Start-up Nation: zo laat Israël zich maar al te graag bestempelen. De regio van Tel Aviv tot havenstad Haifa wordt zelfs omschreven als Silicon Wadi: Hebreeuws voor Valley. Gaat die vergelijking op? In het zog van Antwerpse start-ups en ondernemers ging Data News op zoek naar antwoorden.
‘Start-up Nation: The Story of Israel’s Economic Miracle’: de bestseller van Dan Senor en Saul Singer leest niet bepaald vlot weg, maar geldt zowat als de bijbel van iedere Israëlische ondernemer. Het is een verhaal van hoe een klein land met 7,1 miljoen inwoners er toch in slaagt om meer start-ups te genereren dan Japan, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Zuid-Korea. Op 10 jaar tijd zagen er 7.000 het licht. “Nergens ter wereld zijn er meer startups per inwoner dan hier in Israël”, zegt minister van economie Eli Cohen.
Nergens ter wereld zijn er meer startups per inwoner dan in Israël.
“In Israël is iedereen entrepreneur”, vertelt Emmanuel Grinspan, een Belg die na zijn studies aan de VUB naar Israël uitweek naar Israël en er nu ceo is van het E-nnovative Minds; een innovation en business strategy agency. “Iedereen is er ondernemer, omdat ze die vaardigheden ingelepeld krijgen via het leger”, zegt Grinspan op de openingsreceptie van de economische missie naar Tel Aviv die de Stad Antwerpen en Startups.be pas organiseerden. Het zal lang niet de laatste keer in de vierdaagse missie zijn dat we het statement horen. “Eigenlijk kan je gerust stellen dat het leger hier de grootste accelerator is”, meent Frederik Tibau van Startups.be.
Het leger leert je door te zetten, te improviseren en opportuniteiten te spotten. Stuk voor stuk eigenschappen die een tech-ondernemer typeren.
“Zelf heb ik in de verplichte legerdienst drie jaar in de artillerie doorgebracht, maar de jongste jaren zijn er bij de Israel Defense Forces ook afdelingen die eerder draaien rond economische en digitale vaardigheden. Het hoeft dus allemaal niet zo heroïsch te zijn”, lacht Yossi Yudkovich, een woordvoerder van Haifa Economic Corporation: een organisatie die economische stadsontwikkeling in havenstad Haifa wil aanzwengelen. “Het leger leert je ook om innovatief te denken, om door te zetten en oplossingen te zoeken, te improviseren en opportuniteiten te spotten. Stuk voor stuk eigenschappen die een tech-ondernemer typeren”, aldus Yudkovich. En wat het succes misschien nog wat beter verklaart: “Wij Israëli willen niet alleen goeie producten ontwikkelen om de wereld te verbeteren, maar zeker ook om het economisch beter te hebben. Tachless.” (Israëlisch slang dat je in deze context nog het best kan vertalen als: ‘in alle eerlijkheid’, nvdr).
Waarom een Antwerpse missie?
Het is de eerste keer dat de stad Antwerpen een economische missie organiseert naar Israël. “Waarom? Omdat we onze start-ups willen stimuleren om te internationaliseren en hen onder de aandacht te brengen van Israëlische bedrijven en investeerders. Maar ook om hier te tonen dat Antwerpen even goed een goeie uitvalsbasis kan zijn voor geïnteresseerde bedrijven”, zegt delegatieleider en Antwerpse schepen van economie Caroline Bastiaens. Haifa is overigens al sinds de jaren ’60 een zusterstad van Antwerpen: banden die vorig jaar nog opnieuw aangehaald werden door Bart De Wever.
De nadruk in de missie lag niet toevallig op de steunpunten van het bredere digitale project van Antwerpen: digitale innovatie om tot een smart city te komen, cleantech en de digitalisering van de gezondheidszorg. Een bezoek aan het Rambam-ziekenhuis kadert in dat deel van de missie. De drie ondergrondse verdiepingen van de parkeergarage van het innovatieve, versterkte ziekenhuis – niet vergeten dat Israël geen al te beste relaties heeft met enkele directe buren – kunnen in 72 uur omgevormd worden tot een volwaardig ziekenhuis. Veel IT is er niet mee gemoeid, maar het symboliseert wel de onophoudelijke zoektocht naar innovatieve oplossingen.
