Ze behoren tot een select clubje, de Belgische vrouwen die ver van huis actief zijn in ict. Waarom verkaste algemeen directeur Maria De Boeck van Value Source naar Chennai? En wat maakt werken voor Microsoft in Dubai zo aantrekkelijk voor marketingverantwoordelijke Brenda Mortier?

Jaarlijks vertrekken naar schatting 35.000 Belgen om als expat ‘in den vreemde’ te gaan werken. Soms gaat het om korte opdrachten van enkele dagen, in het extreemste geval blijft de werknemer voor de rest van zijn dagen in het nieuwe gastland wonen.

Momenteel zou een goede 15 procent van de Belgische expats van het sterke geslacht zijn, hoewel er bronnen zijn die spreken van 23 tot zelfs 30 procent vrouwelijke expats in sectoren als de farma en de fast moving consumer goods.

De laatste jaren is er een opmerkelijke stijging zichtbaar in het aantal vrouwen dat door bedrijven wordt uitgezonden. Volgens cijfers van Mercer Human Resource Consulting zijn het er twee keer zo veel dan tien jaar geleden.

Hoe dat komt? Voor een stuk omdat er meer jongedames op de arbeidsmarkt belanden die zelf aangeven wel eens een stukje van de wereld te willen zien. Maar een vrouw vinden van bij ons die -ver van huis- actief is in ict, lijkt bijna op zoeken naar een naald in een hooiberg.

Op zich hoeft dat nauwelijks te verbazen. Ook in België is de informaticasector een mannenbastion met enkele witte raven. Het aantal vrouwelijke studenten informatica aan hogescholen en universiteiten is bedroevend laag, en klokt ver onder de tien procent af.

Die realiteit vertaalt zich duidelijk naar het aantal vrouwen dat actief is in ict buiten de landsgrenzen. Op enkele uitzonderingen na (denk maar aan Patti Maes van het Massachusetts Institute of Technology), hebben onze vrouwelijke ict-expats ook minder een technische, maar veeleer een economische of een marketinggeoriënteerde achtergrond.

Maria De Boeck (53), algemeen directeur van KBC-dochter Value Source in India, is zo iemand. Geroemd omwille van haar leiderschapskwaliteiten, keerde de topmanager Bacob Bank na een kwarteeuw de rug toe om een wel heel drastische draai te geven aan haar carrière. In 2001 belandde De Boeck namelijk in Chennai, de vierde stad van India.

“Ik ben mijn buikgevoel gevolgd”, vertrouwt ze ons toe wanneer we haar opbellen in haar stulpje aan de Bengaalse Golf. “In tegenstelling tot de meeste andere expats, dacht ik niet aan mijn carrière toen ik besliste om naar de andere kant van de wereld te verkassen. Ik had al een mooi parcours afgelegd, en ik zou de functie bij Value Source nooit aangenomen hebben als ze niet van een bepaald niveau was. Voor het geld moest ik het zeker niet doen, want ik verdien minder in India dan in België. Het was gewoon tijd voor iets anders.”

Een internationale studie van Robert Half Finance & Accounting, bevestigt alvast dat de belangrijkste motivatie voor een Belgische werknemer om naar het buitenland te verhuizen, carrièreplanning is. Op de tweede plaats stippen onze landgenoten ‘het ontdekken van de wereld’ aan, en ook het hogere loon laat de Belg niet onberoerd.

“Verloning ís een belangrijk element”, aldus Marketing Lead MBS Middle East & Africa Brenda Mortier (41) van Microsoft. “Je laat immers niet zomaar familie en vrienden achter als je daar op één of andere manier zelf niet beter van wordt. Maar het professionele primeerde toch bij mij.”

De reis van Mortier naar een nieuw leven begon bijna twee jaar geleden, toen ze als enige Belg aan de slag kon gaan bij Microsoft Middle East & Africa HQ in Dubai. “Uiteraard is het een fantastische opportuniteit om in het Midden Oosten te kunnen werken. Ik heb er altijd van gedroomd om naar het buitenland te verhuizen, en toen mijn man een superinteressant aanbod kreeg in dezelfde regio, was de beslissing snel genomen.”

Toch had Brenda aanvankelijk enige moeite om zich aan te passen aan haar nieuwe omgeving. “Maar vandaag voelen we ons hier goed’, klinkt het. “Al moet je op een heel andere manier netwerken dan in Europa. Omdat ik hier omzeggens geen vrouwelijke collega’s heb die werken in ict, moeten we crossindustrie gaan en ook buiten de eigen nationaliteit manoeuvreren.”

Westerse vrouwen die in Dubai leven, voelen zich niet meteen genoodzaakt om hun gewoontes aan te passen. “Het emiraat is veel ontvankelijker dan wat de meeste rapporten laten uitschijnen”, gaat Mortier verder. “Toerisme is een belangrijke industrie, en de Europese vrouwen krijgen de nodige vrijheid. Al vermijden we te lage v-neck tops en korte rokken uit respect voor de plaatselijke cultuur.”

