We moeten allemaal langer werken en dat werk wordt steeds intensiever. De computer valt niet meer weg te denken uit het ‘normale’ arbeidsproces. Werknemers met een aandoening die de functionaliteit van de handen aantast, vinden echter heel moeilijk degelijke hulpmiddelen. Meer nog : voor de zogenaamde ‘beeldschermwerkers’ is er weinig voorhanden. Letterlijk dan. Vaak blijft het bij trial and error. Wij deden zelf de test.

Dat er qua ergonomie vooral aandacht gaat naar de preventie van RSI (Repetitive strain injury) is – hoe kunt u het raden – gerelateerd aan het feit dat RSI bij beeldschermwerkers in heel wat landen als beroepsziekte staat gekwalificeerd. Dat stimuleert onderzoek naar ergonomisch beeldschermmateriaal. In België is dat niet zo, al zijn er wel enkele specifieke RSI-klachten binnen het lijstsysteem van het Fond voor Beroepsziekten opgenomen, zij het niet voor beeldschermwerkers. Als evaluatiemethode wordt de OCRA-checklist gebruikt (Occupational Repetitive Action). Opvallend daarbij echter is dat alleen problemen met de duim (o.a. bij vleessnijders en uitbeenders) bij handproblemen wordt weerhouden.

Reumatische aandoeningen zoals artrose krijgen veel minder aandacht, vooral omdat de meest ernstige klachten en misvormingen op latere leeftijd ontstaan, wanneer de werknemer met pensioen is. “Je krijgt ook geen artrose door het werken met een toetsenbord, want artrose is zeer sterk genetisch bepaald. Alleen artrose in de elleboog bij mensen die intensief met drilboren werken, is erkend als beroepsziekte”, zegt dokter Johan Waes, reumatoloog en voorzitter van de Reumaliga.

“Artrose in de vingers is ook minder courant, we zien wel geregeld artrose in de duim.” Al is het wel duidelijk dat de meeste reumatologen nu ook beginnen in te zien dat preventie bij patiënten met een erfelijke aanleg voor artrose veel leed kan vermijden. Steeds meer schrijven de reumatologen dan ook soft-touch toetsenborden voor, bedoeld voor werknemers met een hoog risico op of beginnende artrose in de vingers.

Studies bij arbeidsgroepen die zeer frequent hun vingers belasten – zoals pianisten en vioolspelers – hebben uitgewezen dat die niet méér aan artrose lijden, maar als ze artrose hebben, ze de symptomen door hun beroepsbezigheid wel veel erger zien worden. Ze hebben meer last en pijn. “Maar echt betrouwbare studies zijn er niet gebeurd omdat het vermijden van bias ontzettend moeilijk is.”

In de landen waar RSI als beroepsziekte ook bij beeldschermwerkers genoteerd staat, zien we grote inspanningen om ergonomische hulpmiddelen – muizen en toetsenborden op de eerste plaats – te ontwikkelen. Nederlands onderzoek toont aan dat het aantal patiënten met RSI in de afgelopen tien jaar opvallend is gedaald. Helaas dringen die ergonomische hulpmiddelen slechts in mondjesmaat door tot de Belgische markt, zelfs niet in gespecialiseerde winkels. Zo moet zelfs de hulpmiddelencentrale – die ergonomisch materiaal ten dienste stelt van mensen met een of andere beperking – forfait geven.

We trekken dus over de grens naar Nederland, Engeland en Duitsland. En ja, daar zijn een aantal ergonomische toetsenborden op de markt die mikken op preventie van RSI. “Wij merken inderdaad dat de Belgische markt achterblijft op de andere Europese markten”, zegt men ook bij het Nederlandse Ergonomics, een van de grote spelers op de markt met toetsenborden die niet alleen hulpmiddelen zijn voor mensen die al problemen hebben, maar ook geschikt zijn om ingezet te worden in een doorsnee arbeidsomgeving. “We hebben daar geen verklaring voor, maar de al dan niet erkenning van RSI bij beeldschermwerkers zal daar zeker voor iets tussen zitten.”

In de hoop dat de toetsenborden die specifiek ontwikkeld zijn om RSI te vermijden ook helpen bij artrose in de vingers, vragen we een aantal proefexemplaren aan. “Ik leg er echt de nadruk op dat het noodzakelijk is dat de werknemer die al problemen heeft of problemen dreigt te krijgen, een proefexemplaar aanvraagt. Want een ergonomisch toetsenbord is heel erg persoonlijk. Verschillende gebruikers kunnen zeer verschillende ervaringen hebben. Ergonomische muizen zijn heel erg goed ingeburgerd, maar wat de ergonomische toetsenborden betreft, is er veel minder keuze”, stelt Stan Raijmakers van Ergonomics.

