Met Windows 8 introduceert Microsoft een nieuw besturingssysteem en bijbehorende grafische gebruikersinterface die op alle soorten hardware vrijwel identiek is. Niet alleen op traditionele desktops en laptops, maar ook op tablets en, in de vorm van Windows Phone 8, zelfs smartphones. Hoe deze berekende gok voor Microsoft zal uitpakken, is voorlopig koffiedik kijken. Voor bedrijven verandert er in elk geval heel wat.

Smartphones en tablets knagen aan het marktaandeel van laptops en pc’s. Logisch dat Microsoft zich met Windows, een van zijn belangrijkste inkomstenbronnen, niet langer alleen op de klassieke pc kon blijven richten. Het resultaat is Windows 8: onder de motorkap nog steeds helemaal Windows, maar met een totaal vernieuwde, tegelgebaseerde interface, voor het eerst gebruikt voor Windows Phone 7. We mogen die interface en bijbehorende ontwerptaal van Microsoft niet langer Metro noemen. Dat blijkt nu de codenaam van de nieuwe UI te zijn geweest. Om vermoedelijk auteursrechtelijke reden wil Microsoft dat we voortaan alleen nog over Windows 8 (Style) User Interface spreken, al hoor je hier en daar ook spreken over Modern UI.

Is die “moderne” gebruikersinterface dan de belangrijkste nieuwigheid van Windows 8? Ja en neen. Ja, omdat Microsoft voor het eerst vrijwel dezelfde gebruikerservaring biedt op alle soorten digitale apparaten, van smartphones over tablets tot pc’s en servers. Neen, omdat er nog heel wat moet gebeuren voor er op al die apparaten dezelfde codebasis draait en ontwikkelaars hun applicaties met een en dezelfde ontwikkelomgeving kunnen creëren.

Windows 8 x86

Windows 8 is op x86-hardware vrijwel identiek aan Windows 7. Zowat alle bestaande Windows 7-software draait ongewijzigd op Windows 8. Ongewijzigd, dat wil dus zeggen met de look-and-feel van Windows 7. De Aero-interface van Windows 7 is wel verdwenen. Dat is het meest zichtbaar aan het ontbreken van de vertrouwde Windows Start-knop, waarover heel wat te doen is en waarop we straks nog terugkomen.

Bestaande Windows-software met x86-codebasis, zelfs als de interface ervan aangepast wordt aan Modern UI, draait gewoon in de desktopmodus en niet in wat we voor het gemak de WindowsRT-modus zullen noemen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor de previewversie van Microsoft’s eigen kantoorsuite Office 2013. De vernieuwde interface voldoet aan de ontwerpprincipes van Modern UI, maar de codebasis is dezelfde als bij Office 2010. De verschillen zijn dus vooral uiterlijk. Zo scrollt u in Word voortaan horizontaal in plaats van verticaal door teksten. De nieuwe “full screen mode” bant vrijwel alle interface-elementen van het scherm. In Word 2013 verraadt dan bijvoorbeeld alleen nog een zwarte, knipperende cursor dat uw computer niet is gecrasht. Ook zit er een “Touch Mode” in die het eenvoudiger maakt om Office te bedienen met vingervegen.

Windows 8 ARM

WindowsRT, de ARM-versie van Windows 8, draait geen “oude” Windows-applicaties die ontwikkeld zijn met Windows API (WinAPI). Alle apps voor de tabletversie van Windows 8 moeten nieuw worden ontwikkeld met Windows Runtime (WinRT) API. Microsoft werkt aan een Office RT-versie met de nieuwe UI-stijl. OneNote, Microsoft’s digitale notitieboekje, is vandaag onder de naam OneNote MX al in previewversie gratis verkrijgbaar in die nieuwe UI-stijl. Er zit een nieuw cirkelvormige snelmenu in voor veelgebruikte opdrachten en snelle vormgevingsopties die in de gewone WinAPI-gebaseerde OneNote 2013 ontbreekt. Om het plaatje compleet te maken, is er ook nog een webgebaseerde versie van OneNote. Deze drie verschillende versies werken uiteraard probleemloos met dezelfde bestanden.

Hoewel er dus één Windows 8-gebruikersinterface is, bestaan er twee versies van Windows 8 die onder de motorkap gedeeltelijk verschillen: een versie die op klassieke x86-hardware draait en los verkrijgbaar is, en een versie die op ARM-gebaseerde hardware draait en uitsluitend samen met hardware verkrijgbaar zal zijn.

