De digitalisering van muziek heeft niet alleen de muziekproductie en -consumptie veranderd. Ook de jobs van muziekredacteuren en radiotechnici kregen een heel nieuwe invulling. “Er is veel veranderd, maar er blijven nog een paar grote opportuniteiten over”, stelt Jan Cuypers, directeur operationele afdelingen bij de VRT.

Twintig jaar geleden bevonden zich in een radiostudio minstens drie medewerkers: een presentator en twee technici. Er was één assistent-technicus om muziek (op vinyl) en interviews (op band) klaar te zetten. De andere technicus stond in voor de regeling van de volumes van de microfoons, de muziek, telefoongesprekken, enzovoort. Door de komst van de cd viel op heel wat plaatsen de behoefte aan een assistent-technicus weg. Vandaag zijn we alweer een stap verder. “Wat je hoort op de radio zijn geen cd-tracks, maar de weergave van digitale muziek die zich op een server bevindt”, zegt Jan Cuypers. “In heel wat gevallen staat de presentator zelf in voor de techniek van de uitzending. De bediening daarvan gebeurt grotendeels via de pc.”

Die nieuwe benadering heeft de rol van de radiotechnicus grondig veranderd. Er is tijdens de uitzending alleen een technicus aanwezig wanneer hij voor toegevoegde waarde kan zorgen bij complexe technische situaties, bijvoorbeeld wanneer er verschillende studiogasten aan het woord komen. Daarnaast is de taak van de technicus vooral verschoven richting voorbereiding, waarbij hij geluidsfragmenten en interviews monteert – digitaal en op harde schijf, uiteraard – voor verder gebruik in uitzendingen.

Centrale muziekdatabank

Vandaag werkt elk radionet van de VRT met eigen servers. De muziek komt via verschillende kanalen op die servers terecht: ze is afkomstig van cd’s die het radionet ‘ript’, via analoge dragers die het digitaliseert, of rechtstreeks als digitale file, bijvoorbeeld downloads van een beveiligde promosite van een platenmaatschappij. “Metadata zijn hier van cruciaal belang”, legt Jan Cuypers uit. “Een muziekfile die op een server staat, moet je achteraf kunnen opzoeken, bijvoorbeeld door de uitvoerder of de titel in een zoekmachine in te geven. De invoering van de metadata gebeurt manueel. Bovendien verloopt dat bij ieder radionet op een andere manier. Niet alle zenders gebruiken ook dezelfde artiesten of dezelfde nummers, vandaar dat de radionetten er tot nog toe aparte servers voor muziekfiles op nahouden.”

Op korte termijn wil de VRT een centrale databank uitbouwen waarop zich alle muziek bevindt, met alle relevante metadata en eventueel aangevuld met de specifieke metadata die nodig zijn voor gebruik bij een specifiek radionet. De muziek zou dan meteen ook beschikbaar zijn voor andere diensten en afdelingen binnen de VRT, bijvoorbeeld voor de postproductie van tv-programma’s. De stijgende behoefte aan opslagcapaciteit ziet Cuypers in die context niet echt als een probleem. “De playlists van de netten zijn niet zo heel uitgebreid, waardoor de online beschikbaarheid van files beperkt zou blijven. De rest zouden we nearline kunnen wegzetten.”

Pop-server voor muziek

Wanneer er van een artiest een nieuwe plaat verschijnt, dan bezorgt de platenmaatschappij een exemplaar aan iedere programmaredactie van ieder radionet. Zo zijn er binnen de VRT decentraal grote muziekcollecties ontstaan, niet alleen bij de netten die werken vanuit het omroepgebouw aan de Reyerslaan, maar onder meer ook bij de regionale vestigingen van Radio 2. Van een overkoepelend overzicht is nauwelijks sprake. “We hebben wel een centrale fonotheek, waar we de ontvangen platen en cd’s catalogeren. De catalogus is raadpleegbaar via het intranet, maar de muziek is niet digitaal beschikbaar. Wie een cd uit de fonotheek wil gebruiken, moet die fysiek gaan ophalen en na gebruik weer terugbrengen, net als in een openbare bibliotheek.” Een centrale databank van digitale muziek zou in dat verband een grote stap vooruit betekenen. Cuypers ziet vooral een opportuniteit om hier alvast met nieuwe muziek van start te gaan.

“Op de nieuwsredactie staat een server waar de European Broadcasting Union rechtstreeks beelden op plaatst. Waarom zouden we dat met muziek niet kunnen? Platenfirma’s zouden hun nieuwe releases rechtstreeks op de server kunnen pushen, inclusief alle correcte metadata: een soort pop-server voor muziek, zeg maar. De songs zouden onmiddellijk beschikbaar zijn voor alle radionetten. Wij zouden geen cd’s meer moeten rippen of manueel metadata ingeven.” Vandaag zijn er al platenfirma’s die niet langer promocd’s verspreiden, maar links naar audiofiles. Dat zou een stap in de goede richting kunnen zijn, al blijkt die werkwijze voor de programmamedewerkers van de VRT voorlopig vrij omslachtig. Ook biedt de aanpak geen oplossing voor de problematiek van de eenduidige metadata.

Archief digitaliseren

Verder heeft de VRT op het vlak van digitalisering ook nog een andere, dringendere opdracht voor de boeg: de digitalisering van de eigen archieven. “We zijn dit jaar gestart met de digitalisering van honderdduizend uur eigen opnames: concerten, interviews, reportages, noem maar op.” Het gaat om heel waardevol materiaal dat de VRT nu moet aanpakken, omdat het anders verloren dreigt te gaan. “Ironisch genoeg moeten we eerst de jongste geluidsdragers in een nieuw digitaal formaat omzetten. Mechanische dragers – zoals 78-toerenplaten in bakeliet en vinylplaten – zijn in principe onverslijtbaar.” Vandaag moet de VRT voorrang geven aan opnames op digitale tapes en op cd-r. Players voor bepaalde tapes – of onderdelen om de players te onderhouden en te herstellen – zijn niet meer in de handel verkrijgbaar. Oxidatie is dan weer het probleem van de cd-r, waardoor dat medium maar een beperkte houdbaarheid heeft. “Dat is vrij dringend. We moeten daar geen tien jaar meer mee wachten.” Commerciële lp’s en cd’s zet de VRT om in audiofiles wanneer een redactie of producer daar om vraagt. “Maar er zijn ook een pak titels die we systematisch digitaliseren. Het gaat onder meer om oude platen van Vlaamse zangers die intussen heel zeldzaam zijn, maar die we bij de VRT uiteraard in de collectie hebben.”

Dries Van Damme