DE TEST

Het was even zoeken naar toetsenborden die kunnen helpen. Het Hulpmiddelencentrum zocht met ons mee, maar kon ons alleen maar het Clevy toetsenbord aanbieden. Dat toetsenbord is echter totaal ongeschikt voor werknemers die in het normale arbeidsproces werken, maar zal zeker zijn nut bewijzen voor mensen met zeer beperkte handmobiliteit of zware vergroeiingen in de handen die alleen de basisfuncties van een toetsenbord nodig hebben.

Blijven er nog vier toetsenborden over : de LogitecK800, de Kinesis Freestyle2, de Goldtouch Adjustable Keyboard en de Fujitsu (het vroegere Maxim Ergodelta BE). De LogitecK800 is een ergonomisch toetsenbord voor elke beeldschermwerker. De overige toetsenborden richten zich specifiek op mensen met een hoog risico op RSI of handproblemen. Behalve de LogitecK800 werken ze allemaal met een split-toetsenbord waardoor dat halverwege in een hoek van maximaal 30° kan komen te staan. Toegegeven : met vooral het accent op het vermijden van RSI, konden we niet inschatten wat het effect ervan zou zijn op artrose. Alleen is dat een echte meevaller. Door die split-toetsenborden en het feit dat voorarm en pols in dezelfde lijn blijven, is er opvallend minder stretching van de vingers, wat het veel comfortabeler en minder pijnlijk maakt. Maar alle toetsenborden hebben allemaal één constante gemeen : je moet wennen om ermee te werken en pas na enkele dagen kun je werkelijk ervaren wat de voordelen van dit soort toetsenborden zijn.

1. LOGITECH K800

Hebben we het over preventie, dan hebben we het over dit toetsenbord. Met een zeer goede, lichte aanslag, afgeronde toetsen en een verlicht toetsenbord is dit toetsenbord een letterlijke verlichting voor voorarmen, polsen en handen. Maar wie al ernstige last heeft van vergroeiingen door artrose, kan alleen maar spijt hebben dat hij dit toetsenbord niet vroeger heeft ontdekt. Voor dit soort mensen loopt het toetsenbord vooraan niet ver genoeg om de pols ideaal te ondersteunen en de afgeronde toetsen werken in het geval van aanwezige artrose contraproductief. Richtprijs : 99,99 euro (btw incl), gevonden bij Logitech.

2. GOLDTOUCH ADJUSTABLE KEYBOARD

Dit is een echt ergonomisch toetsenbord met een ‘split’-keyboard dat halverwege precies in twee wordt gebroken en waarbij het middendeel zelfs verhoogd kan worden. De toetsen hebben nog een vrij stevige aanslag en ze liggen enigszins anders dan bij de traditionele toetsenborden. De Goldtouch heeft geen afzonderlijk cijfergedeelte (maar cijferbord kan wel afzonderlijk aangekocht worden) en wie het in de AZERTY-formule wil krijgen, moet behoorlijk wat moeite doen. De meerwaarde van dit toetsenbord voor werknemers met handartrose is beperkt. De producent mikt vooral op werknemers met RSI en met schouderproblemen. Richtprijs : 180 euro (btw incl), gevonden bij Easy Ergonomics.

3. FUJITSU BUTTERFLY

Ook dit toetsenbord profileert zich als een specifiek ergonomisch toetsenbord om RSI te vermijden. Twee afneembare frontpanelen en een split-toetsenbord moeten voor comfort zorgen. Het heeft geen afzonderlijk cijferbord en als fervent ‘delete’-toetsgebruiker staat deze toets bij dit toetsenbord, in tegenstelling tot concurrenten, wel op een gemakkelijk te bereiken plaats. Helaas heeft dit toetsenbord een opvallend zware aanslag en weet de hele redactie dat je aan het tikken bent. Richtprijs : 131 euro (btw incl), gevonden bij Easy Ergonomics.

4. KINESIS FREESTYLE2

Geen van de geteste toetsenborden heeft zoveel accessoires als deze Kinesis Freestyle2. Dat zorgt ervoor dat je dit toetsenbord bijna helemaal op maat kunt maken. Ook dit toetsenbord heeft geen afzonderlijk cijfergedeelte (maar er bestaat eventueel wel een afzonderlijk cijferbord) en niet alle tekens staan waar ze je gewend bent of staan goed aangeduid. Maar dit is met stip het meest comfortabele toetsenbord met een aanslag die zacht genoeg is om niet te storen en toch hard genoeg om feedback te krijgen. Wie al hand- en vingerproblemen heeft, moet zeker dit toetsenbord in overweging nemen. Richtprijs : 143 euro plus 39 euro voor de accessoires (btw incl), gevonden bij Easy Ergonomics.

Désirée De Poot

“Helaas dringen de ergonomische hulpmiddelen slechts in mondjesmaat door tot de Belgische markt”

Steeds vaker schrijven de reumatologen soft-touch toetsenborden voor

De meeste reumatologen beginnen in te zien dat preventie bij patiënten met een erfelijke aanleg voor artrose veel leed kan besparen