Recent stelde Jong-VLD voorzitter Maurits Vande Reyde dat blockchain hét politieke onderwerp van 2018 zal worden. Het achterliggende idee – tussenpersonen zoals de overheid vervangen – is aantrekkelijk in bepaalde liberale en radicaal libertaire kringen. Dat blockchain populair is bij hen, betekent echter niet noodzakelijk dat de technologie inherent ideologisch is.
Blockchain is een hype, ook in de politiek. Jong VLD deed zo recent een hele resem voorstellen rond blockchain, van het vervangen van SABAM tot het efficiënter maken van overheidsdiensten. Gevraagd naar de redenen hierachter stelt voorzitter Maurits Vande Reyde dat “onze vrijheid nog op zoveel manieren onnodig beperkt wordt, dat blockchain ons uiteindelijk meer zeggenschap gaat geven over de beslissingen die we maken.”
Blockchain werd dan ook al vroeg geassocieerd met liberale en radicaal libertaire groepen, vooral in de VS. Nu de technologie steeds belangrijker wordt, roept dat de vraag op of de technologie los te koppelen valt van zijn ideologische wortels. Dat blockchain in blauwe milieus populair is, maakt immers niet dat het daarmee inherent verbonden is.
Intermediairen wegsnijden
Blockchain is een technologie die op een gedecentraliseerde manier transacties kan registreren, als een publiek grootboek. Blockchain kan op die manier een centrale databank, zoals bijvoorbeeld een bank of een overheid, vervangen. Dat kan radicale gevolgen hebben, want de tussenpersoon die u niet meer nodig hebt, kan u wegsnijden. Een eerste toepassing daarvan was bitcoin, een virtuele munt die werkt zonder overheid of centrale bank. Maar in theorie zou de technologie zelfs allerhande overheidsdiensten ermee kunnen afschaffen.
Cypherpunks
Bitcoin zag het licht in de ‘cypherpunks’ mailinglijst waar allerhande grote namen uit de academische en bedrijfswereld aan deelnamen tijdens de jaren ’90 en 2000. Hun gedeelde interesse: wantrouwen tegenover de staat en grote bedrijven, en de wil om privacy te behouden via cryptografie. Uiterst liberale groepen, ook wel libertairen genoemd, sprongen al snel op de blockchainkar. Hun aversie tegenover overheidsinterventie paste goed bij de technologie.
Matthew Carano is communicatie-expert bij het blockchainproject Swarm City, en hij ziet blockchain als inherent ideologisch: “Een publiek grootboek liberaliseert macht. Als iedereen de blockchain kan zien en ermee kan interageren, dan staat niemand boven een ander. Ik zie het als een technologie die ideeën van persoonlijke vrijheid promoot, wat inherent anti-centralisatie is.”
Carano identificeert zichzelf als zogenaamd anarcho-kapitalist of voluntarist, een filosofie populair in de blockchainwereld. “Een voluntarist vindt enkel vrijwillige acties moreel correct, andersom vind ik onvrijwillige acties immoreel, ” vertelt hij. “Je zou tot niets gedwongen moeten worden.”
Concreet betekent dit dat voluntaristen staatsinterventie, bijvoorbeeld belastingen betalen, immoreel vinden en dat ze ijveren voor een wereld gestuurd door de markt. Een van hun meer excentrieke voorstellen is om politiekorpsen te vervangen door private veiligheidsbedrijven.
“Blockchain is vrijheid in zijn puurste vorm”
Bij Jong VLD zien ze het gematigder. “We zijn geen anarchisten. Je kan overheid niet overboord gooien, blockchain kan geen politiemacht vervangen, ” vertelt voorzitter Vande Reyde. “Blockchain gaat er simpelweg voor zorgen dat overheden in dienst komen te staan van individuen.”
