Het marktaandeel van tabletcomputers blijft groeien, ook in de bedrijfswereld. Tablets staan echter nog maar aan het begin van hun ontwikkeling. Dit is geen mature markt zoals de pc-markt die ondertussen wel is geworden. Drie platformen (Android, iOS, Windows) en talloze hardware-ontwerpen (slate, booklet, hybrid, convertible, minitablet, smartphonetablet) vechten met elkaar om marktdominantie.

De tablettechnologie wijzigt in een vergelijkbaar tempo als voor de microcomputer eind jaren zeventig van de vorige eeuw en de personal computer in de eerste helft van de jaren tachtig. Hardware en software zijn verre van uitgekristaliseerd. Het zijn ongetwijfeld spannende tijden voor liefhebbers van technologische gadgets. Professionele systeembeheerders voelen zich wellicht minder gelukkig. Medewerkers willen hun eigen appara(a)t(en) meebrengen naar hun bedrijf of organisatie. De onverlaten hebben er zelfs een nieuw acroniem op geplakt: byod of ‘bring your own device’. Door de grote verscheidenheid aan tablets is het als bedrijf quasi onmogelijk om op één platform en/of één hardwareontwerp te standaardiseren.

Elke keuze die u vandaag maakt, is sowieso morgen voorbijgestreefd. De ontwikkelingen gaan in ijltempo: alle platformen die we vorig jaar testten, zijn ondertussen stevig vernieuwd. Het nieuwe Windows 8 zal ook een en ander veranderen in de tablet-markt, al is het vandaag moeilijk te voorspellen waar we over een jaar zullen staan. Voor bedrijven en systeembeheerders dreigt de tabletstrijd in elk geval uit te draaien op een beheer- en beveiligingsnachtmerrie.

Testmethode

We hebben zeven tablet-computers getest en gekeken naar schermkwaliteit, hardwareprestaties en autonomie. We voerden zowel cross-platform snelheidstesten als specifieke platform-benchmarks uit. Gebruikte benchmarks zijn Linpack, GLBench, MS Mobile Tests, Futuremark Peacekeeper, html5test.com en AnTuTu. De ruimte ontbreekt ons om uit te leggen wat al deze benchmarks doen: via Google vindt u er de nodige informatie over. Alle resultaten vindt u samen met uitgebreide technische informatie in de tabel op onze website. Daarin hebben we ook de testresultaten opgenomen van de nog altijd verkrijgbare ‘oude’ Apple iPad 2 en Samsung Galaxy Tab 10.1, zodat u kunt vergelijken met een jaar geleden. We hebben die oudjes hertest met de nieuwe methode.

APPLE IPAD 3 (IOS)

Negentig procent van de interactie met een tablet gebeurt via het scherm. De schermkwaliteit is samen met de grafische gebruikersinterface (gui) logischerwijze van het grootste belang. Apple heeft dat goed begrepen. iOS heeft de meest intuïtieve en vlotst reagerende gui; alleen Android ‘Jelly Bean’ komt een beetje in de buurt. Het belangrijkste verschil tussen de vorig jaar geteste en in zijn 16 GB incarnatie nog altijd verkrijgbare iPad 2 en deze iPad 3 vinden we trouwens bij het scherm. Dat Retina-display heeft een veel grotere pixeldensiteit van 264 pixels per inch (ppi), dubbel zoveel als de 132 ppi van de iPad 2 en de 149 ppi van de meeste Android-tablets. Dit lijkt marketingpraat, zolang u er geen scherm met een lagere ppi naast legt. De voordelen van hogere pixeldichtheid, zoals gestoken fonts en een veel rustiger schermbeeld, vallen pas op wanneer u een tijdje met de iPad 3 hebt gewerkt en dan terug moet naar de iPad 2 of een andere tablet met een lagere ppi.

