Recupel zamelde in 2009 9,26 kg elektrisch en elektronisch afval per Belg in. Al naargelang de fractie werd daarvan tussen de 79% en 97% gerecycleerd. Recupel vermeldt in zijn jaarverslag echter niet hoeveel het verzamelde van alle Belgische “e-waste”. In Nederland verdwijnt bijvoorbeeld tweederde van het e-afval in het grijze circuit, goed voor 12,8 kg per Nederlander. In België is de situatie wellicht niet veel beter dan in onze buurlanden. Feit is dat een flinke stapel erg giftig afval in het grijze circuit verdwijnt.

Nederland bepleit een 100% afgifteplicht voor ict-afval zoals die nu al bestaat voor bijvoorbeeld koelkasten. Dat is nobel, maar het zal niet helpen. Ook de meerderheid van de koelkasten verdwijnt in het grijze circuit. Het afval wordt gedumpt op sluikstorten, vermalen bij de schroothandelaar zonder dat die zich iets aantrekt van de giftige stoffen die daarbij vrijkomen of geëxporteerd naar Derde Wereldlanden. Elektrisch en elektronisch afval wordt onder het mom van tweedehandsgoederen massaal via Europese havens verscheept naar Afrika. Daar wordt het gedumpt of verwerkt.

Voor Europa is het een prioriteit om dit illegale transport te stoppen. Maar in de praktijk lijkt dit onbegonnen werk. Op miljoenen verscheepte containers in bijvoorbeeld de haven van Antwerpen werden er vorig jaar slechts 332 gecontroleerd. Veertien procent van die gecontroleerde containers bleek niet in orde met de Europese milieuwetgeving. Van de containers bestemd voor Afrika werden er slechts 21 gecontroleerd. Meer dan de helft daarvan bevatte gevaarlijk afval. Het transport is in handen van schimmige bedrijven die alleen een gsm-nummer of postbus hebben. De verantwoordelijken voor deze lucratieve illegale transporten zijn zo goed als niet te pakken. Bovendien pakken ze het slim aan. Een veelgebruikte truc is bijvoorbeeld om het e-afval in tweedehandswagens te stouwen die op transport worden gezet naar Afrika. Antwerpen blijkt een draaischijf te zijn in deze illegale trafiek. Volgens de Antwerpse politie opereren er in de haven honderden illegale autoateliers die vanuit heel Europa worden aangeleverd. De politie heeft vorig jaar zes van die bedrijven kunnen sluiten, maar dat is niet meer dan een druppel op een hete plaat. Volgens een VN-rapport uit begin 2010 worden ontwikkelingslanden overspoeld door een “vloedgolf” van elektronisch afval. De VN voorspelt tussen 2007 en 2020 een groei van de export van e-afval naar ontwikkelingslanden van 500 procent voor India en 400 procent voor China en Afrika.

Het is hoog tijd dat het Westen ernstige maatregelen neemt. Dat de V.S. de conventie van Basel niet heeft geratificeerd, is onaanvaardbaar. Maar we moeten ook voor onze eigen deur vegen en waterdichte lokale recyclagesystemen opzetten. Minder vaak een nieuw mobieltje, mp3-speler of laptop aanschaffen zou ook al helpen.

JOZEF SCHILDERMANS is journalist en hoofd van het Data Testlab, een onafhankelijk lab voor het testen van bedrijfsgerichte hard- en software. www.villapc.be

JOZEF SCHILDERMANS