Twee soorten tablets

Dit betekent ook dat er twee soorten Windows 8-tablets bestaan. Om te beginnen de klassieke x86-gebaseerde slates, convertibles en hybride laptops die er vroeger ook al waren, maar die voortaan met de x86-versie van Windows 8 draaien en dus ook “oude” Windows-software kunnen draaien. Deze categorie is volgens Microsoft bedoeld voor bedrijven. Daarnaast de nieuwe ARM-gebaseerde tablets en andere apparatuur die Windows RT draait en waarop alleen nieuw voor dit systeem ontwikkelde Windows-apps draaien. Deze variant is volgens Microsoft bedoeld voor consumenten.

Vergeet overigens niet dat er omwille van die verschillende codebasissen geen softwarematige interactie mogelijk is tussen “nieuwe” apps en “oude” applicaties. Zo is het onmogelijk om met bestaande Windows-software schermafdrukken te maken van de nieuwe tegelinterface. (Met de nieuwe toetsencombinatie Windows Key-Print Screen kan dit overigens wel.)

ARM-hardware is wel aangekondigd, maar pas later dit jaar in de praktijk verkrijgbaar. We hebben voor dit artikel dus nog geen Windows RT-apparatuur kunnen testen. Microsoft brengt overigens in de vorm van Microsoft Surface voor het eerst ook eigen computerhardware uit: een x86-gebaseerde tablet met Windows 8 Pro en een ARM-gebaseerde tablet met Windows 8 RT. Op die laatste versie zal volgens de laatste berichten Office RT gratis meegeleverd worden. Maar op die versie van Office is het wel nog wachten tot januari volgend jaar. Initieel zal een previewversie meegeleverd worden.

To Start or not to Start…

Over de nieuwe gebruikersinterface en mogelijkheden van Windows 8 schreven we eerder uitgebreid in de Data News ICT Guide van 13 april ll. We verwijzen naar dat artikel en naar de fotoreportage op onze website (http://datane.ws/win8pics) voor alle details. Ondertussen hebben we enkele maanden praktische ervaring met Win8 en blijft onze eerste positieve indruk stevig overeind. De meeste waarnemers reageerden aanvankelijk ook positief, maar ondertussen weerklinken er meer kritische geluiden. Nogal wat critici hebben het vooral moeilijk met het volledig verdwijnen van de Windows 7 Start-knop. Dat zou het toetsenbord- en muisgebruikers, die voorlopig nog altijd in de meerderheid zijn, (te) lastig maken om efficiënt met het nieuwe besturingssysteem te werken.

Persoonlijk vinden we dat erg overdreven. De nieuwe manier van bedienen werden we snel gewend, ook op computers zonder aanraakschermen. Zéker als die computers beschikken over een aanraakvlak of muis met ondersteuningen voor veegbewegingen, zoals de nieuwe Microsoft Sculpt Touch en Wedge Touch muizen die we tijdens het schrijven van dit artikel gebruikten. Het pictogram “Alle apps”, dat te voorschijn springt wanneer u rechtsklikt op een lege plek in het tegelvenster, geeft vlot toegang tot alle geïnstalleerde “klassieke” applicaties. Applicaties die aangepast zijn aan de nieuwe UI vindt u sowieso terug tussen de tegels. Klassieke applicaties kunt u daar trouwens ook plaatsen, al zien die tegels er lelijk uit. Andere functies van de oude Start-knop, zoals vlotte toegang tot het Configuratiescherm, het scherm met apparaten en printers, zoekfuncties of toegankelijkheidsopties, zijn in Windows 8 even vlot indien niet vlotter bereikbaar via pictogrammen en balken die pas te voorschijn springen wanneer u ze nodig hebt. Zo blijft er meer schermruimte over voor de programma’s en apps zelf. Naarmate software meer aangepast zal worden aan de nieuwe UI zullen de voordelen ervan voor iedereen veel duidelijker worden. De previewversie van Office 2013 is daarvan een mooi voorbeeld.

Upgradetesten

We hebben Windows 8 RTM op verschillende computers geïnstalleerd, waarbij we zowel upgrades als verse installaties uitprobeerden van de Enterprise- en Pro-versies, zowel in 32- als 64-bit incarnatie en zowel vanaf dvd als vanaf usb-stick en netwerk. We gebruikten een jaar oude Samsung Windows 7 tablet (Samsung Slate PC Series 7), een half jaar oude semi-robuuste Panasonic CF-53 laptop met aanraakscherm, een nieuwe Dell Vostro 3360 laptop en een vijf jaar oude Dell XPS M1330 laptop. We ondervonden geen noemenswaardige problemen. Bij de recentere hardware installeerde Windows 8 zelf alle benodigde drivers, zelfs meer exotische zoals die voor een Ericsson hspa+ module in de Panasonic. Bij de oudere Dell-laptop bleken de drivers voor de Ricoh-geheugenkaartlezer niet te zijn geïnstalleerd. Maar Windows 8 gaf ons de link naar een website waar we die konden downloaden en zelf installeren en daarna werkte het wel. De Novatel cdma-module in die oudere laptop kregen we evenwel niet meer aan de praat. De upgrade met behoud van programma’s van Windows 7 Professional naar Windows 8 Pro mislukte op de oudere 32-bit Dell-laptop met de droge melding “We couldn’t install Windows 8, restoring your pc” zonder verdere uitleg waarom. De installatieprocedure zette daarna wel alles terug zoals het was. Een upgrade met behoud van onze bestanden en persoonlijke gegevens lukte vervolgens wel.

Prestatietesten

Windows 8 presteerde in alle benchmarks door de band genomen sneller dan Windows 7. De PCMark 7 score lag steevast enkele procenten hoger (bijvoorbeeld 2912 tegenover 2590 voor de Vostro 3360, of 1116 tegenover 996 voor de XPS M1330). Vooral de DirectX- en multimediaprestaties gingen erop vooruit. Omdat er nog geen geoptimaliseerde grafische drivers beschikbaar zijn en we dus moesten testen met de grafische drivers van Microsoft zelf, presteerde Win8 in 3D grafische testen iets trager dan Win7 (bijvoorbeeld een 3DMark 2006 score van 5500 in plaats van 5733 bij de Vostro 3360). Het verschil is weinig dramatisch en zal nog worden uitgevlakt naarmate de grafische drivers voor het nieuwe besturingssysteem geoptimaliseerd zijn. In de web- en html5-benchmarks scoorde Windows 8 dankzij IE10 flink beter dan Windows 7 (bijvoorbeeld gemiddelde Peacekeeper-score van 2070 tegenover 1766 op de Vostro 3360). Voor wat betreft de autonomie merkten we weinig verschillen tussen Win7 en Win8. Win8 start wel flink sneller op dan Win7, zowel bij een volledig uitgeschakeld systeem als vanuit de slaapstand. Op sommige geteste systemen start het nieuwe besturingssysteem dubbel zo snel op als het oude. Bij recente computers hebt u onder Win8 binnen de seconde een werkend systeem met actieve wifi-verbinding, terwijl Win7 op dezelfde hardware tussen 5 à 7 seconden nodig heeft.

Conclusie

Meer dan veertig procent van de bedrijven gebruikt nog altijd Windows XP (cijfers Net Applications). Zij kunnen in één keer overstappen op het sterk verbeterde Windows 8 met zijn gebruiksvriendelijke Modern UI. Nu nog Windows 7 uitrollen lijkt ons immers weinig zinvol, vooral omwille van de significante UI-verschillen. Voor wie al op Windows 7 zit, is een upgrade veel minder urgent, tenzij u als bedrijf wil standaardiseren op Modern UI. Medewerkers zullen wellicht een korte opleiding nodig hebben om vlot met de nieuwe interface te leren werken, maar bedrijven kunnen daarna wel al hun apparatuur – van smartphones over tablets tot pc’s – standaardiseren op één en dezelfde interface. Wie momenteel standaardiseert op Windows 7 kan binnenkort Windows 8-gebaseerde tablets toelaten in plaats van moeilijk te beheren en te beveiligen Android- en iOS-varianten.

Combineer dit alles met de gekende centrale uitrolmogelijkheden, de vereenvoudigde synchronisatie van gebruikersgegevens en gepersonaliseerde configuraties, de vlotte integratie met eigen en externe cloudvoorzieningen en de mogelijkheid om vertrouwde beheer- en beveiligingsoftware te blijven gebruiken en het hele Windows 8/Modern UI-gebeuren lijkt ons vanuit bedrijfstandpunt een overtuigend verhaal. Het verwondert ons daarom niet dat Gartner Windows 8 beschouwt als een heuse technologie-verschuiving. En ook als een grote gok voor Microsoft die eventueel verkeerd kan uitpakken, al denken we persoonlijk dat die kans minimaal is. Het zal volgens ons ook het bring your own device-probleem op middellange termijn minstens gedeeltelijk verhelpen. Of alle medewerkers daar even blij mee zullen zijn, is een ander verhaal…

Jozef Schildermans