Wel ziet hij liberale implicaties voor blockchain. “In liberalisme staat de vrijheid om beslissingen te nemen centraal. Dat noemen we positieve vrijheid, maar positieve vrijheid steunt op een omgeving die dat toelaat, wat we negatieve vrijheid noemen. Blockchain zorgt voor die negatieve vrijheid in zijn puurste vorm,” stelt hij.
Een van de voorstellen is alvast om SABAM te vervangen door blockchain. Volgens Jong VLD worden op die manier muzikanten minder afhankelijk van een centrale monopolist (negatieve vrijheid), wat het kader schept om ze meer zeggenschap over hun muziek te geven (positieve vrijheid).
Inherent ideologisch?
Blockchain is dus populair in liberale kringen, maar dat hoeft niet te betekenen dat de technologie inherent ideologisch is. Vande Reyde ziet blockchain niet als een liberale technologie: “Technologie is volgens mij nooit ideologisch. Je kan ze wel liberaal hanteren, maar in theorie kan je ook een communistisch systeem bouwen met blockchain.”
Matthew Carano is het daar niet mee eens, hij ziet blockchain als een politieke technologie die overeenstemt met zijn ideologie: “Voluntarisme en blockchain komen overeen. Er zijn veel mensen die verzot zijn op de technologie zonder voluntarist te zijn. Maar als je naar de morele basis van de technologie gaat, dan zie je dat blockchain eigenlijk een liberaliserende kracht is.”
David Golumbia, professor aan de Virginia Commonwealth University en auteur van het boek ‘The Politics of Bitcoin: Software as Right-Wing Extremism’ ziet het complexer. “Blockchain is iets wat academici een sociaal-technisch systeem noemen”, stelt hij. “Hier spelen overtuigingen en attitudes een fundamenteel structurerende rol voor de technologie.”
Omdat blockchain nog in ontwikkeling is spelen, volgens Golumbia, ideologie en filosofie nog een grote rol. De toepassingen van blockchain zijn immers nog deels speculatief, wat een grotere rol toelaat voor ideeën. Hij staat wel vrij kritisch tegenover deze ideeën, die hij gelijkstelt aan ongecontroleerde deregulering. Die rol kan echter in de toekomst verminderen naarmate het gebruik ervan concreter wordt.
Overheid en blockchain
Een moeilijk te verklaren wending voor de radicale libertairen is dat overheden vandaag meer en meer inzetten op blockchain. In plaats van zichzelf te laten vervangen, gebruiken ze de technologie simpelweg om hun dienstverlening efficiënter te maken.
Zo verklaarde Antwerps burgemeester Bart de Wever (N-VA) zich al voorstander van de technologie. In een interview met De Tijd stelde hij dat “deze technologie voor administratieve vereenvoudiging zou kunnen betekenen wat de uitvinding van het wiel was voor mobiliteit.” Ook instellingen als VDAB en VVSG doen projecten rond blockchain of spraken er zich positief over uit. Volgens Golumbia is die tendens logisch: “Grote bedrijven en overheden maken doorgaans een soberdere inschatting van de technologie dan blockchain-fans.”
Carano stelt dan weer dat dit het decentrale potentieel van de technologie niet aantast. Grote bedrijven zullen hun structuren immers moeten aanpassen aan de technologie, en overheden zullen achterop hinken: “De markt is altijd sneller en efficiënter. Overheden zullen blockchain gebruiken, maar ik denk niet dat ze kunnen concurreren met de opties van de markt.”
Vande Reyde waarschuwt dan weer dat de politiek zich meer met de technologie moet bezig gaan houden: “Het staat niet de sterren geschreven dat blockchain individuele vrijheid zal dienen, reden te meer dat de politiek daar mee bezig zou moeten zijn. Het gevaar is dat de overheid achter de feiten zal aanlopen, zoals we bij elke digitale evolutie zien.”
Tom Cassauwers
“Technologie is nooit ideologisch, maar je kan ze wel liberaal hanteren”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier