Fabien Pinckaers is de Data News ICT Personality of the Year 2021. De oprichter en CEO van Odoo, sinds kort een Belgische unicorn, wil werknemers vrijwaren van overbodig werk en zo groeit zijn bedrijf vandaag als geen ander, hand in hand met de openbrongemeenschap.
U begon op uw dertiende met het schrijven van software voor Transports Verts. Hoe rolt u op die leeftijd in zakelijke software?
Fabien Pinckaers: De man die het vroeg was een vriend van mijn vader en ze hadden iets nodig om contacten, facturen en andere zaken te beheren. Ik zei hen dat ik zoiets wel kon ontwikkelen en zo ben ik er ingerold.
U kon toen al programmeren?
Pinckaers: Ik heb het mezelf geleerd, met behulp van een aantal boeken.
Veel jonge ontwikkelaars gaan games of tools voor persoonlijk vertier schrijven, wat bracht u naar bedrijfssoftware?
Pinckaers: Oh, maar ik heb ook videogames gemaakt. Maar ik had de tools vooral zelf nodig. Ik wou mijn boekhouding en facturatie kunnen doen en er bestond niets degelijks op de openbronmarkt. Dat ben ik vervolgens gaan verkopen aan een paar klanten.
Later had u ook een t-shirtbedrijf, vandaag leidt u een onderneming van 1.700 mensen. Bent u eerder een techneut of een ondernemer?
Pinckaers: Ik zet technologie eerst en dan pas het ondernemen, maar ze horen samen. Ik ontwikkel graag, maar ik lees heel graag boeken over management of onderwerpen in lijn met wat we bij Odoo doen: usability, hoe mensen denken enzovoort.
Heeft u daar favorieten in?
Pinckaers: Dat loopt enorm uiteen, maar bijvoorbeeld ‘Never Split The Difference’ (Chris Voss) of ‘The Art of Strategy’ (Avinash K. Dixit en Barry J.Nalebuff), of meer recenter ‘Nos Amis Les Français’ (112 Gripes about the French). Dat was een boekje dat Amerikaanse soldaten in Frankrijk kregen vlak na de Tweede Wereldoorlog omdat er redelijk wat culturele spanningen waren tussen de Fransen en de soldaten en het is best grappig omdat het heel feitelijk uitlegt waarom de Fransen zijn hoe ze zijn.
Odoo is open source technologie. Was dat een ideologische keuze, of eerder praktisch en strategisch?
Pinckaers: Het begon als ideologische keuze. Ik heb het altijd zo gewild, maar het heeft tien jaar gekost om het businessmodel rond open source te begrijpen. Het was lastig om break-even te blijven omdat we geen goed model vonden. Dat hebben we vijf jaar geleden wel gevonden, waardoor we toch openbron kunnen blijven en winstgevend zijn.
Wat is er vijf jaar geleden veranderd?
Pinckaers: Toen we begonnen, waren we een service company. We gingen naar klanten, en bouwden de functies die ze wilden. Dat hebben we tot 2010 gedaan. Toen had onze software veel functies, er zat veel in, we hadden heel wat klanten, maar het was complex. Heel krachtig, maar ook heel lelijk.
Van daaruit zijn we geëvolueerd naar een software vendor. Het idee is dat we de dienstverlening niet meer zelf zouden doen, maar wel een wereldwijd partnernetwerk opzetten van bedrijven die dat doen, waarbij wij onderhoud en ondersteuning zouden leveren. Daarmee zijn we even gegroeid, maar ook dat zat niet goed. Eens het goed werkte voor de klant, was er voor hen geen reden meer om te betalen voor dat onderhoud. Na twee of drie jaar raakten we zo klanten weer kwijt en wist ik dat het tijd was om het zakenmodel weer om te gooien.
Zo hebben we vijf jaar geleden besloten dat volledig open source geen optie was omdat het de mogelijkheid om te verkopen te fel beperkte. Dus we houden tachtig procent van onze features openbron. De resterende twintig procent niet en die verkopen we. Dus we hebben twee producten, één wel en één niet open source, maar het tweede is wel gebaseerd op het eerste.
Odoo heeft dertigduizend apps, een stuk meer dan grote spelers als Salesforce die er ‘maar’ zesduizend hebben.
Pinckaers: We zijn de grootste zakelijke applicatiewinkel.
Is dat dankzij het openbronmodel?
Pinckaers: Ja, maar je moet ons daar niet zien als bedrijf van 1.700 mensen. Rond ons zitten vijfduizend partners die services via Odoo verkopen. Daar komen ook nog onofficiële partners bij want omdat we open source zijn kan eender wie iets doen met onze software. Dat wil zeggen dat er ongeveer 52.000 mensen voor partners werken die volledig toegewijd zijn aan de software van Odoo.
