Digitaal stemmen in Vlaanderen: If it’s not broke, don’t fix it.

Zondagmorgen ging ik mijn democratische plicht vervullen. Via Twitter had ik al opgevangen dat er problemen waren met het elektronisch stemmen. En jawel hoor: ook in mijn stembureau werkte er slechts één stemcomputer.

Zondagmorgen ging ik zoals duizenden andere Belgen met mijn gezin mijn democratische plicht vervullen in stembureau 76 in de Gemeentelijke basisschool aan de parkpoort in Leuven. Via Twitter had ik al opgevangen dat er hier en daar problemen waren met het elektronisch stemmen.

En jawel hoor: aangekomen ter plaatste stond er een lange rij en vertelde een overspannen, net dertig geworden bijzitster ons duidelijk gegeneerd dat er slechts één stemcomputer werkte en het zeker een half uur ging duren. Ook die ene beschikbare stemcomputer begaf het 2 minuten later, en je hoorde het stress-gehalte in de stem van de arme deerne toenemen. Dus werd het wachten en nadenken over wat er hier misgaat.

De problemen verbaasden me omdat ik meer dan een decennium lang zonder problemen elke keer elektronisch gestemd heb met de oude systemen. Het ding werkte nog met floppies en zag er wat ouderwets uit, maar deze systemen werkten verkiezing in, verkiezing uit zonder al te veel problemen. In bepaalde Brusselse gemeentes werden deze oude bakken, die in de tijd nog door Bull geleverd werden, deze verkiezing ook nog eens gebruikt zonder noemenswaardige problemen.

Hoe is men van zo’n naadloos werkend systeem dan bij dit misbaksel terechtgekomen? Noem me een oerconservatieve oude zak, maar ik ben een groot aanhanger van de algemene wijsheid: if it is not broke, don’t fix it. Als een systeem goed werkt, hoef je het niet absoluut opnieuw uit te vinden en opnieuw een sprong in de onzekerheid te maken.

Maar universitairen, IT’ers, juristen en de occasionele politici, kortom de knapste koppen van het land, besloten dat het een hybride systeem moest worden waar de stem niet alleen elektronisch verwerkt maar ook op papier te controleren moet zijn. Iedere praktische IT’er die ooit al eens in aanraking geweest is met printers in dit soort omgeving, weet wat een ellende die dingen zijn en dat je ze bij voorkeur wil vermijden. Misschien ziet het er beter uit vanuit de ivoren toren.

Volgens mij biedt het afgeprinte vodje papier meer problemen dan het oplost. Het geheim van de stemming komt in gevaar: in mijn stembureau plooide de bijzitter netjes de printout open om het op de scanner te leggen, en kon hij in het proces netjes zien voor wie ik gestemd heb. Als kiezer heb ik net als bij het oude stemsysteem geen zekerheid dat de QR-code die erop staat, de juiste stem bevat. Ik heb dan ook mijn twijfels bij de toegevoegde waarde van een hybride stemsysteem, toch met deze implementatie ervan.

Logischerwijze is er voor deze nieuwe stemcomputers een aanbesteding uitgeschreven die gewonnen werd door Smartmatic/Steria, maar tijdens de ontwikkeling van het prototype ging men moeiteloos over de milestones en deadlines die gesteld werden voor het opleveren van het prototype. Het is in feite een prestatie dat alles nog klaar geraakt is voor deze verkiezingen. Maar met het enorme aantal shit (pardon my French) dat er geweest is vorige zondag, kan je je de vraag stellen of er tijd geweest is om alles degelijk te testen. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat het een beetje een kroniek van een aangekondigde dood is.

Daarnaast kan je je ook ernstige vragen stellen over de technologie-keuzes die gemaakt zijn qua infrastructuur. Data-overdracht doen ze via een USB-stick en ik denk niet dat je goedkopere, low-end laptops kan vinden dan de Netbooks die de voorzitters gebruiken. Het ergste hieraan is dat we vermoedelijk nog een aantal verkiezingen met deze oplossing verder moeten.

Het ergste in dit hele verhaal vind ik de damage control waar de project manager en andere verantwoordelijken onmiddellijk in het nieuws mee begonnen. De oorzaken van de problemen waren de voorzitters die de procedures niet correct volgden. Bullshit, het is aan de systeemontwikkelaars om een correcte procedure op poten te zetten voor niet-IT’ers zoals de vrijwillige voorzitters en hun bijzitters zijn. Het doet me een beetje denken aan de partijvoorzitters waar ook niemand verloren heeft zondag.

Een wachtrij van langer dan 1 uur is ook een vorm van verkiezingsvervalsing. Veel mensen haken immers af en gaan onverrichterzake naar huis. Niet goed voor de democratie. Maar het meeste respect heb ik voor die voorzitters en bijzitters die voor een paar euro’s hun zondag moesten opofferen om dan nog deze miserie erbij te krijgen. Zij zijn niet verantwoordelijk voor de problemen die opduiken, maar betalen er wel de rekening voor. Misschien moeten we alle experts en consultants die dit systeem gebouwd hebben de volgende keer maar onbezoldigd aan de kiesbureaus plaatsen en hen het aan de verontwaardigde burger laten uitleggen?