Nadelen zijn er natuurlijk ook. Apps die de hogere resolutie optimaal gebruiken, zijn omvangrijker, waardoor het instapmodel van de iPad 3 met slechts 16 GB intern geheugen snel vol kan geraken voor wie veel recente apps installeert. Cpu en gpu moeten ook harder werken en verbruiken daardoor meer energie. De accu van de iPad 3 gaat daarom minder langer mee dan die van de iPad 2. Toch haalt de iPad 3 de hoogste autonomie (8,5 uur) in onze webbrowsertest. Apple speelde eerlijk gezegd ietwat vals, door een krachtigere batterij te monteren. Dat resulteert in een 6 mm dikkere en 50 gram zwaardere iPad. Maar wat ons betreft wegen al die kleine minpuntjes niet op tegen de veel betere schermkwaliteit. Een tablet is nu eenmaal een visueel apparaat, dus lijkt een goed scherm ons van primordiaal belang.

Op het gebied van prestaties blijft de iPad 3 een van de snellere tablets, vooral dan op grafisch vlak. Maar het verschil met sommige van de Nvidia Tegra 3-gebaseerde Android-tablets is erg klein.

Op de valreep testten we ook nog de nieuwe iOS 6. Die voegt Siri toe aan de iPad 3, vervangt Google Maps door het wat ons betreft minder functionele Apple Maps, integreert Facebook en Twitter, verbetert het delen van foto’s met derden, heeft een nieuwe wachtwoorden-app en biedt verder nog tientallen andere kleine verbeteringen. Inzake prestaties is er weinig verschil. In sommige grafische testen scoort iOS 6 lichtjes slechter dan iOS 5.1.1, maar in de webtesten is de nieuwe versie merkelijk sneller.

ANDROID

Een jaar geleden testten we zelfs nog een tablet met Android 2.3.4, wat eigenlijk de smartphoneversie van dit besturingssysteem is. De andere tablets draaiden toen de pas gelanceerde tabletversie (3.1 of 3.2). Korte tijd nadat onze test verscheen, pakte Google uit met Android 4.0, codenaam ‘Ice Cream Sandwich’ of ICS, een eengemaakte versie die zowel voor de kleinere smartphone- als de grotere tablet-schermen geschikt is. (We hebben deze versie uitgebreid beschreven in Data News nr. 10.) In juli van dit jaar verscheen dan de voorlopig nieuwste versie 4.1, codenaam ‘Jelly Bean’ of JB.

Twee verschillen met iOS vallen alvast op: Apples besturingssysteem was van bij het begin geschikt voor smartphones en tablets en bij Apple is er op alle hardware slechts één versie van het besturingssysteem beschikbaar: de allerlaatste. Bij Android is dat helemaal anders. Zelfs vandaag nog worden er Android-smartphones en zelfs goedkope tablets met het flink verouderde Android 2.3 verkocht! Talloze bezitters van Android-tablets met versie 3 wachten al maandenlang tevergeefs op een update naar versie 4. De Samsung Galaxy Tab 10.1 heeft in grote delen van de wereld – waaronder bij ons – nog geen ‘over the air’ (ota) update naar ICS gekregen, ondanks talloze beloftes. Samsung bestond het zelfs om een bijna identieke versie van die tablet nieuw uit te brengen als Galaxy Tab 2 10.1 met als belangrijkste verschil… Android 4.0! Die loopt natuurlijk ook weer achter: versie 4.1 ‘Jelly Bean’ vind je voorlopig echter alleen op Googles eigen Nexus 7, die overigens toen wij deze test uitvoerden nog niet leverbaar was. En ook Asus heeft ondertussen enkele van zijn tablets geüpgraded naar de laatste versie van Android, waaronder de door ons geteste TF300T.