Daar kan je nog ruim dertigduizend mensen bijtellen uit de community waar we geen contracten mee hebben, maar die bijvoorbeeld dingen vertalen of andere zaken ontwikkelen. Het totale ecosysteem telt bijna negentigduizend mensen en daar komen veel dingen uit, waaronder de duizenden apps in onze eigen app store.
Uw focus lag steeds bij de kmo, wat maakt Odoo daar succesvol?
Pinckaers: Wat wij doen is volledig geïntegreerde software die ook beschikbaar is voor kmo’s. Dat bestaat vandaag niet. Ga je naar de ERP-aanbieders, die doen alles, maar ze zijn complex, kosten veel en het duurt drie jaar om te implementeren.
In het andere segment heb je spelers als Winbooks voor boekhouding, of MailChimp. Die zijn goed, maar doen maar één ding. Wat niet bestaat is iets wat alle noden van het bedrijf aanpakt, maar nog steeds eenvoudig en betaalbaar is en dat doen wij nu. SAP en Microsoft hebben het jaren geprobeerd, maar zonder veel succes.
Hielp het dat u zelf als kleine onderneming begon?
Pinckaers: Het heeft wel een rol gespeeld. Ik denk niet dat het bij SAP in de genen zit om met kleine bedrijven samen te werken. Maar ons succes is te danken aan een eindeloze focus op het product en dat jaren aan een stuk. Veel bedrijven verliezen die focus, zeker als ze groeien. Daar hebben we hier altijd op gehamerd. Doe je dat vijftien jaar dan krijg je daar een zekere interest van.
Blijft de focus op kleine en middelgrote bedrijven?
Pinckaers: Het is onze sterkte, al kijken we de laatste twee jaar ook naar corporate en mid-market. Dat loopt goed, al is het nu nog maar 15 à 20 procent van onze business.
Groei is nooit het probleem geweest. We zijn gemiddeld 63 procent per jaar gegroeid, maar het probleem zat vroeger bij de monetarisering. Onze omzet steeg, maar de kosten ook. We groeien vandaag niet harder dan vroeger. Maar zestig procent groeien als je met tien mensen bent of met duizend, is een heel andere grootorde.
Intussen leidt u met 1.700 mensen geen kmo meer.
Pinckaers: De helft van onze mensen heeft minder dan één jaar ervaring binnen het bedrijf.
Verandert dat het bedrijf of de manier waarop u het leidt?
Pinckaers: We hebben dezelfde cultuur gehouden. Toen we met twintig waren was het leuk ‘maar het zou anders zijn als we met honderd zijn.’ We zeiden hetzelfde als we met vijfhonderd zouden zijn. Intussen zijn we met 1.700 en we hebben nog altijd diezelfde cultuur waarbij iedereen benaderbaar is. Er zijn weinig grenzen, maar we zijn ook extreem in onze cultuur. We geven elke werknemer een boek mee over de cultuur van Odoo, we rekruteren geen managers.
Zijn er geen managers bij Odoo?
Pinckaers: Jawel, maar de enige manier om manager te worden is door de beste van het team te worden. Dat maakt het mogelijk om de cultuur te behouden. Een manager mag geen people manager zijn, dat heeft geen nut. Voor mij zijn het teamleaders die ten dienste staan van het team. Ze coachen hen, ze leren hen dingen. Dus ze moeten ook beter zijn dan het team om dat te kunnen doen.
We proberen onnodige administratie te vermijden. Willen ze vakantie nemen dan hebben ze natuurlijk hun aantal dagen, maar overleg dat met je collega’s en verder hoeft dat niet met een aanvraag gekoppeld aan een heel proces.
Odoo betaalt ontwikkelaars tienduizend euro om te starten. Wat doet u om mensen op lange termijn te houden?
Pinckaers: Voor mij zijn er drie dingen heel belangrijk: autonomie, laat hen zelf beslissen en nadenken. Verantwoordelijkheid, zodat ze kunnen leren, en evolutie. Geef je die drie dan hebben mensen ook een reden om te blijven bij je bedrijf. Nog voor ze echt beginnen, sturen we hen ook drie boeken op. Maar zelfs jonge mensen krijgen hier snel grote projecten toegewezen zodat ze snel kunnen leren en evolueren en dat maakt dat mensen graag blijven.
Maar je moet dat als een geheel zien. Ik denk niet dat je hetzelfde resultaat zou hebben als je twee of drie van die dingen zou nemen.
Werkt dat ook internationaal?
Pinckaers: De cultuur is daar ongeveer dezelfde om dezelfde redenen. Al onze buitenlandse vestigingen zijn opgericht door de besten van hun team in België dus die cultuur blijft behouden en ook daar gaan we niet extern op zoek naar managers. We zoeken wel naar mensen met ervaring, maar niet voor die posities, iedereen begint onderaan.
