Varen boten binnenkort de Antwerpse haven binnen en buiten zonder schipper aan het roer? Bij Universiteit Antwerpen zijn in ieder geval eerste tests bezig met autonoom varende schepen.
Zullen, naast zelfrijdende auto’s op de baan, binnenkort ook AI-gestuurde schepen onze zeeën en waterwegen onveilig maken? Eerste probeersels zijn wereldwijd al aan de gang, onder meer in Nederland en Japan. Maar ze hebben voorlopig één ding met elkaar gemeen: de kunstmatige intelligentie die erin zit is nog ver ontoereikend om ze zonder ongelukken hun gang te laten gaan. Doctoraatsstudenten bij Universiteit Antwerpen zijn nu bezig om die AI te verfijnen.
Cruciale data
Obstakel nummer één: de scheeps-AI in kwestie is maar zo goed als de data waarmee ze wordt gevoed. Er is een complex amalgaam aan gegevens nodig, zoals gps-coördinaten, vaarroutes, motordata en laadgegevens, om de modellen aan te leren hoe ze moeten reageren in bepaalde situaties. En daar knelt alvast het schoentje, zegt UAntwerpen-onderzoeker Ali Anwar:
‘Om commerciële redenen zijn rederijen terughoudend om sensorgegevens van hun schepen te delen. Bovendien weerspiegelen de beschikbare open-source datasets niet de extreme cases uit de praktijk, of zijn ze niet relevant genoeg om AI te trainen voor gebruik in Vlaamse waterwegen. Daarom verzamelen we onze eigen gegevens tijdens vaartesten. We zijn van plan om die open source te maken, wat betekent dat iedereen die dat wil er vrij gebruik van kan maken.’
Uren kloppen
Om aan die nieuwe data te geraken testen onderzoekers bij UAntwerpens onderzoeksgroep IDLab hun proefmodel op de vijver van de Antwerp Maritime Academy. Dankzij LiDAR-technologie en camera’s bewegen de autonome boten zich alvast over het water zonder tegen obstakels te botsen. Maar het AI-model wordt ook losgelaten op een digitale vaarsimulator van de Antwerpse haven.
‘Zo leert een autonoom vaartuig in de Antwerpse haven rondvaren zonder anderen in gevaar te brengen’, zegt Anwar. ‘Vergelijk het met een piloot in spe: die moet eerst vlieguren maken in een vluchtsimulator voordat hij in de cockpit van een echt vliegtuig mag kruipen. Bovendien is deze methode goedkoop en leert de AI enorm snel bij.’
Stuurlui aan wal
Anwar denkt niet dat de taak van de menselijke schipper er snel op zal zitten. ‘Je kunt AI onmogelijk op élk mogelijk scenario voorbereiden’, zegt Anwar. ‘Wanneer de technologie geen raad weet in een situatie, moet ze de controle teruggeven aan de mens. Ik voorspel dat het beroep van kapitein er in de toekomst helemaal anders zal uitzien. Ik stel me iemand voor die tien tot vijftien autonome schepen overziet vanop het vasteland en pas ingrijpt wanneer de AI om hulp vraagt. Zo staan de beste stuurlui uiteindelijk toch aan wal.’