Nieuwe it-producten en -diensten zijn het resultaat van onderzoek en ontwikkeling. Maar ook al telt Vlaanderen een paar grote onderzoekscentra, bij bedrijven vindt it-onderzoek vooral op een verspreide manier plaats. Wellicht zou meer samenwerking ook tot meer resultaat leiden.

Wanneer we in Vlaanderen de activiteiten rond it-research in kaart willen brengen, komen we vanzelf bij IBBT en Imec terecht. IBBT heeft honderd onderzoekers in dienst. Daarnaast zijn er tweehonderd onderzoekers aan universiteiten die op projecten van IBBT werken, naast nog eens honderd medewerkers op strategisch onderzoek. “Bij de bedrijven in Vlaanderen vond er de voorbije decennia een verschuiving plaats”, zegt Wim De Waele, ceo van IBBT. “De grote Vlaamse researchafdelingen van Siemens en Philips zijn verdwenen. Alleen Alcatel-Lucent heeft met Bell Labs in Antwerpen nog een uitgebreid onderzoekscentrum.”

Daartegenover staat dat er vrij veel it-research bij kleine bedrijven plaatsvindt. En ook al is dat voor innovatie eigenlijk niet echt nodig, het zijn initiatieven die weinig kritische massa hebben. “Dat is voor een stuk de rol van IBBT: ervoor zorgen dat die bedrijven groter worden, hen begeleiden op hun groeipad.” Ook bij de universiteiten waren de initiatieven rond it-research tot in het recente verleden vrij versplinterd. Imec en IBBT hebben voor een zekere consolidatie gezorgd en kritische massa gecreëerd. Wim De Waele: “Onder meer onder impuls van IBBT heeft het onderzoek rond netwerken zich in Gent geconcentreerd, en dat rond security in Leuven. Maar er is zeker nog ruimte voor meer rationalisering.”

Dicht bij de markt

Imec in Leuven telt een kleine tweeduizend medewerkers, waarvan ongeveer vijfhonderd zogenaamde industriële residenten uit bedrijven en gastonderzoekers. Een afdeling met zeventig medewerkers richt zich op onderzoek rond draadloze communicatie. “We hebben een roadmap uitgewerkt die verschillende jaren ver reikt”, zegt Liesbet Van der Perre, programmadirecteur voor draadloze communicatie bij Imec. “De resultaten van ons onderzoek delen we doorgaans met verschillende partijen. In onze afdeling werken residenten van bedrijven als Panasonic en Samsung.”

De onderzoeksgroep draadloze communicatie buigt zich onder meer over de ontwikkeling van herconfigureerbare radio’s. Vandaag hebben smartphones tot zeven verschillende radio’s aan boord: voor 3G, wifi, enzovoort. Imec gaat op zoek naar een radio die al die verschillende jobs aankan. “Dat is het verschil met onderzoek dat aan universiteiten gebeurt. Wij zitten vrij dicht bij de markt, met onderzoek naar technologie die duidelijk transfereerbaar is naar die markt.” Bij Imec gebeurt dat onderzoek in een heel internationale omgeving. Liesbet Van der Perre: “Er is vrij weinig instroom vanuit Vlaanderen, terwijl we wel continu vacatures hebben voor heel creatieve jobs.”

Tussen onderzoek en ondernemen

Het grootste aantal it-researchers bij een bedrijf vinden we in Vlaanderen bij Bell Labs. In Antwerpen heeft de r&d-afdeling van Alcatel-Lucent 900 medewerkers in dienst, waarvan 150 op it-research. Alcatel-Lucent investeert in Antwerpen jaarlijks 150 miljoen euro in onderzoek en ontwikkeling. Dat gebeurt via een internationaal team. “In eigen land zijn niet alle profielen te vinden die we nodig hebben”, zegt Rudi Broos, directeur innovatie bij Bell Labs in Antwerpen. “En we voeren uiteraard ook onderzoek voor de wereldwijde markt, niet alleen voor België. Dan is het nuttig om diverse culturen in huis te hebben.” Bell Labs zorgt voor een mix tussen onderzoek op lange termijn (vijf tot tien jaar) en toegepast onderzoek op korte termijn (één tot drie jaar).

“We beschikken over een eigen organisatie die de stap van research naar venture helpt maken, om daarna sneller de markt op te gaan. We zoeken daarom altijd het evenwicht tussen onderzoek en ondernemerschap.” Zo is de cloud een belangrijk onderzoeksthema bij Bell Labs. Naast opslag en processing onderzoekt Bell Labs of het mogelijk is om onder meer videorendering in de cloud te plaatsen. Rudi Broos: “We hebben ook heel wat onderzoek lopen rond video immersion. We bekijken daar hoe we communicatie – met alle non-verbale aspecten die we face-to-face ervaren – toch online kunnen brengen, maar dan zonder dat de gebruikers moeten investeren in een dure presence room (zie ook pagina 19, nvdr).”

Met Vlaamse steun

Voor de financiering van it-onderzoek kunnen Vlaamse onderzoekers aankloppen bij het IWT. Daar is onder meer budget voor strategische projecten. Doorgaans zijn dat langetermijnprojecten aan universiteiten, vaak in samenwerking met Imec en IBBT. Een andere belangrijke pijler bestaat uit rechtstreekse ondersteuning van onderzoek bij bedrijven. “Een groot deel van het budget gaat daarbij naar it-research”, zegt Leo Van de Loock, directeur bedrijfsprojecten bij het IWT. “Vroeger was tot de helft van alle dossiers it-gerelateerd. Vandaag ligt het aandeel iets lager, onder meer omdat de activiteiten rond halfgeleiders in Vlaanderen – en bij uitbreiding Europa – de voorbije jaren zijn ingekrompen.”

Het IWT hanteert een bottom-up benadering. Bedrijven die steun willen, dienen zelf bij het agentschap aan te kloppen. Leo Van de Loock is er niet van overtuigd dat sturing van bovenaf tot meer innovatie zou leiden. “In Nederland is er met de ICT-Regie een sturend orgaan”, zegt hij, “maar in de praktijk zien we dat de Nederlanders hun systeem momenteel sterk hervormen. Innovatie ontstaat bovendien soms op onverwachte plaatsen en momenten.” Een heel sterk gestuurd beleid kan dat beperken. Te vrij en ongecoördineerd onderzoek is natuurlijk ook niet goed, want dan bestaat het risico dat verschillende onderzoekers los van elkaar op dezelfde ideeën aan het werken zijn. Leo Van de Loock: “Een mooi voorbeeld van meer structuur zijn de ICON-projecten van IBBT, waar onderzoeksgroepen intens samenwerken met een groep van Vlaamse bedrijven.”

Dries Van Damme