Het ‘Traffic control’ project van Infrabel voert het treinverkeerbeheer in één klap uit het tijdperk van ‘papier en telefoon’ naar de 21ste eeuw! Projectleider Frederic Tais kreeg hiervoor de titel van ‘ICT Innovator of the Year – Public Sector’.

De nieuwe ‘Traffic Control’ zaal van Infrabel, de infrastructuurbeheerder van de Belgische Spoorwegen, is een hypermodern centrum dat de vergelijking met een modern luchtverkeerscentrum makkelijk aankan, zowel qua inrichting als qua werking. En dat laatste is goeddeels de verdienste van Frederic Tais en de ontwikkelaars bij H-ICT, de ict-dienstenleverancier binnen de NMBS Holding.

Van millimeterpapier…

De beslissing om een nieuw coördinatiecentrum voor het treinverkeer op het Belgische spoorwegnet uit te bouwen, werd door Infrabel genomen in 2003. Er werd toen besloten de vijf regionale coördinatiecentra samen te brengen in een enkel ‘traffic control’ in Brussel. Infrabel wilde met het nieuwe centrum zowel een grotere stiptheid van de treinen als meer veiligheid garanderen. De dagelijkse uitdaging is dan ook niet mis, met ca. 3.700 treinen op 121 lijnen, en navenante gevolgen als het misloopt. Een pijnlijke illustratie was in 2001 het treinongeval in Pécrot – met 8 doden en 12 zwaargewonden het zwaarste treinongeval in zeventig jaar en het gevolg van zowel een verkeersfout als een falende communicatie.

De middelen voor de treinverkeersleiders waren dan ook nog erg beperkt. De informatie over de positie van de treinen werd telefonisch doorgegeven en vervolgens ingegeven op of vergeleken met de verwachte toestand zoals uitgetekend op millimeterpapier in een ‘ruimte-tijd’ grafiek. Kortom, geen verantwoorde toestand in een tijdperk waar naast de NMBS ook andere operatoren van hetzelfde spoorwegnet gebruik willen maken. Bovendien was het erg moeilijk om accurate informatie over reële en verwachte vertragingen door te spelen naar de stations, reizigers en dies meer.

… naar ‘real time’

De basis van het nieuwe ‘Traffic control’ systeem, dat in werking trad in november 2006, zijn twee toepassingen die door H-ICT onder leiding van Frederic Tais werden ontwikkeld: A172 en ArtWeb (Artemis on Web).

Met A172 heeft Infrabel geen optie genomen op de gelijknamige snelweg in het Engelse North-Yorkshire, maar kreeg het een beheersysteem dat dag in dag uit en de klok rond in reële tijd de positie van de treinen in het spoornet registreert en rapporteert. Hiervoor werd onder meer een koppeling gemaakt met de signalisatiesystemen. Deze informatie wordt dan net zoals in een luchtverkeerscentrum afgebeeld op schermen, waar de verkeersleider makkelijk afwijkingen (zoals vertragingen) kan constateren en zelfs voorspellen. Hij kan vervolgens ingrijpen en het euvel proberen te verhelpen (“maar de toepassing neemt geen beslissing, die bevoegdheid blijft bij de mens,” onderstreept Tais).

Tegelijk kan ook de capaciteit van het spoornet flexibeler worden aangewend, want de verkeersleider kan vlot bijkomende treinen creëren en doorheen het verkeer loodsen – niet onbelangrijk voor het vrachtverkeer over het spoor naargelang meer operatoren op het Belgisch spoorwegnet actief worden. Het systeem bewijst ook zijn nut op mooie dagen, wanneer er plots meer treinen naar de toeristische gebieden moeten worden ingelegd. Het registreert bovendien de informatie over de internationale treinen die over het Belgische spoornet rijden.

Naast zijn geavanceerde functionaliteit biedt het systeem ook een hoge beschikbaarheid voor meerdere gebruikers en voorziet het in een spectrum aan interfaces naar andere toepassingen en communicatiekanalen. Frederic Tais omschrijft zijn A172 dan ook als “hét tool van de ‘traffic controller’ en absoluut ‘core’ voor het treinverkeer in België!”

Op A172 werd als tweede toepassing een uitbreiding gecreëerd, ArtWeb (Artemis on the Web). Met behulp hiervan kunnen de medewerkers van Infrabel over het eigen intranet de informatie uit A172 ook in reële tijd raadplegen en deze vervolgens doorspelen waardoor de reizigers nauwkeuriger (bijvoorbeeld inclusief de oorzaak van een vertraging) worden ingelicht over de afwijkingen van het uurrooster. Het Infrabel-personeel kan ArtWeb ook gebruiken voor een manuele invoer van informatie over treinbewegingen op kleinere lijnen (waar nog geen automatische informatieinput naar A172 beschikbaar is). Voorts kan de toepassing statistieken en rapporten genereren over het gebruik en eventuele moeilijkheden van het spoornet.

Beheerste introductie

Gezien het cruciale belang van dit systeem werd gekozen voor een erg beheerste introductie. Omdat de overstap van ‘papier’ naar een ict-gesteund systeem wel erg groot was, werd veel aandacht besteed aan de opleiding van de verkeersleiders, met halverwege 2006 een complete oefenomgeving. Deze infra-structuur bestaat nog steeds en zal nog verder worden uitgebouwd in het kader van het voorziene ‘disaster recovery plan’. Voorts werd de operationele infrastructuur nog voor de afwerking van het nieuwe gebouw, volledig op proef geïnstalleerd met het oog op het wegwerken van eventuele problemen (zoals de vervanging van een aantal defect geleverde ‘thin client’ toestellen). Daardoor kon een eerste fase in de nacht van 10 op 11 november 2006 worden geïnstalleerd, gevolgd door nog twee centraliseringsfasen.

Tais en H-ICT wijzen erop dat het project werd opgeleverd binnen de tijdspanne die Infrabel bij de aanvang, drie jaar voordien, had gesteld. Als succesfactoren vermeldt Tais de stabiliteit van het ontwikkelaarsteam (belangrijk in het licht van de gekozen talen, waaronder Snap 8 – een OO-taal met faciliteiten voor de ontwikkeling van high-availability toepassingen), de goede communicatie met ‘key users’ bij Infrabel, de gekozen technologieën en “natuurlijk een goed projectbeheer,” lacht Tais. Tijdens de ontwikkeling werd ook veeleer een ‘agile programming’-aanpak gehanteerd met veelvuldige releases, intensief testwerk en een snelle terugkoppeling met de gebruikers.

Niet alleen biedt het nieuwe centrum een grotere flexibiliteit, maar kan het personeel ook vlotter met elkaar samenwerken. De totale investering voor het centrum bedroeg ca. 11 miljoen euro – waarvan ca. 3,8 miljoen voor het informaticadeel – en haalde zijn ROI al na één jaar.

Tais maakt zich sterk dat Infrabel met A172 vandaag een ‘cutting edge’ platform heeft op basis waarvan het nog veel meer informatie kan verstrekken naar alle mogelijke operatoren op het Belgische spoorwegnet – een keuze die Infrabel moet maken. De kansen dat H-ICT met dit product ook in het buitenland scoort, zijn dan ook niet gering.

Guy Kindermans