Data: de kolen en staal van het nieuwe normaal

Op 9 mei 1950 gaf de Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman een toespraak die Europa voorgoed zou veranderen. In zijn Schumanverklaring stelde hij voor dat Frankrijk en Duitsland hun kolen- en staalproductie zouden bundelen. Andere landen konden aansluiten. Nooit nog zou er oorlog mogelijk zijn. Volgens Agoria-directeur Bart Steukers is het gezien de huidige crisis hoog tijd om binnen Europa in te zetten op de kolen en staal van vandaag: data.

We zijn intussen exact 70 jaar na de toespraak van Schuman en bevinden ons op een economisch en menselijk slagveld dat Europa sindsdien nooit meer gekend heeft. Corona doodde in Europa op enkele maanden tijd al bijna 150.000 mensen. Dat is alsof je tegelijk een bom dropt op Oostende en Mechelen. Meer dan 1,5 miljoen mensen werden besmet, vergelijkbaar met het aantal inwoners van de provincie Oost-Vlaanderen samen. De Europese economie doen rechtveren zal zelfs naar huidige normen vele malen meer kosten dan het Marshallplan van toen.

De Europese Unie heeft de voorbije decennia fantastische zaken gedaan. De komende weken trekt ze de geldbuidel wellicht wijd open. Toch komt ze er voor mij bekaaid vanaf. Open of gesloten binnengrenzen hebben pas zin met een uniforme aanpak in zowel goede als slechte tijden. Landen vallen over mekaar om Trump te bekritiseren om zijn beleid van ‘Amerika eerst’, maar nemen nu van mekaar beschermingsmateriaal af en weigeren zieke inwoners van een ander land op te vangen wanneer ze daar wel perfect de ruimte voor hebben. Elk land baant zich apart een weg uit de crisis, vaak zonder voldoende coördinatie met andere landen rond zich.

Zo start Vlaanderen deze week eindelijk met contactonderzoek, wel toevertrouwd aan mensen uit callcenters. De kostprijs kan oplopen tot meer dan honderd miljoen euro, zonder de ontwikkeling van een digitaal platform meegeteld. Honderd miljoen euro! Voor de kleine regio Vlaanderen. Dit kost miljarden euro’s voor alle landen en regio’s in Europa samen, alleen nog maar voor contactopsporing. Hoe zou Schuman, waar onze staatshoofden en regeringsleiders vandaag zo mee dwepen, naar deze situatie kijken? Ik denk: met grote ogen.

Voor mij is het duidelijk: data zijn de kolen en staal van het nieuwe normaal. Voor al het geld voor al de callcenters die nu in Europa aan het werk zijn, kunnen we honderden apps ontwikkelen die veel sneller en gerichter functioneren. Een stem van een callcenter zal altijd te laat komen. Een app kan meteen waarschuwen als we in de buurt geweest zijn van iemand die positief getest is. Opsporing en afzondering van wie besmet is, gebeurt zo sneller.

De nadruk moet liggen op het volgen van het virus, niet de mensen. Ik pleit hierbij voor een eenvormige aanpak in Europa, met apps die compatibel zijn met apps in andere landen. Enkel zo kunnen we het virus volgen en klein krijgen. Bijna 9 op de 10 Belgen hebben al een smartphone. Ons land kan aantonen hoe het kan met alle respect voor privacy en gegevensbescherming. Toch blijven wij werken in het denkkader van de tijd van Schuman. Alleen was hij zijn tijd ver vooruit.

‘Maar de EU is niet bevoegd’, hoor ik sommigen zeggen. De Commissie heeft echter initiatiefrecht en kan dus technisch gezien wel degelijk iets opzetten. Ik heb eerder de indruk dat ze over dit privacygevoelige punt de confrontatie met de Raad, de lidstaten en het Europees Parlement niet wil aangaan.

De legistiek correcte uitleg heb ik hoe dan ook gehad. We kunnen jongleren met wat ieders bevoegdheid is, maar wat de mensen willen zien deze dagen, is niet het debat tussen wie er verantwoordelijk is voor wat, maar wel wie komt helpen wanneer de nood het hoogst is. De Commissie doet dat met aanbevelingen en ‘digitale gereedschapskisten’. Maar in een moeilijk debat tussen concrete, moderne oplossingen voor contactopsporing, privacy, samenwerking zonder beperkingen en vooral maatschappelijk draagvlak, zou de Commissie dus veel verder kunnen gaan. De technologie hiervoor is beschikbaar. Binnen de industrie is er eensgezindheid voor een gedecentraliseerde oplossing met respect voor de privacy en gegevensbescherming. Toch blijven landen verdeeld.

Sommige landen weten niet goed hoe aanpakken of aarzelen (België), anderen sukkelen maar wat (Nederland), zijn gestart (Oostenrijk) of al aan het testen (Zwitserland). Nog anderen veranderen van gecentraliseerd naar gedecentraliseerd (Duitsland) of blijven vasthouden aan een gecentraliseerd model (Frankrijk en het VK) maar dreigen zich vast te rijden in vragen rond privacy of worden ingehaald door initiatieven van bijvoorbeeld Google en Apple. Om dan nadien te klagen over wat een land strategisch uit handen geeft…

Die onzekerheid over wat een app zal doen en wat hij vooral niet zal doen, omdat een duidelijke beleidsbeslissing voorlopig uitblijft, voedt verder de vrees over een te grote inperking van onze privacy. Het zijn onzekere tijden en vooruitgang mag daar de dupe niet van zijn. Te meer omdat steeds vaker blijkt dat technologie net toelaat de noodzakelijke garanties voor ons privéleven te verzekeren.

In Oostenrijk gebruiken al bijna 600.000 mensen een app, die er kwam met de hulp van het Rode Kruis. Het kan dus wel degelijk. Waarom zetten we zelfs niet de stap naar één app voor alle EU-landen voor contactopsporing en afstand houden? Dit samen met een (door al onze politici gesteunde) voorlichtingscampagne om het draagvlak te vergroten en zo de effectiviteit een boost te geven. Elk land, en elk burger in dat land, mag kiezen om deel te nemen. We personaliseren de app per land en regio.

Mocht de EU geen verdere initiatieven nemen, dan kunnen landen nog altijd gewoon samenwerken aan dit project. Maar als je mensen op straat zou vragen naar een concreet resultaat van de Europese Unie, is de kans groot dat men ‘de afschaffing van roamingkosten’ zal antwoorden. We bellen, sms’en en surfen in het buitenland al drie jaar tegen binnenlandse tarieven. Zullen we dan nu de roaming van contactopsporing opzetten als één Europees project? En trekken de Benelux-landen dan nog eens samen aan de kar, net zoals bij de oprichting van de EGKS? Schuman vond dat alvast prima.