Na een chaotisch begin in november 2008 zal Europeana, het elektronische bibliotheekproject dat momenteel in bètafase loopt, over een jaar officieel van start gaan.

In november 2008 werd een prototype van de toekomstige digitale Europese bibliotheek Europeana online geplaatst. Een paar uur later echter crashte alles al, als gevolg van een ontoereikende it-infrastructuur. Sindsdien wordt het project naarstig voortgezet.

Doelstelling is “verschillende terreinen van cultureel erfgoed met elkaar te kruisen. Dit gebeurt via het verzamelen, harmoniseren en exploiteren van metadata waarmee een link kan worden gelegd naar de gedigitaliseerde collecties van bibliotheken, archieffondsen, musea en nationale audiovisuele instellingen in Europa.”

Europeana zal fungeren als portaalsite en zo toegang bieden tot deze miljoenen digitale “voorwerpen” die in het bezit – en onder de verantwoordelijkheid – blijven van hun huidige eigenaars.

Versie 1.0 van de portaalsite is gepland voor de zomer van 2010. Tegen dan zouden 10 miljoen digitale voorwerpen gecontroleerd en geregistreerd moeten zijn. Een jaar later zou er een ‘Donau’-versie (zie verder) met tweemaal zo veel inhoud online moeten komen.

Tussen het oorspronkelijke idee, geopperd en goedgekeurd door de Europese Commissie in 2005, en de officiële lancering in 2010, is blijkbaar heel wat water naar de zee gevloeid. Maar, zo benadrukken de verantwoordelijken, de voornaamste reden daarvoor is de omvang van de verzameling en de definitie van de metadata, die meerdere culturele domeinen beslaan, voor werken uit verschillende landen. Dat leidt tot tal van uiteenlopende definities en normen die soms verschillend geïnterpreteerd worden. “Tot nu toe had nog niemand geprobeerd de metadata van zo veel uiteenlopende bronnen met elkaar compatibel te maken”, zegt Jona-than Purday, verantwoordelijke marketing en communicatie.

Lopende projecten

Vandaag zijn zowat 4,7 miljoen ‘digitale voorwerpen’ (teksten van boeken, afbeeldingen van schilderijen, tekeningen, kaarten, audio- en videodocumenten, …) zichtbaar en raadpleegbaar op de site www.europeana.eu (nog altijd in prototypefase). Visuele voorwerpen vormen er de overgrote meerderheid. Er lopen momenteel twee grote projecten. Het eerste wordt geleid door de Koninklijke Bibliotheek van Nederland en draait rond versie 1.0 van de portaalsite (versie “Rijn”). Het andere, Europeana Connect, onder leiding van de Oostenrijkse Nationale Bibliotheek , moet de portal toegankelijk maken voor mobiele toestellen (de keuze van de ondersteunde platformen loopt nog), de laag voor semantische zoekopdrachten ontwerpen (met de Humboldt-universiteit van Berlijn als uitvoerder), en een ondersteuning voor audio-inhoud toevoegen. Dat zullen de voornaamste nieuwigheden zijn in de ‘Donau’-versie.

Er worden ook API’s ontwikkeld zodat de inhoud van Europeana kan worden geraadpleegd en doorzocht vanaf sites, blogs, enz. Er is nu al sprake van ‘Europeana’-communities binnen bestaande sociale netwerken. In 2010 zal Europeana beschikbaar zijn in vijf talen (Frans, Engels, Duits, Italiaans, Spaans). Geleidelijk aan, al naargelang van de budgetten, zullen pakketten met bijkomende talen worden toegevoegd. Het Nederlands zal worden opgenomen in het tweede talenpakket. Het budget van Europeana bedraagt 6 miljoen euro voor 2009-2010, en dat wordt voor 80% gedekt door Europese fondsen. Daarnaast is er nog Europese geld voor de digitalisering van de werken (69 miljoen euro voor de ontwikkeling van digitale bibliotheken, goedkopere digitaliseringssystemen, meertalige opzoekingen, …) en 50 miljoen om de toegang tot de Europese culturele inhoud te verbeteren via een ruimer aanbod van digitale biblio-theken. Na 2010 “zullen alle financieringsopties bestudeerd worden: sponsoring, privéfondsen, modellen voor de commerciële exploitatie van de ontwikkelde tools, …”

De bijdrage van België

Het land dat het meest bijdraagt tot het project, is tot nu toe Frankrijk. “De Franse overkoepelende instelling culture.gouv.fr heeft al meer vorderingen geboekt dan zijn collega’s”, aldus Jonathan Purday. Daarna volgen Duitsland, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Noorwegen. België bevindt zich in de middenmoot met 54.000 documenten, voornamelijk afkomstig van de Koninklijke Bibliotheek, de Vlaamse Kunstcollectie en het Koninklijk Museum van Mariemont.

Op termijn zou Europeana moeten worden aangesloten op de World Digital Library (1) van de Unesco, “die een andere doelstelling heeft, ze financiert namelijk de digitalisering van belangrijke of specifieke culturele artefacten, bijvoorbeeld uit China of Egypte.”

(1) De World Digital Library, gehuisvest door de Amerikaanse Library of Congress, werd in april 2009 ingehuldigd. Ze bevat momenteel 1.400 ‘voorwerpen’ (teksten, foto’s, video’s) in zeven talen.

Brigitte Doucet