Rambam opende in maart nog de medische incubator MedTech, samen met Medtronic – dat al R&D-centers heeft in het land, IBM en VC’s waaronder Pitango: een investeringsbedrijf van Chemi Peres, zoon van Shimon Peres. Start-ups kunnen er twee jaar lang rekenen op ondersteuning waarna ze zelf op zoek moeten naar verdere investeringen. “Ons doel is om op 8 jaar tijd 40 innovatieve topbedrijven op te leveren”, zegt MedTech-ceo Nadav Ben Haim die daar een fonds van 40 miljoen euro voor heeft.
MedTech doet wat denken aan de ehealth-incubator BlueHealth Antwerp. Maar directeur Tom Braekeleirs ziet toch wat verschillen. “In Antwerpen focussen we veel meer op het pure digitale luik, terwijl hier in Israël de nadruk meer op louter medische trials ligt. Wij werken bijvoorbeeld meer rond de verwerking van medische data, en dat is toch een andere insteek”, aldus Braekeleirs.
“Ik heb hier wel geleerd dat we best wel fier mogen zijn op wat we in België doen, en dat we rond healthcare wel de vergelijking met het buitenland mogen aangaan. Maar dan moeten we dat wél meer gaan durven. Het is een cliché, maar onze kerktoren blijkt ons echt wel in de weg staan”, zegt Braekeleirs.
Gelijkenissen met Silicon Valley
Alle grote Amerikaanse techbedrijven – Facebook, Google, Microsoft, Apple, IBM… – zijn in Israël vertegenwoordigd op enkele vierkante kilometers. Velen onder hen hebben daarnaast ook grote R&D-faciliteiten. De uiterlijke gelijkenis van het hele decor met het Californische voorbeeld Silicon Valley is treffend.
De Technion-universiteit is de spin in Silicon Wadi. “Wat Berkeley of Stanford betekent voor het ecosysteem rondom San Francisco, is wat Technion voor deze regio is”, beweert professor Boaz Golany in een zaaltje bij Technion dat ingericht is om bezoekers te ontvangen. De nadruk ligt bij Technion op technologische innovatie. Quantumtechnologie is bijvoorbeeld een van de belangrijke speerpunten, naast expertise rond het samensmelten van engineering en medicine.
Israël heeft trouwens na de Verenigde Staten en China het meeste aantal bedrijven die genoteerd worden op Nasdaq. “Meer dan alle West-Europese bedrijven tesamen”, klinkt het fier. “Tien van de bedrijven op Nasdaq zijn hier op de campus gestart”, onderstreept Boaz Golany nogmaals het belang van de universiteit in het totale ecosysteem.
In het algemeen zijn onze startups veel te bescheiden. Daar moeten we écht vanaf.
Een zestal van de afgereisde Belgische starters (Hilbert Paradox, T-Mining, Rombit, Forganiser, MySmartBottle en Hoplr) durfden het in Herzliya – de financiële buitenwijk van Tel Aviv – wél aan om in vijf minuten twee gerenommeerde Israëlische venture capitalists Viola en 83North trachten te overtuigen. Pitchen zoals dat in het startupjargon heet. Mét succes trouwens. Twee onder hen kunnen op interesse rekenen van Viola: een investeringsgroep die een fonds van in totaal 2,5 miljard dollar beheert. Hilbert Paradox mag terugkomen voor een uitgebreidere meeting en mogelijk krijgt T-Mining ook zo’n bijkomende kans. Een aangename verrassing voor Marcell de Vries, algemeen directeur van Hilbert Paradox. “Onze startup analyseert data van medische apparatuur en visualiseert die gegevens. Dat moet artsen helpen om een snellere en betere diagnose te stellen”, zegt de Vries. Hij vervoegde het team van vier oprichters, waaronder cardioloog Stefan Verheye. “We lanceren binnenkort een nieuw platform rond cardiologie en cardiovasculaire ziektes: dat is niet toevallig onze voorlopige focus. Maar het is zeker de bedoeling om ons niet hiertoe te beperken”, zegt de Vries nog.
Jan Bormans van Startups.be die de initiële contacten legde, is tevreden over de uitkomst van de pitchingsessie. “Je mag niet vergeten dat vc’s als deze bijzonder kritisch zijn. Ik vind dat onze Belgische starters zich goed uit de slag getrokken hebben”, zegt Bormans die hen achteraf wel nog wat nuttige feedback meegaf. “In het algemeen zijn we veel te bescheiden en dat sijpelt door in ons taalgebruik. Daar moeten we écht vanaf”, stelt Bormans. Die kerktoren dus.
Beginnen met de exit
Heel wat tech-startups worden in Israël verkocht nog voor ze uitgroeien tot wereldspelers. Niemand in Israël die dat een schande lijkt te vinden, wel in tegendeel: de exitstrategie wordt van in het prille begin vastgelegd.