JELLY BEAN

Waarom we hier zo lang bij stilstaan? Omdat Android 4.1 volgens vele waarnemers en ook volgens onze eigen testen, de beste en snelste versie is. Het is de eerste Android die qua vlotte werking en functionaliteit enigszins in de buurt van Apples iOS komt. Apple heeft het natuurlijk gemakkelijk, want het bepaalt zowel de hardware als de software. Bij het meer open Android heerst er chaos. Iedere fabrikant doet wat hij wil, waaronder eigen “schillen” bovenop Android bouwen, compleet met eigen app-winkels die los staan van de officiële Android app-store. Samsung is daar met zijn TouchWIZ-interface trouwens een van de ergste voorbeelden van. Niet alleen sommige rechters vinden dat Samsung met TouchWIZ de mosterd wel heel erg bij Apple’s iOS is gaan halen… Maar als een fabrikant zijn ‘getunede’ Android wil upgraden, moet hij alle gewijzigde onderdelen vernieuwen. Dat leidt tot vertragingen, waardoor de grote meerderheid van de Android-tablets vandaag nog altijd de verouderde versie 3.2 gebruikt. Slechts een kleine minderheid werkt met de recentste en beste versie, namelijk 4.1.

Dit is wellicht een belangrijke reden waarom Google met eigen hardware uitpakt, voorlopig nog in onderaanneming bij andere hardwarefabrikanten zoals Asus en Samsung, maar binnenkort in eigen productie via het recent aangekochte Motorola. Onze inschatting is dat de ‘zuivere’ Android-smartphones en -tablets van Google andere fabrikanten er op termijn zullen toe aanzetten om minder eigen wijzigingen aan te brengen in het besturingssysteem. Dat zou een goede zaak zijn, zowel voor eindgebruikers – die snellere en stabielere Android-apparaten zullen krijgen, als voor systeembeheerders – die eenvoudiger te beheren apparaten zullen krijgen.

ACER ICONIA TAB A700T

Deze 10,1-inch quadcore Android ICS-slate van Acer onderscheidt zich vooral van de rest door zijn full hd scherm met een resolutie van 1920 x 1200 pixels of een pixeldichtheid van 224 ppi. Verwacht geen iPad 3 kwaliteit, maar het scherm klopt inzake kwaliteit wel de andere Android-tablets in deze test. De Iconia Tab is iets dikker en zwaarder dan de rest en daar zit de stevige batterij voor iets tussen. Hij haalt niet de autonomie van de iPad 3, maar doet het wel beter dan alle andere Android-tablets, Samsung uitgezonderd. Bijzonder is ook dat deze Acer een standaard usb-stroomaansluiting heeft en geen bedrijfseigen dock-aansluiting zoals de rest van het testveld. Keerzijde van de medaille is dat je hem niet met een dock kunt uitbreiden. Echt nodig is dat niet want de mini-usb aansluiting is voor dataoverdracht geschikt. Acer levert zelfs een conversiestekker mee waarop u een normale usb-kabel kunt aansluiten. Bovendien heeft deze tablet een mini-hdmi poort op de zijkant.

Acer wijzigde de standaard Android-interface slechts minimaal: een druk op de groene cirkel in de takenbalk activeert een cirkelvormige pop-up die toegang geeft tot enkele veelgebruikte functies (instellingen, browsen, galerij, schermafdruk). Deze ‘Acer Ring’ kunt u echter uitschakelen in het instellingenmenu. Via Acer Print kunt u printen op een waaier van recente printers. De software is afkomstig van Software Imaging Technology. Acer levert ook een volledig werkende versie van Infraware Polaris Office mee. Deze kantoorsuite voor Android is niet apart verkrijgbaar. Verder is McAfee VirusScan Mobile voorgeïnstalleerd.

In de processor- en webtesten presteert deze tablet goed. In de 3D grafische testen blijven de prestaties achter bij de rest van het testveld en noteren we cijfers op het niveau van de Android-tablets die we een jaar geleden testten. De prijskwaliteitverhouding is wel goed: dit is samen met de Toshiba de goedkoopste tablet in deze test en dit ondanks zijn Full HD-scherm.

