Anthony Godfroid
‘Een robot zal nooit een jurist zijn’
‘Het recht is gemaakt door en voor mensen en dat is maar goed ook. Een robot kan maar een jurist zijn als ook de rechters robotten zijn en dus volstrekt voorspelbare uitspraken doen. En dat is gelukkig niet het geval’, schrijft advocaat Anthony Godfroid.
TheJurists Europe lanceerde deze week de allereerste Europese bot die beroep doet op artificiële intelligentie om juridisch advies te verlenen aan bedrijven. Die is nu als bèta-versie beschikbaar voor de Vlaamse markt.
Men verwijt de advocatuur, en bij uitbreiding “justitie”, graag oubollig en conservatief te zijn. Ik ben de eerste om toe te geven dat innovatie binnen de oude structuren van Dame Justitia inderdaad problematisch is. Zo is het, om maar één voorbeeld te geven, onaanvaardbaar dat de meeste uitspraken van Belgische rechters nooit publiek worden gemaakt. Het zou inderdaad niet slecht zijn mocht er eindelijk een Belgische versie komen van de knappe website “rechtspraak.nl”.
Wat mij betreft, is de recent gelanceerde ‘robot-jurist’ die op al uw vragen antwoordt – al heeft een eerste test van de VRT-redactie aangetoond dat dit met een korrel zout te nemen is – echter geen verbetering. Ik verklaar mij nader. Ik maak me niet de minste zorgen dat de chatbot voor een “disruptie” in de markt zou zorgen. Problematisch echter vind ik de voorstelling van zaken alsof een computerprogramma ooit een menselijke aanpak en de menselijke subtiliteit kan benaderen. Het is misleidend te doen uitschijnen dat een robot een antwoord kan geven op een vraag van een werkgever of werknemer over bijvoorbeeld een dringende reden tot ontslag. Is het stelen van één wijnfles een dringende reden tot ontslag als de diefstal gebeurt door de kassierster? Misschien wel voor de robot. Blijft het antwoord hetzelfde als de feiten genuanceerder zijn en de kassierster meent te kunnen aantonen dat zij geen tijd meer had om de fles aan te rekenen of dat het om een kennelijke vergissing gaat? Wat als het wel degelijk de bedoeling was om te stelen, maar de kassierster 36 jaar anciënniteit heeft, een gouden reputatie had opgebouwd en zeer recent in een depressie was beland omdat zij één van haar kinderen had verloren?
Het recht is gemaakt door en voor mensen en dat is maar goed ook. Een robot kan maar een jurist zijn als ook de rechters robotten zijn en dus volstrekt voorspelbare uitspraken doen. En dat, gelukkig, is niet het geval. Rechters zijn mensen van vlees en bloed, hebben ook hun overtuigingen en willen, de ene al wat meer dan de andere, ook een rechtvaardige oplossing bereiken.
Menselijk advies, met zin voor nuance en begrip voor de achterliggende oorzaken van een gesteld probleem, zal nooit vervangen kunnen worden door een rechtsprekende robot. We mogen ons gelukkig prijzen: zou u willen dat een robot, die kennis heeft van de gehele precedentenrechtspraak van de laatste 50 jaar, oordeelt of uw zoon of dochter het best om de week bij u verblijft of enkel twee weekends per maand?
De suggestie dat robots de plaats zullen innemen van duizenden advocaten is een aardige publicitaire stunt, maar negeert dat rechtszaken al te vaak de veruitwendiging zijn van misgelopen menselijke relaties. Ik bewonder het ondernemerschap van het team dat de eerste juridische robot van Europa heeft gelanceerd, maar weet zeker dat de advocatuur, zo lang er mensen zijn die onvoorspelbaar zijn, niets te vrezen heeft.
De bewering overigens dat advocaten overbodig zijn of vervangbaar is helemaal niet nieuw: tijdens de Franse Revolutie werden de advocatenordes gerekend tot de corporaties en werden daardoor aanvankelijk afgeschaft wegens overbodig. Op 2 september 1790, in naam van de gelijkheid, schafte de Franse “Constituante” de orde van advocaten af en werd het aan de leden van de afgeschafte orde verboden om nog langer een “onderscheidend kostuum” te dragen. Het heeft echter niet lang geduurd of het beroep werd terug in ere hersteld: in 1804 werd de Orde van Advocaten terug opgericht en in 1810 werd het beroep, inclusief de tuchtrechtspraak, in detail geregeld bij Keizerlijk Decreet.
Sindsdien overleefde het beroep twee wereldoorlogen en diverse economische crisissen. Een robotje zal ook wel lukken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier