Vraag en aanbod in evenwicht krijgen, dat blijft de grote uitdaging in de energiemarkt. Om dat evenwicht te bereiken, moeten we op een intelligentere manier met ons energieverbruik omgaan. Inzicht in de oorzaak van het verbruik – bijvoorbeeld op basis van smart metering – vormt dan een eerste stap.

Meten is weten: een cliché zo groot als een huis, maar daarom niet minder waar. De abonnee van een telecomprovider vindt op zijn factuur een minutieus overzicht van zijn verbruik: gesprek per gesprek, minuut per minuut. Het verschil met de factuur voor water, gas of elektriciteit kan niet groter zijn. Elf keer per jaar betaalt de consument een bedrag dat op een ruwe schatting is gebaseerd. Alleen de twaalfde factuur vermeldt het bedrag dat met het werkelijke totale verbruik van het voorbije jaar overeenstemt. Vaak moet de consument dan trouwens nog een stuk bijbetalen. In het beste geval – al is dat met de stijgende energietarieven tegenwoordig eerder zeldzaam – krijgt hij een deel van het te veel betaalde voorschot terug. Inzicht in het verbruik valt uit die eindafrekening bovendien nauwelijks af te leiden. De verbruiker kan hooguit vaststellen dat hij het voorbije jaar meer of minder energie heeft verbruikt. Naar de oorzaak van die evolutie heeft hij het raden.

Investering

Het gebruik van slimme meters kan dat probleem mee helpen opheffen. Het basisidee is eenvoudig: in plaats van de stand van de energiemeters hooguit één keer per jaar manueel te controleren, stuurt een slimme meter met veel kleinere intervallen gegevens over het energieverbruik door. Dat moet de energiesector toelaten om te evolueren in de richting van systemen die in real-time het verbruik van iedere consument registreren, naar analogie met het model van de telecomwereld. De uitrol van smart metering vraagt echter een gigantische investering. “Iedere aansluiting zou daarvoor een nieuwe, slimme meter moeten krijgen”, zegt Edgard Vermeersch, ceo van Itineris, een bedrijf dat oplossingen ontwikkelt rond smart metering. De vraag is daarbij zoals altijd: wie dat zal betalen? Het is een vraag die voorlopig vrijwel zonder antwoord blijft. Aan smart metering is nochtans overduidelijk een positieve business case verbonden. Door inzicht te verwerven in het verbruik van energie en de bijhorende kosten, kunnen consumenten en bedrijven hun gedrag bijsturen en hun energiefactuur laten dalen.

“Het gaat voor een stuk ook om een logistiek vraagstuk”, stelt Edgard Vermeersch. Italië heeft de smart meter al uitgerold. De energiemeters zijn daar echter op de gevel van de huizen gemonteerd. Die aanpak laat een snelle en efficiënte installatie toe. “Bij ons zullen de installateurs met zowat iedere burger en bedrijf een afspraak moeten maken, om binnen in het gebouw slimme meters te komen plaatsen.” Onder meer door die financiële en logistieke obstakels heeft België op het vlak van smart metering intussen een zekere achterstand opgelopen ten opzichte van andere Europese landen. Niet als enige, trouwens. Edgard Vermeersch: “Ook Nederland had ambitieuze plannen, maar heeft zich daar voor een stuk klemgereden door ontbrekende wetgeving. De Scandinavische landen staan op het vlak van smart metering heel wat verder. Daar zijn de slimme meters wel al uitgerold.”

Nog meer vraagstukken

Met de hoge energieprijzen van vandaag is het weinig waarschijnlijk dat de consument bereid is om zelf de investering in smart metering te helpen dragen, ook al zorgt dat op termijn voor een kostenreductie. Bij de overheid ontbreekt het al evenzeer aan budgettaire ruimte om op korte termijn de nodige inspanningen te leveren. Ook dat is geen echt grote verrassing, aangezien zowat alle grote investeringsprojecten – onder invloed van de huidige economische context – zijn teruggeschroefd of uitgesteld. De bal komt daarmee in het kamp van de infrastructuurbeheerders te liggen, maar bij hen is de zoektocht naar een passende oplossing ook nog niet afgerond. Trouwens, het is lang niet alleen door het budgettaire vraagstuk dat smart metering in ons land niet van de grond wil komen. De sector zou eerst nog een aantal vraagstukken moeten oplossen in verband met standaarden en protocollen.

