaard. Maar opgeven, dat staat nu eenmaal niet in mijn woordenboek”, lacht de jonge onderneemster.

Hersengolven bepalen mode

Die eerste interactieve collectie, onder de noemer ‘Fashion on Brainwaves’, zette direct de toon voor wat zou volgen. Een headset met breinsensoren registreert wat er in uw hersenen omgaat en geeft die data vervolgens via Bluetooth door aan microcontrollers op de stof van de kleding. Die vertalen uw gevoelens daarop in real time naar kleuren en patronen op de kleding. Het resultaat is kledij die reageert op emoties. Door van kleur en vorm te veranderen toont uw kledij die emoties aan uw omgeving, wat een extra dimensie toevoegt aan sociale interactie en communicatie met die omgeving.

“‘Fashion on Brainwaves’ was mijn eerste grote succes”, herinnert Jasna Rokegem zich. Ze mocht haar ambitieuze afstudeerproject zelfs gaan voorstellen op de Amsterdam Fashion Week. “De reacties van de bezoekers daar waren zo positief dat ik toen ook meteen het plan heb opgevat om een eigen zaak op te starten. De dag erna, op 19 januari 2016, is Jasna Rok opgericht. Dat maakt van dit jaar een jubileumjaar: we blazen vijf kaarsjes uit.”

Opstapje naar ondernemerschap

Terugblikkend op dat prille succes bood het eerste fashiontechproject van Jasna Rokegem duidelijk ook een opstapje naar het ondernemerschap. “Intussen was ik naar Antwerpen verhuisd: deels om persoonlijke redenen, maar deels ook omdat die stad nu eenmaal het modemekka van ons land is.” Vanuit die nieuwe thuishaven zette de modeontwerpster sindsdien haar pionierswerk verder.

Gevraagd naar het businessmodel van Jasna Rok, verwijst de jonge onderneemster naar een voorbeeld uit het buitenland: Studio Roosegaarde, een ontwerpstudio uit — niet toevallig wellicht — Rotterdam. “Al onze inkomsten halen we uit diensten. Wij verkopen geen producten, zelfs geen kledij. En we werken enkel voor bedrijven, puur B2B dus”, klinkt het. In de marge van die dienstverlening geeft Jasna Rok lezingen, opleidingen en advies rond innovatie. Maar centraal in het dienstenaanbod van het designlab staan toch de innovatieve fashiontechprojecten die het realiseert in cocreatie met bijvoorbeeld steden als Antwerpen, merkbedrijven als Nokia en de academische partners als UGent en UAntwerpen.

“Voor de realisatie van die projecten werken we ook vaak samen met partners die onze visie delen en hun eigen, bijzondere expertise inbrengen”, aldus Jasna Rokegem. Als voorbeelden haalt ze Nanex en Soulmade Media aan: Belgische specialisten in respectievelijk nanotechnologie en augmented reality. “Met Nanex werken we momenteel aan de ontwikkeling van kleren die niet vuil kunnen worden en die je dus ook niet langer hoeft te wassen. Zo verslijten je kleren minder snel en spaar je bovendien water en elektriciteit uit, terwijl er een pak minder detergent in het milieu terechtkomt. Op die manier bouwen wij mee aan een duurzame toekomst.” Andere innovatieve technologieën die Jasna Rok in zijn kleren verwerkt, zijn leds, 3D-prints, robotica en pneumatica.

Emotioneel intelligente kledij

Met het laatste succesvolle project dat Jasna Rok realiseerde voor het coronavirus toesloeg, voegde het ook spraaktechnologie toe aan de technologiemix. Onder de noemer ‘(Re)Connect’ ontwikkelde het bedrijf het eerste emotioneel intelligente kledingstuk in de wereld dat vertrekt van de menselijke stem om emoties om te zetten in kleur- en vormpatronen op kleren én dat die emoties ook doet voelen – via vibraties, bijvoorbeeld. Voor dat project werkte Jasna Rokegem drie jaar samen met Nokia Bell Labs, als ‘artist in residence’. Het project bracht haar tot in het Space Center van NASA in Houston. Om maar te zeggen: ‘the sky is the limit’ voor deze Belgische technologiepionier.