Als er meer rekening gehouden wordt met de individuele behoeften van patiënten, kan dat de gezondheidszorg flink ten goede komen. Dat is de premisse voor een nieuw pilootproject van de Europese Commissie. Concreet wil de EU een computernetwerk opzetten dat ziektes kan voorspellen, met remedies komt en aangeeft welke bijwerkingen er mogelijk zijn. Het project moet leiden tot de creatie van ‘virtuele patiënten’.

De Europese bevolking vergrijst aan sneltreintempo, waardoor de ziektekosten de pan uit swingen. Tegelijk blijft het aantal kankergevallen en diabetespatiënten stijgen, waardoor de nood om onze zieken een dure en ‘geïndividualiseerde’ behandeling te geven groter is dan ooit. Een therapie die goed werkt voor één patiënt, is immers verre van ideaal voor een andere, en maakt een derde juist zieker, waardoor de gezondheidszorg steeds zwaarder belast wordt.

Europa denkt nu aan een model waarbij artsen hun behandelingen eerst zouden kunnen simuleren op een virtueel maar identiek equivalent van hun patiënt (op een avatar zeg maar), voor dat ze de remedie daadwerkelijk toedienen.

“Wanneer we een auto ontwerpen, laten we die toch ook honderden keren virtueel crashen”, geeft projectcoördinator Hans Lehrach van het Duitse Max Plank Instituut voor Moleculaire Genetica een voorbeeld, “en in de fysica laten we zelfs hele sterrenstelsels in elkaar klappen op een computerscherm. Waarom zouden we die aanpak niet kunnen gebruiken in de geneeskunde? Op een avatar kan je de effecten van een behandeling gemakkelijk nabootsen, en kan je zelfs nagaan wat de gevolgen zijn als je de zieke tien jaar ouder maakt.”

Lehrach mag dan overtuigd zijn van het nut van het ITFoM-project (dat staat voor IT Future of Medicine), het is nog lang niet zeker of het ooit realiteit wordt. ITFoM is één van zes ict-gerelateerde pilootprojecten binnen het huidige Framework Programma van de Europese Commissie (FP7), waarvan er maar twee ook na 2013 verder gefinancierd zullen worden in het kader van het ‘Horizon 2020’-programma.

Tijdens de presentatie van ITFoM, enige tijd geleden in de gebouwen van de Europese Commissie, benadrukten Avril Doyle van het Europees Parlement en Head of Unit for ICT Peteris Zilgalvis van het Directoraat Generaal Informatiemaatschappij nog eens het belang van een multidisciplinaire aanpak met het oog op Horizon 2020.

Dat de doelstellingen van het DG Informatiemaatschappij best gelinkt worden aan die van andere DG’s, vond ook professor Hans Westerhoff van de Universiteit van Manchester, die zijn bewondering voor ITFoM niet onder stoelen of banken stak. De academicus wees er op dat het aantal kankergevallen met dodelijke afloop maar niet daalt, ondanks het feit dat er jaarlijks zoveel geld gaat naar kankeronderzoek.

“De moderne biomedische wetenschappen genereren een ongeziene hoeveelheid aan data”, klonk het. “Zo worden er ongeveer 30 papers per uur gepubliceerd over kanker in de brede zin. Maar al die informatie leidt slechts sporadisch tot deugdelijke nieuwe medicijnen, laat staan dat ze een beter begrip van de ziekte tot gevolg zou hebben.”

Genetwerkt perspectief

Volgens Westerhoff komt dat omdat medisch onderzoek te beperkt is qua focus. “Bij de meeste ziektes gaat het niet om één gen, maar om een complex systeem dat aangetast is. We zouden moeten afstappen van het kijken naar individuele bouten en moeren, en ziektes bekijken vanuit een genetwerkt perspectief.”

“Een autohersteller weet meer over een wagen dan een dokter over een patiënt”, klonk het bevestigend uit de mond van Sean Kelly van de Europese Volkspartij. “Daar moet maar eens iets aan gedaan worden.”

Alle stakeholders die present tekenden bij de presentatie van ITFoM, benadrukten dat het model best in nauwe samenspraak met de industrie wordt ontwikkeld, en binnen de grenzen van een deftig gefinancierd onderzoekskader. “Het gaat hier over het samenbrengen en integreren van informatie, niet over concurrentie”, aldus nog Westerhoff. De professor voegde daar wel meteen aan toe dat het geen goed idee zou zijn om een dergelijk project helemaal aan de markt te laten. “Dat zou het potentieel om de dingen écht te veranderen niet ten goede komen.”

Ter afsluiting nog een voordeel van het gebruik van virtuele patiëntapplicaties. Omdat ze gebruik kunnen maken van wiskundige modellen, hoeven wetenschappers hun nieuwe geneesmiddelen niet langer te testen op dieren. Een dergelijke manier van werken is niet alleen veel minder controversieel, de nauwkeurigheid van de resultaten zou er ook flink op vooruit gaan.

Frederik Tibau

“EEN AUTOHERSTELLER WEET MEER OVER EEN WAGEN DAN EEN DOKTER OVER EEN PATIENT”