Heeft de coronacrisis een impact gehad op het bedrijf of de bedrijfscultuur?
Pinckaers: Het was geen al te grote verandering want we hebben goede software! Natuurlijk zagen we elkaar wat minder fysiek en mensen willen samen een pint kunnen pakken. Maar we praten veel op Discord met elkaar en dat heeft enorm geholpen omdat je daar continu met elkaar in gesprek kan gaan.
Odoo werd deze zomer, weliswaar vooral door een wissel van de aandeelhouders, plots meer dan één miljard dollar waard. Bent u op termijn nog op zoek naar geld, of staat een beursgang op de roadmap?
Pinckaers: Neen. We hebben geen geld nodig en ik hoop een beursgang te vermijden. Liefst houden we het zo eenvoudig mogelijk en dat lukt het best als privébedrijf zonder te veel beperkingen. We willen snel kunnen uitvoeren en dat is lastiger wanneer je op de beurs zit. Cash is bovendien niet de bottleneck.
Hoe kijkt u dan naar overnames, staan die op het programma?
Pinckaers: Neen, ook daar zijn we een beetje tegen, ook om de cultuur niet te laten verwateren. Je riskeert al snel om met veel middle management te zitten, mensen die dingen op hun eigen manier willen doen, die uit een andere bedrijfscultuur komen. Het is heel lastig om dat te integreren en hoe meer je dat doet, hoe meer je eigen cultuur verwatert.
U begon op een studentenkamer en runt nu een goed gevulde multinational. Hoe heeft u de hele evolutie zelf ervaren?
Pinckaers: Het helpt dat onze business er in bestaat om met veel bedrijven te praten en te leren hoe ze hun activiteiten uitvoeren. We leren enorm uit de duizenden bedrijven waar we voor werken.
Had u dit voor ogen?
Pinckaers: Ik heb er nooit veel over nagedacht, maar ik heb altijd wel geloofd in wat we deden.
Is het makkelijker of moeilijker geworden om uw bedrijf te leiden de afgelopen vijftien jaar?
Pinckaers: (twijfelend) Makkelijker, hoewel… Ik kan het niet zeggen. Het is heel anders. Ik durf ook niet zeggen dat het ene beter is dan het andere. In de beginperiode ontwikkelde ik veel zelf en dat deed ik graag, maar het was ook een last omdat je op dat moment alles moet doen. Vandaag ontwikkel ik amper nog, maar ik moet ook niet over elk klein detail gaan. Dus ik kan meer focussen op het product. Alles bij elkaar ben ik even gelukkig als vroeger.
Wat doet u buiten Odoo?
Pinckaers: Denken aan Odoo. Voor mij blijft het enorm interessant, maar ook thuis gaat het over Odoo of over het bedrijf van mijn vrouw. Ik ben ook niet de mens om veel op vakantie te gaan. Mijn vrouw is pas op vakantie geweest maar ik verveel me snel. Een paar dagen is soms nodig, maar dan wil ik weer productief zijn.
Denkt u soms na over andere ondernemersavonturen? Iets nieuws beginnen?
Pinckaers: Neen. Ik wil mijn focus niet verliezen. Daarom zit ik niet in andere raden van bestuur, clubs of ondernemersbijeenkomsten. Het bedrijf vraagt al mijn tijd.
Werkt u veel?
Pinckaers: Vroeger werkte ik enorm veel. Ik heb gedurende zeven jaar geen enkele dag verlof genomen waar ik dertien uur per dag zeven dagen per week werkte. Nu werk ik nog steeds hard, maar het blijft al meer binnen de perken.
Hoe ziet u het bedrijf evolueren? Zijn er nog grote stappen die Odoo wil nemen?
Pinckaers: Ik denk dat we op schema zitten om van onze geïntegreerde management software voor kmo’s een succes te maken. We zijn daar nog klein in, we bedienen vandaag 0,1 procent van de markt, maar we hebben aangetoond dat het werkt, dus dat is al een succes op zich. De volgende stap is de middelgrote en grote bedrijven mee te krijgen. Daar zijn we twee jaar geleden mee begonnen maar dat vraagt tijd.
Daarnaast kijken we ook naar software voor boekhoudbedrijven, om websites te bouwen en e-commerce te doen. De grote spelers zoals WordPress hebben meer dan zestig procent van de markt, maar ze zijn verouderd. Nieuwe spelers zoals Wix, Weebly en Shopify bieden dan weer moderne functies, maar zijn niet open source. We willen de combinatie van die twee brengen, nog steeds open source, maar modern en beter dan de rest. Daar hebben we nog een rol te spelen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier