Tablet-computers of kortweg tablets zijn niet nieuw, maar Apple slaagde er met de iPad als eerste in een commercieel succesvolle versie te bouwen. De iPad is eigenlijk een ‘slate’: een tabletcomputer zonder fysiek toetsenbord. Er bestaan echter nog andere soorten tabletcomputers. Dankzij Windows 8 dat volgend jaar uitkomt, bestaat de kans dat over niet al te lange tijd alle draagbare computers tableteigenschappen zullen hebben.

Een tablet is in essentie een draagbare pc met een aanraakgevoelig scherm als enige of belangrijkste invoerapparaat. Al in de jaren tachtig van de vorige eeuw werd er geëxperimenteerd met tabletcomputers. Sommige lezers zullen zich in dat verband misschien nog PenPoint OS van GO Corporation herinneren, door IBM gebruikt als besturingssysteem voor een van de allereerste tabletcomputers, de ThinkPad 700T. Al deze apparaten gebruikten een stilus of pen. De hardware was niet gestandaardiseerd. Sommige fabrikanten brachten booklets uit, laptops met twee schermen die je zoals een boek kon dichtplooien. Andere bouwden convertibles, die eruit zagen zoals een gewone laptop, maar waarbij je het aanraakscherm over het toetsenbord kon klappen, zodat je ook alleen met de stilus kon werken. Ten slotte waren er de slates zonder toetsenbord, maar met handschriftherkenning, zodat je met behulp van de stilus op het scherm kon schrijven. Een variant van de slate was de hybrid, met afneembaar toetsenbord.

Variatie troef

Al deze variaties bestaan vandaag nog steeds en op de hybrid na duiken ze allemaal op in deze overzichtstest. Maar het grote publiek denkt bij een tablet toch vooral aan een ‘slate’. Dat is natuurlijk te danken aan Apple en zijn iPad. In tegenstelling tot Microsoft met de Tablet PC, probeerde Apple niet om alle functies van een traditionele laptop in het formaat van een slate te steken. De iPad en bij extensie alle vergelijkbare tablets zijn vooral bedoeld als draagbaar apparaat waarmee je overal eenvoudig het web, audio, video en visuele media zoals boeken, tijdschriften en games kunt raadplegen. Voor het invoeren van grote hoeveelheden gegevens zijn slates minder geschikt, al worden de schermtoetsenborden steeds slimmer en is ook steminvoer niet langer sciencefiction. Bovendien zijn er de docks waarop je een gewoon toetsenbord kunt aansluiten, of natuurlijk Bluetooth dat je toelaat om een draadloos toetsenbord aan je tablet te verbinden.

Testmethode

We hebben negen tablet-computers getest en gekeken naar schermkwaliteit, hardwareprestaties en autonomie. We voerden zowel cross-platform snelheidstesten als specifieke platform-benchmarks uit. Alle resultaten vind je terug in de tabel op onze website. Die tabel bevat ook uitgebreide productinformatie, waaronder adviesprijzen; http://datane.ws/tablets11

APPLE IPAD2 (IOS)

We beginnen met het apparaat dat de tabletcomputer nieuw leven inblies, Apple’s iPad, hier vertegenwoordigd door de actuele topuitvoering iPad2 WiFi+3G 64GB. Ik deed een klein experimentje en gaf enkele gebruikers die nog nooit met een tablet gewerkt hadden (ja, ze bestaan) zowel een iPad2 als een Android 3.1 tablet in handen. Voor alle duidelijkheid: deze gebruikers hadden ook nog nooit een iPhone, iPod of Android-smartphone gebruikt. De opdracht was om zo snel mogelijk een website op te zoeken en ernaar toe te surfen. Ze kregen de tablet terwijl die in slaap was. Allemaal konden ze de iPad2 direct gebruiken en sukkelden ze (soms lang) met de Android. Alleen al het uit zijn slaap halen leverde bij Android moeilijkheden op. Bij de iPad2 sleep je een schuifbalk naar rechts; bij Android 3 sleep je een cirkel naar een slotsymbool. Maar bij de iPad2 staat in die schuifbalk duidelijk: ‘ontgrendel’, naast een pijlsymbool. Bij Android 3 staat helemaal niets en moet je de pictogrammen maar zelf begrijpen. En dat is zo in de hele interface. Dus ja, iOS is intuïtiever en gebruiksvriendelijker dan Android. Het is ook sneller of het voelt althans toch zo aan. Starten, uit de slaap halen, bladeren, documenten openen, het gaat allemaal net iets vlotter op de iPad2 dan op de snelste andere tablet.

