2008 zal in ons collectief geheugen gegrift blijven als het jaar waarin ons vertrouwen in de financiële wereld een fenomenale opdoffer heeft gekregen. Wellicht zal 2008 ook de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de VS, na de militaire kater in Irak, een stuk van zijn economische dominantie definitief is kwijtgespeeld. Hoewel de economische drama’s die zich vorig jaar en dit jaar afspelen veelal als “nooit gezien” bestempeld worden, heb ik er samen met tal van ict-professionals toch een zeker déjà-vu gevoelen aan over gehouden. Waren het eind de jaren ’90 ook niet de Wall Street yuppies in streepjespak die veel mist spoten en de beleggers voor honderden miljarden dollars “gouden internetdeals” op de mouw hebben gespeld? Inderdaad, de geschiedenis herhaalt zich, maar ditmaal dreigt de economische averij uit de hand te lopen. Alle hens aan dek dus om het financieel systeem en ons industrieel weefsel terug op de rails te krijgen.

Tijdens de afgelopen weken hebben heel wat regeringen alle zeilen moeten bijzetten om de financiële crisis binnen de perken te houden. Maar vooral in de kleinere landen is het voor eenieder ondertussen duidelijk geworden dat dit niet de schaal is om zo’n crisis aan te pakken. De grotere banken hebben niet alleen filialen in een groot aantal EU-lidstaten, maar bovenal namen zij uiterst aanzienlijke hoeveelheden schuldpapier van elkaar op. Net zoals er in de energiesector al een tijd een roep is naar een Europese aanpak en een Europese regulator, dringt zich hier een delegatie van bevoegdheden op naar een orgaan op het niveau van de eurozone. Het wordt tijd dat de grotere Europese lidstaten die de mond vol hebben over leadership ervoor zorgen dat we op problemen die per definitie transnationaal zijn en zich globaal manifesteren, minstens voor een groot deel een continentaal antwoord kunnen bieden.

Terwijl een reeks banken nog altijd rustiger vaarwater opzoekt, gaat de “reële” economie momenteel door uitzonderlijk zwaar stormweer. De laatste halfjaarlijkse conjunctuurenquête van het VBO toont een nagenoeg veralgemeend pessimisme op het vlak van de economische activiteit, kosten en rendabiliteit. Op basis hiervan verwacht het VBO een economische groei van -0,6% in 2009, wat vergelijkbaar is met de terugval van -0,7% tijdens de recessie in 1993. Het is evident dat dit gevolgen zal hebben voor de werkgelegenheid, de investeringen en het aantal faillissementen. Al is de ict-sector niet het eerst noch het meest getroffen, toch riskeren we ook daar een serieuze omzetdaling. Voor bedrijfsleiders een hele uitdaging om koelbloedig te blijven en telkens opnieuw de planning bij te stellen.

Naast de vele risico’s bestaan er vandaag ook meerdere lichtpunten die voldoende vertrouwen zouden moeten geven aan consumenten en ondernemers om niet op een verkrampte manier op deze crisis te reageren. Zo zal de overgrote meerderheid van de consumenten de komende twee jaar blijven genieten van het automatische indexeringssysteem. Deze massale koopkrachtinjectie heeft, samen met de meer dan 1,5 miljard euro aan koopkrachtmaatregelen in de begroting van 2009, natuurlijk maar zin als ze het geld ook kan doen rollen. De markt van het vastgoed wordt opnieuw een kopersmarkt. Er kan weer over de prijs onderhandeld worden. Ook het hypothecair krediet wordt weer goedkoper. Met een lagere btw wordt bouwen opnieuw aantrekkelijker. Prijzen van de meest uiteenlopende producten dalen en de verkoop van stocks biedt dikwijls een buitenkans. Hopelijk blijft de Belgische consument zijn gezond verstand gebruiken. Met paniekvoetbal spelen we elkaar immers regelrecht naar de werkloosheid. Minder gunstige macro-economische groeiprognoses zijn één zaak. Een nuchtere kijk op onze individuele koopkrachtvooruitzichten een andere.

Ook de ondernemingen mogen in deze moeilijke periode de middellange-termijnuitdagingen niet uit het oog verliezen. Gelukkig zijn heel wat ondernemers ook niet zinnens hun plannen inzake internationalisering en innovatie op te bergen. Wel moet er overal in de kosten gesnoeid worden. Iedereen wil méér doen met minder. En dat kán. Informatica kan nog altijd grote productiviteitsstijgingen helpen realiseren, denken we maar aan e-health, e-government of secure trade lane toepassingen. Maar ook binnen onze ict-bedrijven mogen we geen kansen laten liggen. Neem nu innovatie: praktijkvoorbeelden tonen aan dat met een goed gebruik van een paar instrumenten de kosten van een O&O-ploeg met 25 à 30 procent kunnen dalen. De juiste mix van (i) inhouding op de bedrijfsvoorheffing voor O&O-personeel, (ii) de volledig belastingvrije innovatiepremie, (iii) de fel gedefiscaliseerde resultaatsgebonden voordelen en (iv) de omvangrijke gewestelijke innovatiesteun kan nu echt het verschil maken in de besluitvorming over innovatieprojecten in het barslechte jaar 2009. Ik ontdek helaas nog elke dag bedrijven die bv. voor hun onderzoeksmensen nog steeds geen inhouding doorvoeren op de bedrijfsvoorheffing. Doodjammer.

Kortom, bij al het slechte nieuws dat we dagelijks ingepompt krijgen, zouden we haast doof worden voor concrete opstekers. Lastenverlagingen, snellere terugbetaling van btw, afschaffing van de kredietverzekeringstaks,… stuk voor stuk opportuniteiten. Als we daar koelbloedig en op een slimme manier gebruik van maken, kunnen we wat meer van het schaarse zaaigoed uitstrooien voor onze bloei in betere tijden…

rudi THOMAES is gedelegeerd bestuurder van het VBO

rudi THOMAES