We vergelijken de drie opensourcekantoorsuites die nog actief worden onderhouden (ASF OpenOffice, KDE Calligra en TDF LibreOffice) met Microsoft Office 2013. Kunnen de gratis alternatieven een vuist maken tegen de marktleider voor kantoorsoftware?

Het is ondertussen tien jaar geleden dat we in dit blad nog eens uitgebreid naar vrije (opensource) kantoorsoftware hebben gekeken. Er veranderde een en ander in al die jaren. In 2010 richtten enkele tientallen vrijwilligers, die tot dan meewerkten aan de ontwikkeling van OpenOffice.org, de Duitse stichting The Document Foundation (TDF) op. Die werd verantwoordelijk voor LibreOffice, een afsplitsing of ‘fork’ van OpenOffice.org dat na de overname in 2009 van Sun Microsystems immers onderdak had gevonden bij Oracle. TDF wil met LibreOffice een volledig onafhankelijke, echt vrije kantoorsuite ontwikkelen die ondersteuning biedt voor het ISO/IEC odf (OpenDocument Format)-bestandsformaat. De bedoeling is dat er door niemand enig copyright kan worden geclaimd op LibreOffice. Vandaar ook de naamgeving…

OpenOffice

Dit in tegenstelling tot OpenOffice.org, dat in 2010 weliswaar grotendeels vrij was, maar waarop voor bepaalde onderdelen toch copyrights van Oracle rustten (afkomstig van Sun Microsystems). Mogelijk omdat na de oprichting van TDF zowat alle goede OpenOffice.org-ontwikkelaars overliepen naar het alternatieve LibreOffice, besliste Oracle in april 2011 om OpenOffice.org om te vormen in een echt opensourceproject. De commerciële versie Oracle Open Office (voorheen Sun StarOffice) werd stopgezet en was met maximaal 3 % marktaandeel (cijfers ZDNet VS) overigens nooit een groot succes.

In juni 2011 droeg Oracle OpenOffice.org integraal over aan de Apache Foundation (ASF), een Amerikaanse stichting die de Apache-softwareprojecten, zoals de bekende Apache webserver, beheert. Sinds december 2011 liet ASF de ‘.org’ uit de productnaam vallen, zodat de kantoorsoftware nu gewoon ASF of Apache OpenOffice heet.

KDE

KDE Calligra Suite, de derde opensourcekantoorsuite die vandaag nog actief onderhouden wordt, ontstond in 2010 als afsplitsing (fork) van het ondertussen stopgezette KOffice. Ook Calligra gebruikt odf als standaard bestandsformaat. In tegenstelling tot LibreOffice en OpenOffice kan Calligra geen bestanden bewaren in Office Open XML (ooxml), het eveneens door ISO erkende standaard bestandsformaat van MS Office. Calligra kan wel Office-bestanden openen.

Calligra is op de eerste plaats de standaardkantoorsuite voor de populaire Linux-desktop KDE. Maar omdat ze volledig ontwikkeld werd in het opensource en crossplatform Qt framework (ooit nog bezit van Nokia, maar ondertussen verkocht aan het beursgenoteerde Finse bedrijf Digia), kan en wordt deze suite overgezet naar allerlei andere computerplatformen, waaronder ook smartphones en tablets.

Testmethode

We installeerden van elke suite de recentste versie op een wat oudere, zakelijke 32-bit Windows 7 Ultimate pc (Fujitsu-Siemens Esprimo met Intel Core2 6600 aan 2,4 GHz, 4 GB werkgeheugen en AMD Radeon HD 6450 grafische kaart met 1 GB videogeheugen). We installeerden steeds de standaardcomponenten en onderzochten hoe omvangrijk de suite was.

We voerden een compatibiliteitstest uit aan de hand van verschillende tekst-, rekenblad- en presentatiebestanden in verschillende formaten. We bepaalden de werksnelheid van de tekstverwerker en het rekenblad. De tekstverwerker testten we met een boek van 254 bladzijden (met voetnoten, inhoudspagina’s en geautomatiseerde verwijzingen) dat we openden en bewaarden in zowel odf als ooxml. Verder zochten en vervingen we 18.679 woorden in dit boek. Daarna lieten we de tekstverwerker onze oorspronkelijke tekst herstellen met de undo-functie (ctrl-z). Verder exporteerden we het boek naar Adobe pdf-a (ISO/IEC 19005-1) formaat. De rekenbladmodule testten we met een ingewikkeld industrieel rekenblad dat gebruikt wordt bij procesautomatisering. We maten de tijd die nodig was om dit rekenblad te openen in odf en ooxml, te bewaren in het eigen bestandsformaat van het geteste programma en de benodigde tijd om het volledig opnieuw te berekenen.

Daarnaast gaven we ook punten op de functionaliteit van de software aan de hand van meer dan 80 verschillende criteria. Alle scores werden herrekend op honderd punten, na weging met ‘ideale’ scores (250 MB ideale omvang en 50 seconden ideale werkingssnelheid).

Op basis van de functionaliteitsscore en de verschillende testscores berekenden we een gewogen prestatiescore. Hierin telde de functionaliteit voor 45 procent en de werksnelheid en compatibiliteit elk voor 25 procent mee. De omvang van de suite maakt 5 procent uit van de totaalscore. Hoewel kantoorsuites van de huidige generatie meer functies aan boord hebben dan iemand doorgaans gebruikt, hebben we toch daarop de klemtoon gelegd omdat functionaliteit hoe dan ook de eerste graadmeter is bij het selecteren van een kantoorsuite. Subjectieve elementen zoals gebruiksvriendelijkheid zijn hier heel gevaarlijke criteria, omdat men geneigd is dit te meten in vergelijking met Microsoft Office, het pakket waar men het meeste ervaring mee heeft. Daarom zult u hiervoor geen quotering vinden.

We berekenden voor elke kantoorsuite ook een gewogen prijsprestatiescore, waarbij prestaties voor 65 % en de prijs voor 35 % meetellen.

In de tabel op onze website vindt u alle resultaten in detail terug.

ASF OPENOFFICE 3.4.1

De recentste versie van Apache OpenOffice dateert van eind augustus vorig jaar. Ze bestaat uit zes onderdelen: Writer (tekstverwerking), Calc (rekenblad), Impress (presentaties), Draw (vectortekeningen), Math (wiskundige formules) en Base (database). Een e-mailclient ontbreekt, hoewel die wel aanwezig was in Sun StarOffice / Oracle Open Office. De software kan worden gebruikt op Windows XP en later, Linux en Mac OS X 10.4 en later. Volgens het Amerikaanse blad Network World is de Windows-versie de populairste uitvoering van OpenOffice. Bijna 87 % van alle downloads zijn voor de Windows-versie, tegenover 11 % voor de Macintosh- en slechts 2 % voor de Linux-versie. OpenOffice is al dan niet volledig ook overgezet op minder gebruikte computerplatformen zoals FreeBSD en Solaris. Er is een open API, waarvan meer dan 650 extensies gebruikmaken om functies aan de kantoorsoftware toe te voegen. De macrotaal OpenOffice Basic kan worden gebruikt in Writer, Calc en Base en biedt ook beperkte ondersteuning voor Visual Basic for Applications (VBA)-macro’s. Apache OpenOffice 3.5, dat dit voorjaar uit zou komen, zal betere interoperabiliteit bieden met ooxml 2007-2013. De daaropvolgende versie 4 zal code bevatten uit IBM Lotus Symphony. IBM doneerde een deel van de broncode van deze oude kantoorsoftware aan ASF.

ASF OpenOffice benadert MS Office functioneel het dichtst. Tekortkomingen zijn er vooral nog voor wat betreft de cloud- en enterprisemogelijkheden. Er bestaat bijvoorbeeld geen officieel tool voor een netwerkuitrol van OpenOffice. Werken met teksten en rekenbladen in het eigen odf-formaat gaat vlot, maar een groot en ingewikkeld ooxml-bestand openen, of het nu een tekst of een rekenblad is, werkt ontzettend traag. Van alle opensourceproducten herrekende OpenOffice Calc ons testrekenblad het snelst. Maar het deed dit wel zomaar eventjes tien keer trager dan Excel.

www.openoffice.org

PRESTATIESCORE: 59/100

PRIJSPRESTATIESCORE: 73/100

KDE CALLIGRA SUITE 2.6

De recentste versie (2.6.1) van Calligra dateert van eind februari. Wij testten de recentste Windows-versie 2.6.0. De ontwikkelaars proberen om elke vier maanden een nieuwe release uit te brengen. Naast versies voor Linux, FreeBSD, Windows en OS X bestaan er ook mobiele versies van Calligra voor Maemo, MeeGo en Android. De meest uitgebreide en stabiele versie is die echter voor Linux. De Windows-versie werd overgezet door het Duitse bedrijf KO GmbH, dat gespecialiseerd is in open documenten. Hoewel de Windows-versie nog in een experimenteel stadium verkeert, hebben wij die getest om een correcte vergelijking te kunnen maken met de andere suites. In de praktijk bleek de Windows-versie overigens voldoende stabiel. Ze bevat de kernonderdelen Words (tekstverwerking), Stage (presentaties) en Sheets (tekstverwerking). Andere modules zijn Flow (stroomdiagrammen), Braindump (brainstormingsoftware), Karbon (vectortekeningen) en Krita (bitmaptekeningen). De Linux-versie bevat ook nog de module Kexi (database). Windows-gebruikers kunnen die desgewenst toch draaien via KDE on Windows. Op die manier kan ook de recentste Linux-versie van Calligra op Windows worden gedraaid. Wij kozen zoals gezegd echter voor de native Windows-versie van KO GmbH. Automatisering van taken kan onder Linux uitgevoerd worden via het KDE Kross scripting framework. Onder Windows is er momenteel geen ondersteuning hiervoor.

Calligra loopt functioneel sterk achter bij zowel de opensource- als commerciële concurrenten. Calligra Words had 593 seconden nodig om onze zoek- en vervangtest tot een goed einde te brengen. Geen enkele van de andere programma’s deed er in dezelfde test meer dan 6 seconden over! Calligra Sheets crashte als enige bij een poging om ons grote testrekenblad te herrekenen. Sheets kon dit rekenblad wel openen in zowel ooxml als odf, maar het kon het niet in zijn eigen odf-formaat bewaren: ook dan crashte het programma. Hier is nog flink wat werk aan de winkel.

www.calligra.org

PRESTATIESCORE: 33/100

PRIJSPRESTATIESCORE: 56/100

TDF LIBREOFFICE 4.0

De recentste versie van LibreOffice die wij getest hebben, dateert van begin februari dit jaar. In principe verschijnt er om de zes maanden een hoofdversie, maar de vorige hoofdversie 3.6 dateerde al van augustus 2012. Wel worden regelmatig kleine stabiliteitsversies uitgebracht, zoals eind februari nog Release Candidate 1 van versie 4.0.1. LibreOffice bestaat uit zes modules: Writer (tekstverwerker), Calc (rekenblad), Impress (presentaties), Base (database), Draw (vectortekeningen) en Math (wiskundige formules). Deze kantoorsoftware is beschikbaar voor Linux, OS X, Windows en FreeBSD. Er bestaan plannen om de software over te zetten op Android en iOS. Volgens Wikipedia zijn de Windows-gebruikers met 90 % veruit in de meerderheid. 5 % van de gebruikers draait Mac OS X. LibreOffice wordt als standaard kantoorsoftware meegeleverd met Linux-distributies van Canonical (Ubuntu), Novell en Red Hat. TDF heeft al prototypes getoond van tablet- en cloudversies van LibreOffice. Die zouden volgens een woordvoerder van TDF eind 2013 of begin 2014 beschikbaar moeten komen.

LibreOffice is functioneel grotendeels identiek aan OpenOffice. Het heeft dus dezelfde tekortkomingen voor wat betreft de ondersteuning voor clouddiensten en enterprisetools. In tegenstelling tot OpenOffice hebben de ontwikkelaars achter LibreOffice wel aangekondigd dat ze nog dit jaar met een cloudversie komen. Meer details daarover zijn echter nog niet bekend. Dat de programmeercode hier en daar van OpenOffice verschilt, is te merken aan de prestatiecijfers. Een groot en ingewikkeld ooxml-bestand openen, of het nu een tekst of een rekenblad is, werkt ook bij LibreOffice ontzettend traag. Maar ook het opslaan van een groot rekenblad in het eigen odf-formaat gaat langzaam (111 seconden voor ons testbestand!). En het herrekenen van het testrekenblad is met 848 seconden zelfs onwerkbaar traag.

www.libreoffice.org

PRESTATIESCORE: 59/100

PRIJSPRESTATIESCORE: 73/100

MICROSOFT OFFICE 2013 PROFESSIONAL PLUS (OFFICE 365 E2)