Ook fysiek ziet de iPad2 er het meest gelikt uit. Alleen de Samsung Galaxy Tab 10.1 en in minder mate de Sony S komen qua design een beetje in de buurt. Het scherm van de iPad2 is echter het allerbeste en zelfs bruikbaar in redelijk fel zonlicht. Dus, de boeken dicht dan maar en voor de iPad2 kiezen? Dat is om allerlei redenen te kort door de bocht. Uiteraard heeft hij geen fysiek toetsenbord en ondersteunt evenmin handschriftherkenning. De iPad2 is ook te groot om in je jaszak te steken. Dat kan bijvoorbeeld wel met de HTC Flyer. De Androiden Windows-tablets hebben een voetje voor op de iPad2 waar het aankomt op het correct weergeven van bestaande websites. Talloze websites geeft de iPad2 niet of niet goed weer, vooral door het gebrek aan Flash-ondersteuning.

Ten slotte is er het zeer gesloten ecosysteem van de iPad2. Dat is ontegensprekelijk interessant voor Apple, minder interessant voor de gebruiker die voor alles en nog wat kleine bedragen moet neertellen. In een consumentenomgeving biedt dat gesloten karakter zeker enkele voordelen, zoals een verhoogde weerstand tegen malware en de garantie dat alle apps correct werken en worden weergegeven.

Zakelijk gebruik

Maar het is wel eenvoudiger en zeker goedkoper om eigen apps te ontwikkelen voor Android of Windows dan voor iPad. Dat kan in een bedrijfsomgeving met erg specifieke behoeften een voordeel zijn. De nauwe integratie van Android met Google Apps for Business en van Windows met de zakelijke software van Microsoft kan in een bedrijfsomgeving ook een voordeel zijn. Voor Windows bestaan natuurlijk tal van beheertools. Ook Android heeft al sinds versie 2.2 een Device Administration api waarmee beheerders de rechten, encryptie en het gebruik centraal kunnen regelen. Allerlei beheersoftware van derden gebruikt die api (bijvoorbeeld AirWatch). Die api kan ook worden gebruikt om beveiligde enterprise-apps te ontwikkelen.

Apple heeft echter niet stilgezeten voor wat betreft de zakelijke integratie van de iPad2. Sommige zakelijke apps zijn voorgeïnstalleerd. iPad2 biedt ook ingebouwde vpn-, ldapen MS Exchange-ondersteuning. Gegevens worden in hardware versleuteld met AES-256 encryptie. Bedrijven kunnen centraal wachtwoordvereisten en toegangsrechten uitrollen naar hun iPads met beheersoftware zoals AirWatch. Op afstand data wissen van gestolen of verloren iPad2’s is eveneens mogelijk.

Toch heeft de iPad2 enkele frustrerende beperkingen voor zakelijke gebruikers. Door het ontbreken van een usb-poort kun je er uiteraard geen usb-geheugen met bedrijfsdocumenten aan koppelen. Documenten afdrukken is ook lastig. Slechts een beperkt aantal printers ondersteunt Apple’s AirPrint-technologie. Wil je MS Office-documenten kunnen bewerken, dan moet je daar extra voor betalen. Android-tablets worden vaak standaard met Office-compatibele software geleverd.

