Geef ons sexy rolmodellen

In een tijdschrift als Data News is het onnodig te stellen dat er een tekort aan gekwalificeerd it-personeel bestaat. De cijfers van de VDAB, ACTIRIS en FOREM over knelpuntberoepen zijn volgens mij echter zwaar onderschat: ik ken multinationale bedrijven die hun R&D-centra bij voorkeur in West-Europa zouden willen oprichten, maar naar Oost Europa of India trekken omdat zij hier toch niet de nodige mensen vinden.

In een tijdschrift als Data News is het onnodig te stellen dat er een tekort aan gekwalificeerd it-personeel bestaat. De cijfers van de VDAB, ACTIRIS en FOREM over knelpuntberoepen zijn volgens mij echter zwaar onderschat: ik ken multinationale bedrijven die hun R&D-centra bij voorkeur in West-Europa zouden willen oprichten, maar naar Oost Europa of India trekken omdat zij hier toch niet de nodige mensen vinden.

Dat tekort beperkt zich niet tot de it: sinds een vijftiental jaar stellen we in álle ingenieursfaculteiten en in alle faculteiten wetenschappen een relatieve daling van studentenaantallen vast. Deze daling is belangrijker in de informatica als gevolg van een tweede zorgwekkend verschijnsel: een drastische vermindering van het aantal vrouwelijke studenten. Toen de VUB als eerste in België eind van de jaren 70 begon met volwaardige universitaire studies in de informatica was ongeveer 1 op de 3 studenten een meisje. Maar dat aandeel is in de laatste decennia sterk teruggevallen. Tijdens het voorbije academiejaar begon er nog nauwelijks 5% meisjes aan die studies.

Een hele resem onderzoeken heeft geprobeerd een verklaring te vinden voor deze zorgwekkende evolutie maar geen enkel daarvan kon één duidelijke oorzaak aanwijzen. Een primaire groene bewustwording speelt duidelijk een rol: bij veel jongeren zijn technologie en wetenschap een bron van vervuiling en een bedreiging voor de mensheid. Zij zien nog niet in dat het diezelfde wetenschap en technologie zijn, die zullen moeten zorgen voor duurbare energievoorziening, voor een verantwoorde verwerking van afval en voor een betere gezondheidzorg om maar enkele basisbestanddelen van een moderne samenleving te vermelden. Ook de trajectbegeleiding in het middelbaar onderwijs, waarbij men overzitten probeert te vermijden, speelt in bepaalde gevallen een nefaste rol. Pubers geraken soms gedemotiveerd en behalen zwakke resultaten, enkel omdat het uiterlijk of de gedragingen van een leerkracht wiskunde of wetenschappen niet in de smaak vallen. Daarop volgt dan, ten onrechte, een haast automatische doorverwijzing naar een studierichting waar wis- en natuurkunde minder belang hebben. Dit kan bepalend zijn voor verdere studiemogelijkheden.

Hoe kunnen we deze trends ombuigen? Het ontbreekt onze jeugd aan rolmodellen, waarmee zij zich kunnen vereenzelvigen. De standaardenorganisatie IEEE heeft in de VS een soap gesponsord waarin succesvolle en aantrekkelijke mannelijke en vrouwelijke ingenieurs de hoofdrol spelen. Dit had een positieve impact: duidelijk meer tieners kozen voor het ingenieursberoep. Leerkrachten lager en secundair onderwijs hebben ook een onweerlegbare invloed op het latere leven van hun leerlingen. Ze moeten de jongeren informeren over wat van hen verwacht wordt in de toekomst en hen motiveren om, ieder op zijn manier, bij te dragen tot de vooruitgang van de maatschappij. Leerkrachten zouden regelmatig de kans moeten krijgen bedrijven te bezoeken en kennis te maken met het bedrijfsleven. Ze kunnen dan vaststellen dat informatici niet noodzakelijk aan autisme lijden en ook niet exclusief in het gezelschap van hun scherm door het leven gaan. Dat zal hen aanzetten een positiever imago van it-beroepen over te brengen bij hun leerlingen. De misplaatste grappen van BV’s in de media kunnen we missen als kiespijn.

Vrouwelijke succesfiguren voor het voetlicht brengen kan meisjes doen inzien dat zij ook in de it-wereld een glansrijke carrière kunnen opbouwen, zonder daarom voor manwijf te worden versleten. Ik herinner me onze elegante oud-studente Patty Maes op de cover van Newsweek. Ze werd gelauwerd voor haar ontwerp van software om klanten van amazon.com te adviseren bij het kopen van boeken. De Belgische pers heeft aan dit succesverhaal weinig ruchtbaarheid gegeven.

Zelfs kleinschalige inspanningen kunnen een impact hebben: enkele jaren terug hadden we vanuit de ingenieursfaculteit van de VUB aan scholen voorgesteld afwezige leerkrachten occasioneel te vervangen door lezingen over technologie. Zo heb ik ooit aan tieners uitgelegd hoe hun gsm werkt. Velen waren gefascineerd door de encryptie die toelaat, zonder gevaar voor herkenning, de meest intieme geheimen de ether in te sturen. Enkele weken geleden behaalde een van die leerlingen haar diploma burgerlijk ingenieur ICT.

Ik denk dat we allemaal, hoe bescheiden onze mogelijkheden ook mogen zijn, moeten bijdragen tot het motiveren van jongeren voor technologische loopbanen, met name in de it-sector.

Jacques TiberghienProfessor Jacques Tiberghien maakt deel uit van het department of Electronics and Informatics van de Vrije Universiteit Brussel.