Office blijft een van de belangrijkste producten van Microsoft, met wereldwijd bijna een miljard gebruikers. De nieuwe Office 2013 kwam eind februari dit jaar officieel uit, hoewel de software eind vorig jaar al volledig afgewerkt was. De belangrijkste vernieuwing vinden we in de minimalistische interface, die beantwoordt aan Microsofts Modern UI-filosofie die geïntroduceerd werd met Windows Phone en Windows 8. Office 2013 moet immers ook vlot werken op tablets. Nog een belangrijke vernieuwing is de integratie met Microsofts cloudsoftware (SkyDrive voor consumenten en Exchange Online, SkyDrive Pro en/of Office 365 voor bedrijven). We hebben deze producten uitgebreid besproken in Data News nr. 17 van 19 november 2012 en gaan er hier dus niet verder op in. Abonnees vinden deze test terug in ons online archief. Daarnaast kan elke bezoeker van onze website een tweedelig openbaar testverslag lezen op http://tw.gs/Y6v6c4.

Microsoft Office Professional Plus bestaat uit de volgende modules: Word (tekstverwerking), Excel (rekenblad), PowerPoint (presentaties), Outlook (e-mail en PIM), Access (database), OneNote (notities), Publisher (dtp), InfoPath (elektronische formulieren), Lync (communicatie) en SkyDrive Pro (cloudopslag). Tussen haakjes: voor de berekening van de prijskwaliteitverhouding, gebruikten we de prijs van Office 365 E2 voor grote ondernemingen. Abonnees kunnen in dit plan desktopversies gebruiken van Office 2007 tot en met 2013 en Office 2011 voor Mac. Daarnaast geven ze ook toegang tot Office Web Apps, vereenvoudigde browserversies van de kernapplicaties van Office. De Web Apps zijn bruikbaar in Windows IE 7 en later, Chrome, Safari 4 en later voor Mac en Firefox 3.5 en later voor Windows, Mac en Linux.

office. microsoft.com

PRESTATIESCORE: 83/100

PRIJSPRESTATIESCORE: 74/100

CONCLUSIE

Functioneel blijft Microsoft Office ongenaakbaar. De tablet- en cloudfuncties van deze kantoorsuite zijn zelfs volledig uniek en zullen bij de opensource-concurrentie ten vroegste eind dit jaar opduiken. De opensourceconcurrenten OpenOffice en het vrijwel identieke LibreOffice bieden voor een onklopbare prijs echter een groot deel van de functies die een doorsnee kantoorwerker of consument nodig heeft. Calligra schiet functioneel tekort en is voor ons geen volwaardig kantooralternatief. Bekijken we de kernapplicaties, dan zijn Word en Writer sterk aan elkaar gewaagd. Wie vooral tekstverwerking nodig heeft, beschikt met OpenOffice en LibreOffice zeker over een volwaardig alternatief voor Office, ook voor complexere documenten. Presentaties is een moeilijker geval, omdat PowerPoint in die markt zo dominant is dat veel gebruikers zich wellicht niet kunnen voorstellen met iets anders te werken. Eerlijk is dat misschien niet voor de opensource-alternatieven, maar het is zeker in een zakelijke omgeving de realiteit. Kijken we naar de rekenbladen dan maakt Excel duidelijker het verschil. Het is veel sneller bij complexe rekenbladen dan de opensource-alternatieven. Excel herrekende ons testbestand in slechts 7 seconden. OpenOffice Calc, het snelste opensourcerekenblad, doet er tien keer langer over! En LibreOffice bleek onwerkbaar traag in deze test. Houd er wel rekening mee dat we getest hebben onder Windows, omdat dit nu eenmaal veruit het dominantste platform is in een zakelijke omgeving. Gebruikt u Mac OS X of Linux dan liggen de zaken uiteraard anders, al was het maar omdat op die platformen de ondersteuning voor MS Office 2013 heel wat beperkter is.

Ten slotte nog dit. Om echt de concurrentie met MS Office aan te gaan, zouden de ontwikkelaars van OpenOffice en LibreOffice wat ons betreft beter opnieuw de koppen bij elkaar steken, om te proberen de groeiende technische achterstand van hun opensourcekantoorsoftware tegenover de commerciële concurrent in te halen.

OP ONZE WEBSITE VINDT U EEN REKENBLAD MET UITGEBREIDE PRODUCTINFORMATIE EN TESTSCORES: HTTP://DATANE.WS/softsuite2013

Jozef Schildermans