ANDROID-TABLETS

De meeste tablets die we voor deze test binnenkregen, draaien een versie van Googles Android-besturingssyteem. Op de HTC Flyer, een minitablet met 7-inch scherm, gaat het om Android 2.3.4. De Packard Bell Liberty Tab G100 draait Android 3.0.1. De daaraan identieke Acer Iconia A500 draait Android 3.1 en dat is ook het geval voor de Asus EeePad Slider SL101, de Samsung Galaxy Tab 10.1 en de Sony Tablet S. Als uw Android-tablet nog 3.0.1 draait, installeer dan best zo snel mogelijk 3.1, want die start niet alleen iets sneller op, maar verhelpt ook enkele irritante bugs, zoals een vertraging bij het starten van wifi-verbindingen. Tijdens onze test rolde Sony overigens een systeemupdate (1.10) uit voor zijn Tablet S. Die ondersteunt Video Unlimited, een Netflix-kloon die bij ons nog niet beschikbaar is. Belangrijker is dat deze systeemupdate het besturingssysteem opwaardeert naar Android 3.2. Dat gaf ons de kans om ook de nieuwste Android-versie te benchmarken (reden waarom de Sony S tweemaal voorkomt in de tabel op onze website). Conclusie is dat Android 3.2 op het gebied van prestaties weinig of geen verschil vertoont met 3.1, behalve dan voor wat betreft OpenGL, waar de nieuwe versie wel hogere testcijfers laat noteren. Belangrijkste nieuwigheid in 3.2 is de ‘Compatibility zoom’ die toelaat om apps die ontworpen zijn voor smartphones het volledige scherm van een grotere tablet te laten gebruiken. Deze Android-versie kan ook worden gebruikt op tablets met 7-inch schermen en ondersteunt verder chipsets van Qualcomm in plaats van uitsluitend Nvidia. Daardoor zal de HTC Flyer minitablet binnenkort een update krijgen naar Android 3.2 en dus verlost zijn van de smartphone-versie waarmee wij hem nog getest hebben. De smartphoneen tabletversies van Android zullen pas ten vroegste eind dit jaar dezelfde platformsoftware krijgen, Android 4.0 ‘Ice Cream Sandwich’. En daarmee zal Google eindelijk hetzelfde bereiken wat Apple al van in het begin voor elkaar kreeg, namelijk één tabletbesturingssysteem onafgezien van de schermgrootte.

HTC FLYER

De HTC Flyer is de enige mini-tablet in deze test. Met 424 gram is het ook de lichtste. Een echt gemis is het (voorlopig) ontbreken van Android 3 niet omwille van HTC’s Sense UI, die de standaardinterface heel wat gebruiksvriendelijker en ook mooier maakt. Hoewel het 7-inch scherm aanraakgevoelig is, levert HTC ook een een active stilus mee, die helaas niet in de tablet past. Met die pen kun je in sommige applicaties schrijven en tekenen, waaronder een met Evernote-compatibel notitieprogramma. De HTC Flyer heeft een van de betere schermen in de test en presteert ongeveer op het niveau van zijn grote broers. In onze autonomietest haalt deze tablet een behoorlijke 7,5 uur.

Het hangt van de gebruiker af, maar soms volstaat een 7-inch scherm, zeker als dit betekent dat je een lichtere en compactere tablet overal met je mee kunt nemen.

ACER ICONIA A500 & PACKARD BELL LIBERTY TAB G100

Deze twee Android 3.1 tablets zijn volledig identiek. Uiterlijk kun je ze alleen onderscheiden aan de randen boven en onder het scherm: mat bij Acer, blinkend bij Packard Bell. Acer wijzigde de standaard Android-interface lichtjes; bij Packard Bell zijn er geen toevoegingen. Beide tablets bieden een behoorlijke autonomie van bijna 10 uur in onze e-readerbenchmark, maar op het vlak van grafische prestaties laten ze het een beetje afweten: ze zijn duidelijk trager dan de andere tablets in deze test. Deze tablets moeten het vooral van hun relatief lage prijzen hebben. Hun mindere schermen, grotere omvang en hogere gewicht in verhouding tot de andere tablets neem je er dan voor lief bij.