- In 2016 werden er 104 tech-exits opgetekend in Israel, goed voor een totaal van 10 miljard dollar, of 12 procent meer dan in 2015. (IVC-Meitar High-Tech Report 2016).
- Van de 104 exits waren er 93 overnames, goed voor 8,8 miljard dollar. De grootste deal was de verkoop van gamingbedrijf Playtika aan de Chinese online gaming group Giant Interactive voor 4,4 miljard dollar.
- Het gemiddelde exit-cijfer bedraagt 46,3 miljoen dollar.
Volop kapitaal
Viola en 83North huizen in Herzliya waar verspreid over amper 4 kantoortorens ruim 60 procent van alle durfkapitaal in Israël te vinden is. Zowat alle grote techfondsen ter wereld hebben op z’n minst ook een kantoor in Tel Aviv – zeker de Amerikaanse. Wie iets onderneemt vanuit Tel Aviv, of erin slaagt om op te vallen in het al bij al kleine Silicon Wadi doet dat dus wél meteen onder het oog van zowat alle belangrijke vc’s.
Niet onbelangrijk, want de meeste Israëlische tech-startups worden relatief snel alweer verkocht. Aan een Amerikaanse speler bijvoorbeeld, zoals pas nog Mobileye in handen kwam van Intel voor ruim 15 miljard dollar. Of de meer bekende navigatietoepassing Waze die door Google gekocht werd. Niet toevallig ook twee bedrijven met een automotive-link: Israël is wereldwijd een van de sterkere spelers in de autoindustrie geworden hoewel het zelf geen wagens maakt. Alle grote autofabrikanten zijn er vertegenwoordigd.
“Israël staat in het midden van de techsector. Honderden multinationals werken al vanuit ons land en we zien meer en bedrijven die zich hier ook willen vestigen. Zeker in cybersecurity staan we erg sterk”, zegt minister van economie Eli Cohen. En daar is het belang van het leger dus zeker niet vreemd aan. In 2016 haalden security-startups samen nog 700 miljoen dollar op. Momenteel telt het land ongeveer 450 cybersecurity-startups.
Maar wat kunnen Belgische starters dan precies leren van Israël? “Hier aanvaarden we geen nee als antwoord. We kijken continu naar wat we kunnen doen en denken voortdurend aan de volgende stap”, aldus Cohen. Het gebrek aan grondstoffen maakt dat ondernemen bijna een verplichting geworden is. “We kampen met een groot watertekort. Maar vandaag is de meest welvarende agrarisch regio midden in de woestijn gesitueerd. Dát is een voorbeeld van hoe we er altijd in slagen om een nadeel om te buigen in een voordeel”, besluit minister Cohen.
Al plaatst Yossi Vardi, een van de allereerste tech-entrepreneurs in Israël, het techsucces wel in perspectief. “Vandaag gaan de voordelen van de hele hightech-industrie maar naar 10 procent van onze bevolking waardoor de inkomenskloof vergroot. Onze overheid wil daarom dat binnen tien jaar 30 procent van de bevolking in hightech werkt”, zegt Vardi. Dat buitenlandse startups op bezoek komen, vindt Vardi trouwens een goeie zaak. “Jullie startups kunnen zich laten inspireren door onze manier van werken. Maar omgekeerd zijn onze startups ook op zoek naar een afzetmarkt in Europa, want onze thuismarkt is te klein”, besluit Vardi nog.
Toch nog iets om rekening mee te houden
Israël grenst aan Libanon, Syrië, Jordanië, Egypte en de Palestijnse Gebieden die het sinds 1967 militair bezet houdt en controleert: een explosieve omgeving dus en dat heeft ook zijn gevolgen voor de beveiliging in de luchthaven van Tel Aviv. Aankomst in Ben Gurion Airport is doorgaans geen groot probleem. Maar wie het land wil verlaten, wordt aangeraden om 3 uur voor vertrek te arriveren. Handbagage wordt bijzonder grondig gecontroleerd en wachtrijen van 2 uur zijn geen uitzondering zoals we zelf ondervonden: toch iets om rekening mee te houden als je overweegt om handel met Israël te drijven. Dit artikel is trouwens niet getikt op het vliegtuig, want ondergetekende zag zijn laptop om onduidelijke reden ingehouden – “security reasons, sir” – en zag hem pas terug op bagageband twee in Zaventem. Ook dat is Israël.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier