Als 2023 het jaar was waarin de Vlaming AI leerde kennen, is 2024 het jaar waarin de technologie finaal doorbrak. Geen enkele technologie wist zo snel terrein te winnen, leren we uit de Digimeter.
Het voorbije jaar was er een van digitale versnelling, zo blijkt uit de Digimeter van imec. ‘Mensen bewegen versneld weg van bijvoorbeeld klassieke manieren van tv-kijken richting streaming. Ook voor shoppen, werken, gezondheid managen gaat men digitaal,’ zegt Lieven De Marez, die aan het hoofd van het onderzoek stond.
‘De proportie Vlamingen die bijna niets online doen is 12 procent. Dat zakt snel, maar ze gaan niet exclusief online. 41% voelt zich geforceerd. Voor hen gaat het allemaal te snel. Men wil wel dat het analoge blijft bestaan. Als ze hulp nodig hebben willen ze een mens spreken,’ zegt De Marez. ‘Een pak van de Vlamingen voelt zich op zijn adem getrapt.’
Sinds 2009 doet onderzoekscentrum imec elk jaar een bevraging naar het gebruik van media en digitale technologie in Vlaanderen. Dit rapport is gebaseerd op een enquête van 2.845 Vlamingen van minstens 18 jaar.
De doorbraak van AI
Grote winnaar van die digitale omslag is kunstmatige intelligentie. De technologie werd eigenlijk pas twee jaar geleden echt bekend bij het grote publiek in de vorm van generatieve AI, specifiek de chatbot van ChatGPT, en dat is nog altijd wat men onder AI verstaat. ‘Gen AI heeft AI tastbaar gemaakt voor de Vlaming, waardoor ze het nu vertrouwen.’ zegt De Marez. ‘In 2023 hadden veel Vlamingen interesse om meer over AI te leren, ondertussen is dat geïntegreerd gebruik geworden.’
De hoeveelheid Vlamingen die AI inzetten in hun werk of op school is dan ook stevig gestegen. Zo zette 45% van de Vlamingen vorig jaar een Gen AI-toepassing in om tekst of beeld te genereren. 28% doet dat minstens een keer per maand, dat is een stijging van 10% tegenover een jaar eerder. 14% gebruikt dan weer maandelijks een chatbot.
En die technologie wordt zowel voor werk als voor amusement ingezet. Van de gebruikers zet 56% Gen AI in voor persoonlijke doeleinden, 43% voor professionele doeleinden en 28% voor school. Wel blijkt dat niet iedereen dat even ‘mediawijs’ doet. Amper de helft maakt gebruik van verschillende prompts/vragen (57%), of controleert het AI-resultaat op juistheid via andere bronnen (53%). Amper 18% doet aan bronvermelding wanneer men AI gebruikt.
Van de platformen is ChatGPT overigens het meest gekende. 71% zegt het te kennen, en 28% gebruikt het ook. Voor Google Gemini (22% kennis, 5% gebruik) en Microsoft Copilot (20% kennis, 8% gebruik) ligt dat een pak lager.
Een uitdaging voor het onderwijs
Een opvallend cijfer is hoe populair die AI specifiek bij jongeren (18-24) en studenten is. 68% van de jongeren is gewoontegebruiker, bij studenten is dat zelfs 72%. ‘Dat is de generatie die voor niets meer betaalt, niet voor nieuws, muziek, video, maar toch betaalt 13% voor een premium versie van gen ai, ’ aldus de Marez.
Hij vermoedt dat dat een gevolg is van enkele andere trends. Jongeren spenderen vaak veel tijd op social media en met hun smartphone. Dat is een probleem dat ze zelf erkennen: waar 41% van de Vlamingen van zichzelf vinden dat ze te veel tijd op hun smartphone besteden, is dat bij de 18-24- jarigen 68%. Nog eens 26% van de Vlamingen zegt verslaafd te zijn een hun smartphone. Bij jongeren is dat 49%. ‘Je merkt ook dat veel jongeren voor het smartphoneverbod in de klas zijn, dat in september ingaat. Ze willen wel minder afhankelijk worden van dat toestel, maar denken niet dat het zonder hulp van buitenaf zal lukken.’
En als je drie tot vier uur per dag met dat toestel bezig ben, is er minder tijd voor andere dingen, zoals het schrijven van essays. Gen AI biedt daar de ‘oplossing’ van snelheidswinst, denkt De Marez.
Dat biedt vooral uitdagingen voor het onderwijs. Jongeren gaan niet naar de les Nederlands om AI prompts te leren (of toch niet alleen daarvoor): ze moeten leren redeneren, leren hoe ze bronnen vergelijken, uitvissen waar iets vandaan komt, hoe je een argument opbouwt en meer. Door een paar zinnen in te geven in een chatbot omzeilen ze dat proces en leren ze er eigenlijk ook niet veel uit.
‘AI wordt veel sneller geadopteerd dan de vorige technologieën. We hebben daar al drie golven gehad: de doorbraak van online, van de smartphone en van sociale media. AI is nu de vierde golf, en we moeten lessen trekken uit die vorige drie,’ zegt De Marez. ‘De voorbije vijftien jaar hebben we cognitieve capaciteiten aan tech geoutsourced: geheugen aan het internet, emotionele regulatie aan sociale media en de smartphone is met een dee van onze aandacht en focus weg. Nu moeten we ons de vraag vraag stellen of we ook ons denken gaan uitbesteden aan AI.’
Voor De Marez moet het onderwijs twee vaardigheden voor AI aanleren. Ten eerste: hoe de tech te gebruiken. Denk dan aan het maken van bijvoorbeeld prompts. Maar ook: hoe er verantwoord mee om te gaan.
Splijtzwam
Uit het Digimeter-onderzoek blijkt vooral dat de komst van AI een splijtzwam wordt. Tot en met de komst van ChatGPT (eind 2022) was AI voor het merendeel van de Vlamingen onbekend, en dus ook onbemind. Vorige jaren zag imec nog vrij veel neutrale en positieve meningen. Vandaag is het aandeel onbeslisten ten aanzien van AI naar 45% (-6) geslonken, en krijg je twee groeiende kampen met tegenovergestelde meningen. Zo’n 32% (+5 tegenover een jaar eerder) staat positief tegenover AI, terwijl 23% (+2) net erg negatief denkt over de technologie.
‘Het ongebreideld techno-optimisme van de Vlaming is omgeslagen in genuanceerder techno-realisme’, zegt De Marez. Eén Vlaming op vier begrijpt en kent de technologie, maar denkt kritischer na over hoever ze die technologie wil toelaten in zijn of haar leven. De Vlaming maakt zich bijvoorbeeld zorgen om de ecologische voetafdruk (33% +5), wantrouwt technologie (18%, +3) of vindt dat technologie mensen dommer maakt (33%, +5).
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier