Het dumpen van elektronisch afval in ontwikkelingslanden is big business geworden. Het team achter de Belgische ngo Close the Gap wil de impact op mens en milieu beperken, en experimenteert daartoe met het ophalen en recycleren van computers in Oost-Afrika.

De hoeveelheid elektronisch afval stijgt jaarlijks met 40 miljoen ton. Vroeger werd de rommel vooral verscheept naar landen als China, Pakistan en India, maar intussen is het vooral Afrika dat de twijfelachtige eer geniet de wereldwijde magneet voor e-waste te zijn. Elke week komen er honderden containers met nieuwe afdankers aan in landen als Ghana en Kenia. Maximum tien procent daarvan wordt op een deftige en officiële manier verwerkt, 90 procent komt terecht in de illegale circuits, met alle gevolgen van dien voor mens en milieu. Dat is ook directeur Olivier Vanden Eynde van Close the Gap niet ontgaan, de door de VN erkende en internationaal opererende ngo die oude computers van Europese bedrijven een tweede leven geeft in Oost-Afrikaanse scholen en ziekenhuizen.

“Met ‘WorldPC’, een nieuw pilootproject dat moet uitgroeien tot een internationaal platform, willen we de verspreiding van e-waste tegen gaan door computers na gebruik terug te nemen en te recycleren”, zegt de directeur. Close the Gap werkt daarvoor samen met de Nederlandse refurbisher Flection, eindverwerker Umicore, een handvol gulle schenkers en met een rist plaatselijke bedrijfjes. “Zelf raken we geen pc aan, je moet ons eerder zien als een tussenpartij die ondernemingen actief in de recyclingsector in contact brengt met (lokale) organisaties die het e-waste probleem willen aanpakken.”

“Uit onze haalbaarheidsstudie blijkt dat – als je naar volume kijkt – tot 80 procent van het ‘afval’ ter plaatse kan worden verwerkt. Het is met andere woorden niet nodig om volledige pc’s terug naar Europa te verschepen. Het koper dat in Afrika gerecycleerd wordt, kan dan dienen als nieuwe grondstof voor de lokale recyclage-industrie. De overige 20 procent, de moederborden en het crt-glas zeg maar, kan echter niet op een goede manier behandeld worden door de plaatselijke bedrijfjes. Die componenten moeten we voorlopig wel terug naar hier halen.”

Vanden Eynde heeft berekend dat het om en bij de 10 euro kost om een pc volledig op de door de EU voorgeschreven manier te verwerken. “Dat bedrag lijkt misschien nog aan de hoge kant, maar omdat we in de opstartfase zitten, zijn de volumes nog klein. Onze manier van werken zal allicht doeltreffender worden als we voldoende grote volumes draaien.”

Wanneer we dit schrijven, is er trouwens een eerste container vol moederborden op weg naar de haven van Antwerpen, voor de finale verwerking bij Umicore. “Er is heel wat interesse voor WorldPC”, klinkt het nog. “Voor het pilootproject konden we 50.000 euro ophalen bij vooral Nederlandse schenkers, goed voor de afhandeling van 5.000 assets (centrale eenheden, laptops, schermen of printers). De eerste e-waste certificaten zijn dus al uitgedeeld.”

Afrikaanse unie

Op termijn is het de bedoeling dat WorldPC volledig los komt te staan van Close the Gap. De initiatiefnemers zouden graag zien dat de vzw uitgroeit tot een globaal platform via hetwelk nationale vzw’s en internationale ngo’s in dialoog kunnen treden met overheden en it-bedrijven.

“Wij zijn vragende partij voor nieuwe leden uit andere landen”, gaat Vanden Eynde verder. “En eens WorldPC een zekere maturiteit bereikt heeft, kunnen we allicht de teugels lossen. Dan kan er misschien geëvolueerd worden in de richting van een echt programma zoals STEP (Stop The E-waste Problem) van de Verenigde Naties. STEP besteedt veel aandacht aan de theoretische kant van het e-waste probleem, terwijl we met WorldPC concreet en pragmatisch de handen uit de mouwen willen steken. Onze ervaringen kunnen we dan overmaken aan de VN voor verder overleg en samenwerking.”

De directeur maakt er geen geheim van dat hij met zijn nieuwe geesteskind de plaatselijke wetgeving wil beïnvloeden. “In Europa heeft het ook jaren geduurd voordat de WEEE-directieve (Waste Electrical and Electronic Equipment Directive) volledig omgezet was in nationale wetgeving. Met als resultaat dat een instantie als Recupel vandaag wettelijk verplicht is om volgens de WEEE-richtlijnen te werken. Zoiets zouden we ook in Afrika willen zien gebeuren. Waarom zouden lokale wetgevers de importeurs van it-materiaal niet kunnen verplichten om geld ter beschikking te stellen voor recyclage? Of waarom zou de Afrikaanse Unie het WorldPC-project niet kunnen overnemen eens het zijn nut bewezen heeft?”

Frederik Tibau