De meeste problemen met de ongewenste versnelling van Toyota’s zijn niet te wijten aan de elektronica of de software maar aan slechte automobilisten.

Toyota beleeft in 2010 in de VS een volksgericht. Gecrashte automobilisten en hun advocaten, politici, deskundigen en bloggers schreeuwen om het hardst dat het Japanse bedrijf auto’s maakt die spontaan versnellen en ongelukken veroorzaken. Daardoor zouden reeds 90 Amerikanen om het leven zijn gekomen. De schuld lag eerst bij losse vloermatten en hangende gaspedalen maar nu die problemen zijn verholpen worden nieuwe boosdoeners gezocht n.l. de elektronica en de software. Bewijs maar eens dat die onschuldig zijn.

Wie in de nieuwste modellen van Lexus of Mercedes stapt, rijdt in een auto die afhankelijke is van een stuk of 80 electronic control units (ecu’s) en meer dan 100 miljoen regels aan softwarecode. Dat is vooral een imponerend getal wanneer je bedenkt dat Boeing’s nieuwe 787 Dreamliner niet meer dan 6.5 miljoen softwarecode benut voor al zijn avionica en ondersteunende systemen. Een Toyota Camry heeft al 50 tot 60 electronic control units die nodig zijn voor het opereren van de air-bags, de cruise control, power steering, anti-lock remmen en alle andere systemen.

Processors in de wagen

Met al die microprocessors in hun auto’s zijn bedrijven als Toyota, GM en Volkswagen grote aanbieders van ict-oplossingen geworden. Het is geen wonder dat de belangrijkste mechanicien in de moderne garage een computer is. Het is ook geen wonder dat iedere kluns die zijn auto het zwembad inrijdt meteen de software en de elektronica de schuld geeft. De politie hoort het maar al te vaak: ‘Ik stuurde naar links maar de auto ging naar rechts.’. Maar is het ook waar?

Toyota erkende begin dit jaar dat onjuist geïnstalleerde vloermatten en klemzittende gaspedalen mogelijkerwijs konden leiden tot ongewenste versnelling. Het verhielp deze problemen door meer dan 10 miljoen auto’s terug te halen naar de dealers. De kosten hiervan bedroegen 1.8 miljard euro. En wat bleek toen? Ook Toyota’s met herstelde vloermatten en soepele gaspedalen konden nog last hebben van spontane versnelling. Dat beweerden tenminste de ongelukkige automobilisten – of hun nabestaanden – die deze auto’s in de poeier reden.

Elektronisch gaspedaal

De eerste verdachte na de recall was het elektronische gaspedaal (electronic throttle control) van Toyota. Veel mensen denken dat een gaspedaal net zo werk als een kraan die je open draait maar dat is niet zo. Er is geen mechanische connectie tussen pedaal en brandstofinjectie. In het gaspedaal zitten sensors die domweg registreren hoever de bestuurder het gas intrapt. Deze gegevens worden dan o.a. doorgegeven aan de electronic control unit die de brandstof injectie regelt. Wanneer de sensors niet deugen of wanneer zo’n electronic control unit fout geprogrammeerd is dan is het theoretisch mogelijk dat een auto versneld zonder dat de automobilist op het gas trapt.

Politici (vooral die van Detroit), deskundigen en consumentengroepen roken bloed en advocaten roken geld. Er moest meer aan de hand zijn dan verschoven vloermatten. Tijdens hoorzittingen van het Amerikaanse congres verklaarden ‘deskundigen’ dat de aanhoudende problemen van de Toyota’s alleen verklaard konden worden door problemen met de elektronica of de software. Toyota’s ceo Akio Toyoda kon in februari weinig anders doen dan honderd keer ‘sorry’ zeggen. Tegelijkertijd ontkende Toyota echter dat er problemen waren met de elektronica van zijn auto’s.

Wozniak moeit zich

Steve Wozniak, jawel de legendarische oprichter van Apple, verklaarde temidden van alle opwinding dat zijn hybride Toyota Prius – een model dat tot dan toe helemaal buiten de discussie was gebleven – in de cruise control spontaan op hol kon slaan. Hij poneerde dat dit alleen een probleem met de software kon zijn. De Wozniak affaire werd echter uit de wereld geholpen door een deskundige autojournalist die duidelijk kon maken dat Wozniak’s Prius versnelde omdat de geniale uitvinder van de Apple niet begreep hoe zijn cruise control werkte.

Het vuur werd weer opgestookt door een artikel in de Detroit Free Press (weer Detroit) waarin John Liu, een professor electrical engineering, verklaarde dat het zeer wel mogelijk was dat de electronic engine control van een Toyota van slag zou raken door elektromagnetische interferentie van signalen van mobieltjes, zware magnetron ovens, satellietradio en zelfs automatische garagedeuropeners. Hij suggereerde dus dat Toyota in gebreke bleef bij het adekwaat afschermen van elektronische componenten tegen interferentie van buiten af.

Opgezweept door alle opwinding begon de National Highway Traffic Safety Administration (NHTSA) samen met Nasa aan een onderzoek. De deskundigen van de NHTSA kregen de beschikking over de EDR’s (event data recorders of zwarte dozen) van 58 Toyota’s die betrokken waren bij ongelukken waarin ‘spontane versnelling’ volgens de bestuurders een rol speelde. De EDR’s van Toyota registreren data over snelheid, remmen en versnelling in een korte periode voorafgaande aan het activeren van de airbags. Het bedrijf Toyota stelde tien readers ter beschikking voor het aflezen van de data.

Fout van de bestuurders

Begin augustus lekten de eerste resultaten van het onderzoek van de NHTSA uit. Uit het onderzoek blijkt dat 5 EDR’s geen enkele data hebben verzameld, dat bij 38 van de 58 ongelukken de bestuurders nooit de remmen activeerden, dat bij veertien ongelukken de remmen te laat werden ingeduwd en in één geval had de bestuurder tegelijkertijd op de rem en het gaspedaal gestaan. In een geval werd geconstateerd (op basis van andere gegevens dan die van de EDR) dat het gaspedaal achter een fout geïnstalleerde vloermat was blijven hangen.

Het onderzoek bewijst dus in de eerste plaats iets wat iedereen al wist en dat is dat automobilisten in kritieke situatie rare blunders maken zoals het verwarren van rem en gaspedaal. Bij geen van de onderzochte Toyota’s werd een probleem ontdekt met de elektronische gaspedaal, andere elektronica of de software. Je zou dus denken dat de uitgelekte data van de zwarte dozen van Toyota de bits en bytes vrij pleiten van enige schuld. Ho even, niet zo snel.

De automobilisten, deskundigen, politici en anderen die geloven dat er iets niet deugt met de elektronica of de software van de Toyota’s zien geen reden om aan te nemen dat de EDR’s van Toyota dan wel deugen. Ze kunnen hun gelijk halen door er op te wijzen dat 5 van de 58 onderzochte EDR’s helemaal geen data hadden bewaard.. Drie leden van het Amerikaanse congres – waarvan een uit Detroit (!) – willen daarom nu dat de NHTSA ook de betrouwbaarheid van Toyota’s EDR’s onder de loep neemt. De NHTSA heeft dit al enigszins gedaan door op een testbaan verschillende Toyota’s te laten crashen.

Klimaat tegen zich

Deskundigen van Nasa zijn bij het onderzoek betrokken omdat de ruimtevaartorganisatie grote ervaring heeft met het testen van de effecten van mogelijke externe signalen op de elektronica in ruimteschepen. Men wil tenslotte niet dat door het opgepimpte signaal van een op afstand bediend vliegtuigje de lancering van een raket mislukt. Ook het Amerikaanse ministerie van defensie heeft grote expertise op dit gebied. Daar werk men immers aan wapens die juist elektromagnetische interferentie benutten om de elektronica van de vijand te frituren.

Toyota moet zich in de VS nog in honderden rechtzaken verweren tegen klachten over gevallen van ongewenste versnelling. In de meeste van deze rechtzaken worden fouten in de software of de elektronica aangewezen als de boosdoener. Bewijzen dat de software niet tot ongewenste versnelling leidt is net zo moeilijk als te bewijzen dat je geen ongewenste intimiteiten hebt bedreven. De ene (betaalde) deskundige zegt van wel en de andere (betaalde) deskundige zegt van niet.

Toyota heeft het klimaat tegen zich. In Minnesota werd vorige maand een man uit de gevangenis vrijgelaten die in 2006 met een Toyota Camry (model 1996) drie mensen dood reed zonder zijn remmen te gebruiken. De advocaat kreeg de man vrij omdat hij in essentie betoogde dat de man in een Toyota reed. Hij trommelde ook getuigen op wiens Toyota Camry’s ook last hadden van spontane versnelling. Het komt er op neer dat Toyota nu maar moet bewijzen dat er geen problemen zijn met de bits en bytes in zijn auto’s.

Teake Zuidema

Het is geen wonder dat de belangrijkste mechanicien in de moderne garage een computer is.

Toyota moet zich in de VS nog in honderden rechtzaken verweren tegen klachten over gevallen van ongewenste versnelling. In de meeste van deze rechtzaken worden fouten in de software of de elektronica aangewezen als de boosdoener.