ASUS EEEPAD SLIDER SL101

Dit is de grootste en zwaarste Android 3.1-tablet in deze test, maar het is dan ook een convertibele tablet met een volwaardig qwerty-toetsenbord dat onder het scherm uitschuift. Je kunt de tablet gewoon op je bureau zetten of op je schoot houden en erop typen als ware het een compacte netbook. Nadeel is natuurlijk zijn hogere gewicht van bijna een kilogram. Voordeel is dat je met deze tablet ook langere documenten kunt maken. Asus levert daarvoor zelfs een volledige werkende versie van Infraware Polaris Office 3.0 mee. Daarmee kun je documenten, rekenbladen en presentaties creëren, openen en bewerken in MS Office-compatibele bestandsformaten. Deze mobiele kantoorsuite is wel alleen beschikbaar voor OEM-fabrikanten. Ook HTC en Samsung leveren het mee op hun tablets. Je kunt deze app echter niet downloaden in Android Market. Afgezien van het toetsenbord is de EeePad Slider een Android-tablet zoals de andere, al kun je hem alleen met wifi verkrijgen. Asus voerde weinig wijzigingen door aan de standaard Android-interface, maar levert wel enkele eigen apps mee, waaronder een upnp-compatibele videospeler en een client voor een eigen cloudopslagsysteem (gratis het eerste jaar). De prestaties liggen in de lijn van de andere Android-tablets, maar de autonomie is met 6,5 uur in onze e-readertest wel iets minder dan het gemiddelde.

SAMSUNG GALAXY TAB 10.1

Deze Android 3.1 tablet lijkt fysiek het meest op de iPad2. Je zou hem zelfs ietwat oneerbiedig als een kloon kunnen beschouwen, uiteraard met een ander besturingssysteem. Het is sowieso de dunste Android-tablet in deze test. Met de iPad2 heeft hij verder nog gemeen dat je het interne geheugen van 16 GB niet kunt uitbreiden en dat er geen usb-aansluitingen op zitten. Wel heeft de Galaxy Tab 10.1 een dockingaansluiting waarop allerlei apart verkrijgbare uitbreidingen passen, waaronder usben hdmi-aansluitingen. Net zoals de meeste leveranciers van Android-tablets brengt ook Samsung wijzigingen aan in de standaard interface in de vorm van Touchwiz UX. Die voegt enkele widgets en verschillende ‘hubs’ toe. Met de widgets kun je allerlei informatie op een van de vijf Android-desktops plaatsen. De ‘hubs’ centraliseren activiteiten. Er is een ‘Social hub’ die statusinformatie uit sociale netwerken zoals Twitter, Facebook en Linkedin groepeert. Verder heeft Samsung nog een eigen app-winkel naast die van Android zelf. Verwarrend en overbodig wat ons betreft… Samsung voegde ook een soort taakbalk toe die je in alle Android-schermen kunt oproepen en die toegang geeft tot veelgebruikte apps, waaronder de wereldklok, de telmachine, de muziekspeler en de taakbeheerder.

Qua prestaties is er weinig verschil tussen de Android-tablets. De Galaxy Tab presteert wel veel sneller in de OpenGL-benchmark dan zijn Android-collega’s, maar kan daarin toch niet tippen aan de iPad2. Deze tablet heeft verder het beste scherm van alle Android-tablets in deze test.

SONY TABLET S

Sony pakt uit met twee Android-tablets, de Tablet P, een ‘booklet’ met twee aanraakschermen van 5,5 inch, en een ‘slate’, de Tablet S, met 9,4 inch aanraakscherm. Het is die laatste die we hebben getest. De Tablet S heeft een uniek ergonomisch ontwerp. Hij is aan een kant een beetje dikker, waardoor je hem gemakkelijker in de hand kunt houden en het scherm een beetje helt als je hem plat op tafel legt. De Tablet S zit qua gewicht tussen de Apple iPad2 en Samsung Galaxy Tab 10.1 in en is daarmee een van de lichtere tablets in deze test. Bijzonder is echter dat hij het allerlichtste van allemaal aanvoelt. Reden is wellicht dat de dikkere kant, die je normaal in de palm van je hand houdt, iets zwaarder is. Het gewicht wordt dus slim verdeeld naar de kant waar je hem vasthoudt. Hou je de Galaxy Tab vast in je ene en de Tablet S in je andere hand, dan voelt de tweede lichter aan dan de eerste, terwijl de Sony toch 24 gram meer gewicht in de weegschaal legt dan de Samsung. Sony geeft zijn Tablet S nog andere eigenzinnige trekjes mee. De externe voeding is veel groter dan bij de andere tablets en heeft hetzelfde formaat als de typische voeding van een netbook. Ook heeft de Tablet S een ingebouwde ir-afstandsbediening. De nodige software wordt meegeleverd om er een universele afstandsbediening van te maken, niet alleen voor Sony-apparatuur, maar ook voor honderden apparaten van alle denkbare andere merken. De meegeleverde e-readersoftware is functioneel vrijwel identiek aan die van de Sony e-readers en daardoor van het beste en het snelste dat je op dit gebied kunt verkrijgen. Nog bijzonder is dat de Tablet S gecertificeerd is voor PlayStation en je er dus PS-games op kan spelen.

Hoewel Sony deze tablet duidelijk richt op de gewone consument, blijft het natuurlijk een Android-tablet met dezelfde zakelijke mogelijkheden als zijn collega’s. De vele multimediasnufjes krijg je er gewoon bij, net zoals overigens het geval is bij die andere oorspronkelijk voor consumenten bedoelde tablet, de Apple iPad2.

WINDOWS 7 TABLETS

Windows 7 biedt uiteraard ook tabletfuncties, waaronder ondersteuning van multitouchschermen. We kregen een Windows-slate en een -convertibele binnen. En al snel stelden we vast dat het wachten is op Windows 8 vooraleer Windows-tablets ook écht bruikbaar zullen worden…

FUJITSU STYLISTIC Q550

De Fujitsu Stylistic Q550 is qua formaat en gewicht vergelijkbaar met de grootste Android-tablet in deze test, de Asus SL101. Maar dit is een Windows 7 Professional slate met een ssd van 62 GB en een 10,1-inch scherm van 800 x 1280 pixels. De aanraaklaag van het scherm is van het resistieve type en herkent maar vier vingerafdrukken tegelijk. In de praktijk is die multitouch vaak onbruikbaar, omdat de computer (of is het Windows 7?) veel te traag reageert op je vingerbewegingen. Bovendien is Windows 7 helemaal niet aangepast aan vingerbediening. De menu’s en pictogrammen zijn doorgaans te klein en een vingerbeweging of vingerdruk geven daardoor vaak onverwachte resultaten. Het On-Screen Keyboard (schermtoetsenbord) verschijnt pas wanneer je op een knopje op de zijkant drukt, maar dat duurt soms enkele seconden. Bovendien verspringt de focus dan naar het toetsenbord (dat is immers een gewoon Windows-programma), waarna je dus eerst je cursor terug moet plaatsen waar je iets wilde typen. Nog een voorbeeldje van de onvolmaakte gebruikerservaring: typ je een zoekopdracht in de zoekdialoog van Internet Explorer dan rolt een venstertje naar beneden met allerlei suggesties over wat je kunt typen. Dat venstertje rolt uiteraard over het schermtoetsenbord heen, waardoor je niet verder kunt typen…

Gelukkig levert Fujitsu ook een actieve stilus mee die sneller en vlotter werkt en waarmee je natuurlijk ook op het scherm kunt tekenen en schrijven. Minder gelukkig is dat die pen niet in de Stylistic past, al wordt wel een stoffen riempje meegeleverd waarmee je hem aan de zijkant van de tablet kunt vastmaken. De Stylistic Q550 heeft een ingebouwde accelerometer, maar Windows 7 ondersteunt die niet. Fujitsu levert daarom aparte software mee waarmee je de schermrotatie kunt automatiseren. (Zonder die software moet je het scherm manueel draaien met een verzonken knopje op de zijkant.)

De Stylistic Q550 levert dus een onvolkomen tablet-ervaring, maar dat is niet de schuld van de hardware, wel van het besturingssysteem. Wachten dus op Windows 8 of toch deze Windows-slate vandaag al kopen? Voor specifieke zakelijke toepassingen kan dit apparaat nuttige diensten bewijzen in een Microsoft-centrische omgeving. Voordeel is dat deze tablet alle Windows-standaarden ondersteunt en bijvoorbeeld voorzien kan worden van een TPM 1.2-beveiligingschip. Toegangscontrole kun je dan regelen via een smartcard-reader die in de zijkant is geïntegreerd. Hou er dan wel rekening mee dat de Stylistic Q550 geen snelheidsmonster is. De autonomie is beperkt tot 5,5 uur, maar Fujitsu levert wel een tweede verwisselbare batterij mee.

PANASONIC TOUGHBOOK CF-C1

Deze Toughbook is een beetje een vreemde, maar wel interessante eend in de bijt. Deze convertibele Windows 7-laptop met draaibaar 12,1-inch 800 x 1200 pixels aanraakscherm is ‘ruggedized’ en kan tegen een stootje. Zijn toetsenbord is bovendien bestand tegen waterspatten. De machine voelt licht aan… voor een laptop. Iets meer dan 1,7 kg is natuurlijk heel wat zwaarder dan de tablets in deze test. Toch kun je hem in één hand houden. Achteraan zit een lederen band waarmee je deze laptop aan één pols kunt bevestigen. Je andere arm blijft dan vrij. Dit is erg interessant voor onderhoudspersoneel dat metingen moet verrichten op moeilijk bereikbare plaatsen. Het resistieve aanraakscherm vertoont dezelfde mankementen inzake bediening die we al vermeldden in de bespreking van de Fujitsu Stylistic. Omdat het scherm van de Panasonic groter is bij gelijke resolutie zijn de Windows-menu’s en -pictogrammen wel iets gemakkelijker met je vingers te bedienen. Maar een stilus wordt ook meegeleverd en die zit hier wel vast in de zijkant. De Toughbook CF-C1 heeft krachtigere hardware dan de Fujitsu Stylistic en is dan ook heel wat sneller. Hij scoort bijvoorbeeld 4619 punten in de Peacekeeper browsertest, véél sneller dan gelijk welke tablet. Dat kan bij sommige zakelijke toepassingen een serieus voordeel zijn. Dankzij twee verwisselbare batterijen die tegelijk in de achterkant passen, biedt hij een uitstekende autonomie van meer dan 9 uur (eigenlijk onbeperkt als je meerdere batterijen koopt, want je kunt die wisselen zonder dat je de laptop in slaap moet zetten). Hij kan ook worden voorzien van allerlei veiligheidssnufjes, waaronder TPM 1.2 en een vingerafdruklezer.

IN DE TABEL OP ONZE WEBSITE VINDT U UITGEBREIDE PRODUCTINFORMATIE EN TESTRESULTATEN: http://datane.ws/tablets11

Jozef Schildermans

Het is wachten op Windows 8 vooraleer Windows-tablets ook écht bruikbaar zullen worden.