Bij OpenERP draait alles rond open source maar de firma dankt haar succes in grote mate aan de controlemechanismen die ze heeft ingebouwd om de kwaliteit te bewaken en het werk van de community te kanaliseren.

Fabien Pinckaers, altijd al gepassioneerd door bedrijfsmanagement en informatica, is een ondernemer in hart en nieren. Nog geen dertig jaar oud, maar hij staat al aan het hoofd van een onderneming die hij “de beste uitgever van open source erp-software” noemt, namelijk OpenERP, opgericht in 2002 in het hartje van Waals-Brabant, onder de naam TinyERP.

In 2002 studeerde Fabien Pinckaers nog (burgerlijk ingenieur aan de UCL) toen hij al verschillende initiatieven op zijn actief had: de verkoop van een eerste beheersoftware aan de firma Taxis Verts op 13-jarige leeftijd, de lancering van de vzw Web Development in 1998, de start van OpenStuff.net, een online shop voor afgeleide producten van Linux (T-shirts, dassen,…), en de start van Auction-in-Europe.com. Alles onder de vlag van de vrije software.

Februari 2010. De gedaanteverwisseling van de bvba Tiny in de nv OpenERP werd goedgekeurd en – vooral – de firma sluit een eerste fondsenwerving af (3 miljoen euro) na 8 jaar zelffinanciering. Dit startkapitaal, aangebracht door Sofinnova en twee ondernemers (Xavier Niel en Olivier Rosenfeld, van de groep Iliad), impliceert een ommekeer voor de firma. De reeds snelle groei (80% per jaar sinds 2004) zal nog meer moeten versnellen om de doelstelling van het businessplan te halen, namelijk 43 miljoen euro omzet in 2013, tegenover minder dan 2 miljoen in 2009.

Maar Fabien Pinckaers ziet de concretisering daarvan vol vertrouwen tegemoet. Volgens hem is de mechaniek definitief gelanceerd. “Met zowat 1.000 installaties [downloads, nvdr] en 100 aanvragen voor dienstverlening per dag zijn we de meest geïnstalleerde erp-software ter wereld. Het probleem vandaag is dat ons netwerk de vraag niet kan volgen.” Het startkapitaal zal bijgevolg gebruikt worden om het netwerk te versterken (SSCI, integratoren) en om de overgang van business model te ondersteunen. Tot nog toe leefde OpenERP vooral van de dienstverlening op de software. Vandaag wil ze opnieuw focussen op haar business als uitgever en voornamelijk leven van maintenance en haar SaaS-aanbod Odoo.com (On Demand Open Object). De dienstverleningsactiviteiten zijn bijna volledig toevertrouwd aan partners.

Het juiste model

“Ons succes wordt verklaard door verschillende elementen: de kwaliteit van het product, goed ontwikkeld in het begin en voortgetrokken door de vraag van de klanten, een goede organisatie van de community en coördinatie van de ontwikkeling, een echt product, en niet, zoals bij sommigen, een opeenstapeling van niet onmiddellijk bruikbare stukken code. Vandaag bieden we 500 modules aan. Het is de meest complete erp voor kmo’s op de markt. We zijn een klein team, maar meer dan 1.000 mensen dragen bij tot het product.”

Het systeem is niet bij te houden in zijn ogen: “Het beste product groeit het snelst, omdat het meer bijdragers aantrekt. De kans is momenteel klein dat iemand erin slaagt om sneller te groeien dan wij.” Hoe verklaart Fabien Pinckaers dat de OpenERP community geslaagd is waar anderen zijn ingedommeld of versnipperd? “Een kenmerk van onze business is het beheer van een ecosysteem van testers, functionele experts en vertalers die belangstelling hebben voor het product. De wereld van open source is een volledig transparante markt. De mensen hebben het recht om te testen, een oplossing te downloaden. Ze concentreren zich automatisch op het beste product. Van bij de start was ons product beter, gebaseerd op recentere technologieën, met een architectuur die meteen al rekening hield met problemen die anderen pas veel later ontdekten. Bijvoorbeeld, het beheer van de bijdragen, via een modulaire benadering, waarbij elke bijdrager een module kan creëren die hij zelf beheert. De oplossingen Compiere of OpenBravo zijn als een blok ontworpen. Voor elke bijdrage of wijziging moet de uitgever tussenkomen. OpenERP bestaat uit optionele modules, die op verzoek geïnstalleerd kunnen worden”, voorafgaandelijk geverifieerd door een kwaliteitscertificatie, functionele tests, … De teams (ontwikkeling, test, vertaling…) zijn op een hiërarchische wijze georganiseerd, volgens het principe van meritocratie. Iedereen kan verbeteringen of wijzigingen voorstellen (aan de code, de taalversies…) maar enkel diegenen die hun capaciteit en hun motivatie tegenover het product hebben bewezen, kunnen de wijzingen toepassen. “Alles wordt nagekeken door tenminste twee personen. De ontwikkelingen worden gevalideerd door teams die naar behoefte georganiseerd worden: ergonomie, financiën…”.

Nog een probleem dat van bij de start werd opgelost: de geautomatiseerde migratie. “Zeer belangrijk in open source, waar haast elke maand nieuwe versies opduiken. We hadden dus van bij de start een goede visie om de groei te beheren.”

Nog een factor voor dynamiek: “De bijdragers zijn geen vrijwilligers die dat voor hun plezier doen en van vandaag op morgen van mening kunnen veranderen. Ze hebben, financieel of operationeel, een belang in het product. Het zijn ofwel partners die de oplossing doorverkopen en specifieke ontwikkelingen voor hun klanten voorstellen, ofwel klanten.”

Geen opdringerige investeerders

De nieuwe investeerders zouden geen dictaat mogen opleggen, meent Fabien Pinckaers. “Ze controleren minder dan 30%. Ik behoud de leiding over de vennootschap, het voorzitterschap van de raad van beheer en ik hou ook de hand in de samenstelling van het team. Zij hebben ingestemd met ons bedrijfsmodel en hebben begrepen wat de inzet en de voordelen ervan zijn, maar ze kennen ook de beperkingen van de vrije software. Wat telt, is de competentie van het management, het business model en een product dat een langetermijnvisie heeft, dat globaal is, dat weten ze.”

Toekomstige uitdagingen? “Het product is klaar, de markt ook, want slechts 20% van de kmo’s is uitgerust met erp. Er is dus een echte opportuniteit. Wij zijn aanwezig, via partners, in 26 landen. Onze belangrijkste uitdaging is de uitvoering, ons intern structureren, voor een kwalitatief product en een kwalitatieve dienstverlening, de groei beheren. We moeten duidelijk vooruitgaan op commercieel vlak.”

De uitbreiding in het buitenland is, tot nog toe, op een opportunistische manier gebeurd. Nu is het de bedoeling om een echte strategie te ontwikkelen om de penetratie te versnellen waar ze bestaat, met name door nieuwe partnerships op te richten, en om nieuwe landen aan te boren, onder meer in Noord-Europa.

Ook de managementstructuur zal versterkt worden. OpenERP zoekt zo in eerste instantie een Commercieel Directeur Europa, verschillende account managers, een verantwoordelijke voor het beheer van het aanbod R&D van de partners, commerciële medewerkers en projectleiders. Daarbij komt nog de aanwerving van een vijftiental ontwikkelaars in India en 3 commerciële medewerkers en 2 projectleiders in de USA.

Van zijn toekomstig team verwacht Fabien Pinckaers dat het bestaat uit “mensen die de groei kunnen dragen, die proactief zijn, transversale verantwoordelijkheden op zich kunnen nemen. We hebben internationale medewerkers nodig, die zich kunnen verplaatsen, profielen van een eerder hoog niveau. Voor de ontwikkeling werven we jongeren aan die we opleiden, en voor het management meer ervaren mensen.”

Brigittte Doucet