Eenzelfde geluid klinkt bij Maria De Boeck. “Westerse vrouwen zijn anders, en dat wordt aanvaard door de plaatselijke bevolking. In die zin verliep de integratie redelijk vlot. Natuurlijk zoek je contact met andere expats, maar eigenlijk staat men wel open voor buitenlanders in het land van de Maharadja’s.”

De plaatselijke vrouwen hebben het in India wel hard te verduren. “Ze worden de laatste jaren iets beter behandeld, maar het gros van de meisjes moet in de eerste plaats voor de familie zorgen. Het eergevoel van de man zegt ook dat zijn vrouw niet mag gaan werken. Je merkt dus wel dat heel wat jonge vrouwen nadat ze uitgehuwelijkt zijn, uit het straatbeeld verdwijnen.”

“In Dubai probeert de overheid daar iets aan te doen”, reageert Mortier. “In tegenstelling tot wat je zou denken, worden vrouwen steeds vlotter geïntegreerd in het bedrijfsleven. Al kunnen de meeste het zich wel permitteren om gewoon thuis te blijven. In Saudi-Arabië ligt dat natuurlijk anders. Ons kantoor in Riyad heeft zeven vrouwen in dienst, maar die moeten nog steeds werken in een afgeschermd kamertje.”

Het aantal vrouwelijke expats in Dubai groeit nog maandelijks, mede dankzij de overheidsinitiatieven om de vrouwelijke werkbevolking te verhogen. “Belgische vrouwen zijn actief in verschillende sectoren, maar binnen de ict zijn het -jammer genoeg- bijna uitsluitend mannen, die gevolgd worden door hun echtgenote.”

Bij Value Source werkt nog één andere vrouw met haar wortels in België, maar voor de rest kan De Boeck geen enkele dame voor de geest halen uit onze contreien die werkzaam is in de bloeiende Indiase computerindustrie. Een beleid van overheidswege hieromtrent is er niet, maar dat lijkt ook niet nodig.

Vrouwelijk overwicht in ict

Dat India Europa niet is, merk je ook aan andere dingen. Zo is meer dan één derde van de vrouwelijke medewerkers bij Value Source van het sterkte geslacht (meer dan 100 vrouwen op een totaal van 300 werkkrachten). Nog frappanter, is dat bij de informaticaopleidingen meer dan de helft van de studenten vrouw is, en die percentages blijven maar stijgen.

“In India heerst er een totaal andere cultuur dan in Europa”, zoekt De Boeck naar een verklaring. “De focus ligt op snel veel geld verdienen. En hier is ict nog steeds de sector bij uitstek waar dat kan”, klinkt het.

Indiërs zijn ook wiskundig ingesteld. “En opvallend: vrouwen scoren beter dan hun mannelijke collega’s. Deze laatsten geven dat ook toe! De Indische dames doen het dus erg goed in de informaticaopleidingen. Voor hen is een dergelijk diploma niet onbelangrijk. In India wordt er immers nog steeds met bruidsschatten gewerkt, en een informaticadiploma is veel geld waard. Opnieuw: de keuze voor ict is voor een groot stuk een keuze voor centen.”

Het niveau van de afgestudeerden zou goed zijn. “Om je een idee te geven: je wordt pas toegelaten aan een universiteit als je met 92 procent bent afgestudeerd aan de humaniora. Hoeveel studenten zouden er in België hogere studies kunnen aanvatten als de voorwaarden zo strikt waren denk je?”

Desalniettemin kan je een Europese ict’er absoluut niet vergelijken met zijn Indiase equivalent. “Al was het maar omdat er tijdens de opleidingen nog te veel op het geheugen wordt gewerkt. Papegaaienwerk. Doorredeneren kunnen ze vaak niet. Daar moeten we tijdens rekrutering extra aandacht aan besteden.”

“Belgen en Europeanen zijn veel meer ‘end to end’-gericht. Ze willen alles graag opvolgen, en het overzicht behouden tijdens een project. In India is het tegendeel waar. De mensen worden als het ware geconditioneerd om een klein stukje af te werken, maar dan zo goed mogelijk.”

Klopt het dan dat programmeurs louter uitvoerend werken, en als ze wel conceptueel werk aankunnen, duurder zijn dan Belgische informatici? “Duurder alleszins niet, en je mag niet veralgemenen. Wel is het zaak om de mensen op een andere manier te benaderen. Je moet je kunnen verplaatsen in hun denkwereld.”

De Boeck moedigt klanten aan om geregeld naar India te vliegen of om Indiase ict’ers naar België te brengen. “Er zijn heel wat concepten die ze vanuit hun maatschappelijke en culturele achtergrond niet kennen. Dat kan gaan over heel eenvoudige dingen: hoe een pakjesdienst werkt, tot zelfs een bakkerij. Dat wil wel eens problemen geven. Als ik hier één ding geleerd heb de voorbije jaren, dan wel dat geduld een schone deugd is (lacht).”

In Dubai krijg je een andere situatie, omdat er mensen werken van over de hele wereld. “Je leert vlotjes omgaan met andere culturen en nationaliteiten, en dat heeft enkel voordelen, ook op lange termijn, wanneer je eventueel zou terugkeren naar België”, aldus nog Brenda Mortier.”

Over die terugkeer gesproken. Gingen expats niet vaak op zoek naar een nieuwe werkgever eens ze terug thuis zijn? Omwille van de ‘omgekeerde cultuurschok’ waarop ze worden getrakteerd bij hun terugkomst? Een beperking in autonomie, een bescheidener woonomgeving, om nog maar te zwijgen over de onduidelijkheid die vaak heerst bij ‘repats’ over wat hun buitenlands avontuur nu juist heeft bijgedragen?

“Veel hangt er van af hoe lang je juist weg bent”, klinkt het nog. “Na 20 jaar zal je meer last hebben om je terug aan te passen dan na 2 jaar. Maar wij hoeven niet zo nodig terug te keren naar België: heel Europa is interessant. Bovendien zijn er interessante relocatiemogelijkheden bij Microsoft. Wij denken bijvoorbeeld aan Singapore of Zuid-Afrika.”

“Het moeilijkste zal zijn om voor ons beiden een oplossing te vinden (Brenda en echtgenoot, nvdr.). We zijn hier terecht gekomen door een gelukkige samenloop van omstandigheden, maar dat toeval zal de volgende keer minder spelen. Bovendien hebben we een gezin. Binnenkort trekt de oudste naar de universiteit. Zo snel zullen we hier dus niet vertrekken.”

Ook De Boeck ziet zichzelf nog niet zo snel terugkeren naar België. “Ik ben naar hier gekozen met een missie, en ik heb het gevoel dat die missie nog niet volbracht is. Value Source gaat in de komende jaren nog flink groeien. Bedoeling is om onze niche, ontwikkeling in EGL, verder uit te bouwen, en ook meer onderhoud van applicaties naar India te brengen. Op termijn moeten we van 300 naar 600 tot 800 werknemers kunnen gaan.”

Mannen zijn buitenbeentjes

Een vraag die zich opdringt, draait rond de partners van Brenda en Maria. Trekken KBC en Microsoft zich wel iets aan van de carrière van de mannen? En blijft de man best thuis, of moet bij sowieso van de partij zijn?

“Ik zou er nooit aan begonnen zijn zonder mijn man”, aldus De Boeck. “Je moet hier iemand hebben waar je op kan terugvallen, anders hou je het niet vol. Maar mijn partner is wel een beetje een buitenbeetje. Wij zijn naar hier gekomen voor míjn job. Mijn man doet nu vrijwilligerswerk. In het gros van de gevallen is het andersom.”

KBC zorgt er voor dat partners zich goed kunnen integreren. Er zijn heel wat voorzieningen in Chennai, zoals coaching en taalcursussen. Microsoft houdt minder rekening met de wederhelften, maar laat zijn vrouwelijke kandidaten wel een uitvoerig proces doorlopen om zeker te zijn dat ook de rest van de familie er achter staat

“De laatste stap in het rekruteringsproces was een heuse oriëntatietour met mijn gezin door Dubai”, benadrukt Mortier. “En we werden op een professionele manier begeleid door een relocatiefirma. Zo werd er rekening gehouden met de familiale situatie, met budgettaire criteria, tot en met persoonlijke wensen omtrent de woonomgeving.”

Worden er ook initiatieven ondernomen door de werkgever om meer ict-vrouwen aan het werk te krijgen in Chennai en in Dubai? “Bij KBC alvast niet”, besluit De Boeck. Ons bedrijf heeft geen speciale policy rond vrouwen. Wel wordt er een gelijke kansenbeleid gevoerd, maar dat is nog iets anders.”

Een groot verschil met Microsoft, dat heel wat moeite doet om het aantal vrouwen in de regio van het Midden Oosten naar omhoog te krijgen. “Momenteel is zowat 15 procent van de werknemers een vrouw, maar dat cijfer moet nog de hoogte in”, bevestigt Mortier.

“Interessante initiatieven draaien rond parttime werken, benchmarking rond vrouwen binnen ict, het Female Buddy Scheme voor het ondersteunen van vrouwen die bij MS aan de slag gaan (waarbij je een soort van ‘female buddy’ toegewezen krijgt), het samenwerken met overheidsinstanties rond borstkanker, noem maar op. Microsoft in de Golf wil met andere woorden benadrukken dat de Emiraten één van de beste plaatsen in de wereld zijn voor vrouwelijk talent en voor vrouwelijke ontplooiing.”

Frederik Tibau

Het aantal vrouwelijke expats in Dubai groeit nog maandelijks, mede dankzij de overheidsinitiatieven om de vrouwelijke werkbevolking te verhogen.

“Wij zijn naar hier gekomen voor mijn job. Mijn man doet nu vrijwilligerswerk. In het gros van de gevallen is het andersom.”