ASUS TRANSFORMER PAD TF300T

Deze quad-core 10,1-inch Android-tablet is los als ‘slate’ verkrijgbaar. De schermkwaliteit is eerder gemiddeld, maar zeker goed genoeg voor dagelijks gebruik. Met het optionele qwerty-toetsenborddock, dat ongeveer 100 euro extra kost, tovert u hem om in een hybride tablet met het uitzicht en de functionaliteit van wat we vroeger een netbook zouden hebben genoemd. Het klikmechanisme is erg stevig. Het toetsenbord bevat een extra batterij die de autonomie met vijf uur verlengt tot maximaal vijftien uur in totaal. De tablet zelf weegt 635 gram en het toetsenbord voegt daar 546 gram aan toe. Dus zelfs met toetsenbord is deze Transformer Pad nog een heel erg draagbare hybride tablet. Het qwerty-toetsenbord heeft een aanraakgevoelig vlak en twee muisknoppen. Bij de ‘Asus customized settings’ wijzigt u de werking en het uiterlijk van de muiscursor. Ook kunt u instellen hoe de muisknoppen reageren. De rechtermuisknop kan ingesteld worden om een contextmenu te tonen, net zoals u dat gewend bent bij een laptop, maar kan ook als terugknop functioneren. De Android UI is natuurlijk geoptimaliseerd voor vingerbediening, dus alles honderd procent bedienen met toetsenbord en muis lukt niet helemaal; af en toe zijn we verplicht onze vingers te gebruiken. Lastig is dat bijvoorbeeld bij knippen en plakken van tekst. Asus levert een volledig werkende, oudere versie van Infraware Polaris Office mee (v3.0), waarmee u documenten kunt creëren die compatibel zijn met Microsoft Word, Excel en PowerPoint 97-2003. Deze app is niet afzonderlijk verkrijgbaar.

Recht uit de doos draait deze tablet ICS met zo goed als geen wijzigingen. In september kregen gebruikers een upgrade naar JB. Wij hebben de TF300T onder beide versies getest. Conclusie is dat v4.1 de hardware nog iets efficiënter gebruikt dan v4.0. Vooral de grafische en html5-prestaties gaan erop vooruit. De nieuwe mogelijkheden van JB, waaronder in Google zoeken met stemopdrachten die ook in het Frans en het Nederlands redelijk vlot werken, zijn mooi meegenomen. Voor alle nieuwigheden verwijzen we u naar de Android-website. Qua interface is er niet zoveel gewijzigd, maar de wijzigingen in sommige apps, onder de motorkap en op het vlak van beveiliging zijn behoorlijk groot. Zoals we hierboven al schreven maakt dit van Jelly Bean de beste Android-versie tot nu toe.

FUJITSU STYLISTIC M532

Fujitsu pakt uit met een quad-core 10,1-inch Android ICS-slate zoals er zoveel zijn, maar slaagt er toch in enkele eigen accenten te leggen. Om te beginnen is dit samen met de Samsung een van de lichtere en compactere tablets in deze test. Het met Corning Gorilla-glas verstevigde scherm is ook een ietsje beter dan dat van de andere Android-tablets. Fujitsu wil met deze Android-tablet niet de consumentenmarkt, maar wel de bedrijfsmarkt veroveren. Daarom is deze tablet erg stevig gebouwd en heeft zelfs een Amerikaanse MIL-STD-810G goedkeuring. Dat houdt in dat hij bestand is tegen een zekere mate van stof, vuil, vocht en schokken.

Interessante zakelijke apps zoals ThinkFree Mobile 5 HD (kantoortoepassingen) en Nitrodesk TouchDown HD (beveiligde MS Exchange e-mailclient) zijn voorgeïnstalleerd. Ook worden apps van Citrix (Receiver), VMWare (View) en iTap (RDP Remote Client) meegeleverd die bruikbaar zijn in een vdi-omgeving (virtual desktop interface). Wij probeerden de iTap rdp-client uit en konden probleemloos Windows-desktops in ons testnetwerk openen op en bedienen met deze tablet. Dat zou nog vlotter gewerkt hebben indien we Fujitsu’s optioneel verkrijgbare Bluetooth-muis en -toetsenbord in ons bezit hadden gehad. Aan de beveiliging heeft Fujitsu ook gedacht. Symantec Norton Tablet Security is voorgeïnstalleerd; in de doos steekt een licentiecode die twaalf maanden geldig is. Deze tablet kan ook worden beheerd en beveiligd met Absolute Computrace mobile device management (mdm)-software. De prestaties van deze tablet liggen tussen die van Asus/Toshiba en Samsung in.

SAMSUNG GALAXY NOTE

Ook bij Samsung dezelfde specificaties als bij de andere Android-tablets: quadcore Nvidia-chip en 10,1-inch scherm met een pixeldichtheid van 149 ppi. Deze tablet is wel compacter en lichter dan de rest, die van Fujitsu uitgezonderd. En toch houdt de batterij het langer uit dan alle anderen, de iPad 3 uitgezonderd. Deze tablet kan gebruikt worden als zelflerende afstandsbediening voor audio- en video-apparatuur. In de schermrand zit een infraroodzender en met de Smart Remote app kunt u apparatuur van alle gekende merken bedienen. Nog een bijzonderheid is de stylus die rechts onderaan in het chassis verscholen zit. U kunt het scherm niet alleen met uw vingers, maar ook met deze stylus bedienen. Met die stylus kunt u ook op het scherm schetsen, tekenen en schrijven. Zodra u ze uit de schermrand schuift, verschijnt er een balk met pictogrammen van door Samsung voorinstalleerde stylusgevoelige apps: S Note, S Planner, Crayon Physics, Adobe PS Touch en Polaris Office. Samsung wijzigde de standaard-Android interface nog op tal van andere manieren: kleurrijke pictogrammen, een iPad-achtige snelbalk, allerlei eigen widgets en, grootste wijziging van al, een multiscreenoptie waarmee u het scherm in twee gelijke delen kunt splitsen en op elke helft aparte apps gebruiken. Echte multitasking is het niet: alleen de schermhelft die u gebruikt, is echt actief. Maar u kunt wel in de ene schermhelft notities schrijven met behulp van S Note en in de andere schermhelft een webpagina openen met Chrome of een document oproepen met Polaris Office. S Note en S Planner kunnen geschreven tekst omzetten naar computertekst. Daarbij wordt niet alleen Engels, maar ook Duits, Frans en Nederlands ondersteund. Dit werkt overigens verrassend goed. S Note kan trouwens ook handgeschreven wiskundige formules omzetten in computertekst. Verder kunt u voice memos toevoegen. Notities kunt u bewaren in het eigen S Note bestandsformaat, of exporteren naar jpg- of pdf-bestanden. U kunt ze ook synchroniseren met uw Google Docs- of Evernote-accounts. De Galaxy Note 10.1 is de best presterende Android-tablet in deze test. Zijn prestaties komen zelfs dicht in de buurt van de iPad 3, al heeft die natuurlijk een scherm met veel meer pixels, wat in de praktijk betekent dat hij eigenlijk grafisch sterker presteert.

TOSHIBA AT300-101

De quad-core 10,1-inch Toshiba AT300-101 is een ‘slate’ met optioneel verkrijgbaar dock en ziet eruit zoals elke andere Android-tablet. Hij is niet zo rank als zijn voorganger de AT200. Maar met zijn 8,95 mm is hij dunner dan bijvoorbeeld de Apple iPad. Ook het gewicht valt met 590 gram goed mee. De AT300 voelt ook steviger aan dan zijn voorganger, dankzij de aluminium afwerking en de versteviging van het scherm met Corning Gorilla Glass.

Toshiba laat de standaard Android ICS-ui voor wat hij is en brengt geen wijzigingen aan. Een goede zaak! Toshiba heeft een upgrade naar JB beloofd, maar tijdens onze test was die nog niet beschikbaar. Een handvol apps zijn voorgeïnstalleerd, waarvan ThinkFree Mobile Office 4.2 de interessantste is. Met deze app creëert en bewerkt u documenten die compatibel zijn met Microsoft Word, Excel en PowerPoint 97-2003. Normaal kost deze app ongeveer 7 euro.

De schermkwaliteit is gewoon goed en lichtjes beter dan bij de Asus Transformer Pad TF300T. Alleen de zwartweergave van het scherm zou iets beter kunnen. Qua prestaties mag u de Toshiba AT300 vergelijken met de Asus TF300T. Het is dus een gemiddeld presterende Android 4 tablet. De gemiddelde straatprijzen voor deze tablet liggen wel iets lager dan bij de concurrentie. U krijgt heel wat waar voor uw geld.

WINDOWS 8

Wat we vandaag tabletfuncties noemen, zit al bijna van bij het begin in Windows. Dat wordt wel eens vergeten, misschien ook omwille van het feit dat het nooit echt vlot werkte. De twee Windows-tablets die we vorig jaar testten, draaiden nog onder Windows 7 en konden ons maar matig bekoren. Windows 8 moet, als we dit schrijven, nog gelanceerd worden. Het was dus te vroeg om Windows 8-tablets in deze test te kunnen opnemen. Om toch een idee te krijgen over hoe het functioneert, hebben we de rtm-versie van Windows 8 geïnstalleerd op een Windows 7-tablet van Samsung, de Series 7 Slate PC XE700T1A. De installatie verliep overigens foutloos. In het volgende nummer komen we uitgebreid terug op de nieuwste Windows-versie. We kunnen nu al bevestigen dat de Windows 8 interface met zijn grote ‘tegels’ en horizontale oriëntatie vlot functioneert op een tablet en wat ons betreft de vergelijking met Android en iOS met succes doorstaat. Het lijkt ons voor bedrijven ook een niet te onderschatten voordeel dat Windows 8 op pc’s, tablets en smartphones dezelfde interface gebruikt. Dat vermindert de leercurve voor eindgebruikers, maar vereenvoudigt ook het beheer. Een Windows-tablet is immers ook nog altijd een Windows-pc en kan dus probleemloos beheerd worden met de gekende Windows-tools die bedrijven vandaag al gebruiken. De Samsung-tablet versloeg overigens alle andere tablets in alle benchmarks, behalve die voor de autonomie. Maar dit is natuurlijk geen Windows ARM-tablet. Het valt af te wachten hoe Windows RT op dergelijke ‘echte’ tablets zal presteren.

CONCLUSIE

De iPad 3 is de beste en snelste tablet. Het gesloten ecosysteem van Apple moet u er wel voor lief bijnemen. Android blijft een chaotisch allegaartje, maar tussen al die variatie zitten wel enkele interessante tablets: de Asus Transformer met zijn dock-toetsenbord, de Samsung Galaxy Note met zijn S Pen en de Fujitsu Stylistic met zijn zakelijke apps en mdm-compatibiliteit. Het is nog te vroeg om te voorspellen welke impact Windows 8 op de tablet-markt zal hebben, maar onze eerste indrukken zijn alvast positief. Een groot voordeel van Windows 8 is de compatibiliteit met bestaande beheersoftware. Dat alleen al zou bedrijven over de streep kunnen trekken. Misschien worden tablets dan toch geen beheernachtmerrie…

RAADPLEEG DE TABEL OP ONZE WEBSITE VOOR GEDETAILLEERDE PRODUCTINFORMATIE EN UITGEBREIDE TESTCIJFERS: http://datane.ws/tabtest

Jozef Schildermans