Er blijken namelijk nogal wat verschillen te bestaan tussen de meters van de verschillende producenten. Ook de manier waarop het uitlezen van de meters gebeurt, loopt lang niet altijd gelijk. Sommige meters maken gebruik van een powerlineconnectie, anders zijn gebaseerd op mobiele telecommunicatie, enzovoort. Dat heeft ook gevolgen voor de dienstverleners op het vlak van smart metering. Zo is Itineris vooral actief op het vlak van de processen rond smart metering, en niet zozeer met de installatie van de smart meters zelf. Edgard Vermeersch: “De impact van smart metering op de klantprocessen is enorm groot, met name in de backoffice. De nutsbedrijven zullen hun processen op een heel andere manier moeten inrichten, zodat de klant inzicht krijgt in zijn actuele verbruik en daar ook meteen de juiste prijs voor betaalt.” Een bijkomende impact op de administratie tussen nutsbedrijf en verbruiker is het groeiende belang van de decentrale energieproductie. Edgard Vermeersch: “Burgers en bedrijven consumeren niet alleen energie, ze produceren er ook. De administratie van de elektriciteit die ze als producent op het net brengen, maakt het geheel extra complex.”

Iedereen smart

Trouwens, de slimme meter biedt lang niet de enige mogelijkheid om inzicht te verwerven in energieverbruik en zo een energiebesparing te realiseren. Ook de opkomst van smart devices kan een belangrijke rol spelen. Het gaat daarbij om toestellen die hun eigen energieverbruik in kaart brengen en op die manier informatie aanreiken waarmee de gebruiker gefundeerde energiebesparende beslissingen kan nemen. Het is een stap in de richting van de smart home. Fifthplay ontwikkelde een platform dat de sensoren uit die apparaten via de bestaande internetbekabeling van een gebouw samenbrengt. “Voor Delta Lloyd Bank hebben we alle kantoren op zo’n platform aangesloten”, zegt Bert Verlinden, business unit director Energy bij Fifthplay. “De facility manager kan van op één centraal punt het energieverbruik van alle gebouwen opvolgen. Hij kan er daarbij onder meer voor kiezen om van op afstand bepaalde maatregelen te nemen.” Een typisch voorbeeld is dat het systeem automatisch verlichting, printers en andere apparaten uitschakelt, die het personeel anders meestal ook na de kantooruren aan laat staan.

Aan de hand van smart metering zouden consumenten en bedrijven nog veel verder kunnen gaan in dat soort oefeningen. Het inzicht in het verbruik vormt daarbij de eerste stap in de richting van de juiste maatregelen. “Dat is inderdaad de kern van het verhaal”, stelt Bert Verlinden. “Als je weet welke activiteiten en toestellen verantwoordelijk zijn voor het verbruik, dan kun je daar heel specifiek actie op ondernemen. Je kunt gerichter en bewuster verbruiken, omdat je weet welke impact dat specifieke verbruik heeft op de factuur.” De invoering van de smart meter zou de verbruiker ook toelaten efficiënter om te gaan met de verschillende energietarieven. Het inzicht in de behoefte aan energie zou ook mee het beheer van de herkomst van die energie kunnen aansturen. Dat is belangrijk, aangezien we in de toekomst meer gebruik zullen maken van wind- en zonne-energie. Bert Verlinden: “De productie van een elektriciteitscentrale kun je bijsturen. Bij wind- en zonne-energie is dat niet het geval. Slimme technologie zal ons toelaten de afname van hernieuwbare energie beter te sturen, onder meer met toestellen die energie kunnen bufferen wanneer die volop beschikbaar is, bijvoorbeeld wanneer er veel wind is.” Met de slimme meter als basis kunnen we zo stap voor stap evolueren naar een echte smart grid. Dat zal ook nodig zijn. Bert Verlinden: “Aan de stijging van de consumptie van elektriciteit komt voorlopig geen eind, zeker niet wanneer we straks meer warmtepompen in gebruik nemen en met elektrische auto’s zullen rijden. Naarmate de vraag naar elektriciteit stijgt, zullen we verplicht zijn om er op een intelligentere manier mee om te gaan.”

Dries Van Damme

” Naarmate de vraag naar elektriciteit stijgt, zullen we verplicht zijn om er op een intelligentere manier mee om te gaan.”