De energienetwerken van Vlaanderen (elektriciteit, gas, warmte, …) hebben een sterke acceleratie ingezet naar een digitaal opgezette, aangestuurde en data-gedreven netwerken. De historisch centraal en ‘star maar robuust’ opgezette netwerken moeten morgen decentraal, snel, flexibel geautomatiseerd data gedreven en ‘slim’ worden. Kan Software Defined Power (SDP) het elektriciteitsnetwerk van de toekomst mogelijk maken?
Waarom traditionele oplossingen tekortschieten
We merken het zelf dagelijks in onze normale routines. We laden onze telefoon en laptop op, rijden in een elektrische wagen, de warmtepomp zorgt voor een aangename temperatuur, en zoveel meer… De elektriciteitsvraag groeit snel en zal in de nabije toekomst niet afnemen. In het Blueprint 2035-2050 document geeft Elia, de transportnetbeheerder voor elektriciteit aan dat de energieconsumptie in België (door vooral efficiëntie-ingrepen) zal dalen met 25 tot 45 procent tegen 2050. Daar tegenover staat dat het elektriciteitsverbruik tegen 2050 zal toenemen met 95 tot 130 procent ten opzichte van vandaag. Een netto stijging waar de ‘oude’ elektriciteitsnetwerken niet op voorbereid waren.
Niemand heeft natuurlijk een glazen bol, en deze voorspellingen zullen beïnvloed worden door bijvoorbeeld evoluties in gebruik, technologische innovatie of evoluties van industrie- en dienstensector. Iedereen is het er echter over eens dat dit een stevige uitdaging wordt. Achter de netto verwachtte toename van de elektriciteitsbehoefte gaat ook een complex geheel van factoren schuil, gaande van een transitie van fossiele naar hernieuwbare energieën, van centrale naar decentrale productie, lokale niet altijd voorzienbare effecten (bijvoorbeeld veel wind en zon gecombineerd met een laag verbruik op zondagnamiddag) of elektrificatie van het wagenpark. Geen enkel netwerk is op zoveel verandering of veelvoud van data en niet altijd voorspelbare parameters voorzien. Verder doen wat we altijd gedaan hebben is dus geen optie.
Bijbouwen of slimmer gebruiken? Van buzzword naar business.
Los van de pure kost, die door iemand gedragen zal moeten worden, is het eigenlijk onmogelijk en onbetaalbaar om de toename op te vangen door netwerken bij te bouwen. Investeringen in netwerkinfrastructuur zijn duur, levertijden voor componenten zijn sinds 2021 verdubbeld, transformatoren kosten 75 procent meer en de uitbreiding duurt lang (soms acht tot twaalf jaar). Alleen de zeer lange doorlooptijd voor vergunningen, duurt volgens de Europese Commissie gemiddeld al vijf jaar.
Kunnen de netwerken anders of slimmer gebruikt worden? Het antwoord is uiteraard ja. Weten we al hoe dit kan aangepakt worden? Het antwoord is eigenlijk ook ja. Op de jaarlijkse hoogmis van Energy en Utilities (Enlit), eerder dit jaar in het Spaanse Bilbao, werd in de schaduw van het Guggenheim Museum opvallend veel aandacht besteed aan concrete, vaak ICT-gerelateerde technologieën om dit mogelijk maken. Van hardware via software tot integratielagen. Data, IoT en cloudoplossingen die de operationele efficiëntie verhogen, flexibiliteit op het netwerk mogelijk maken en klanten empoweren. Concrete ICT-technologieën, toegepast op end-to-end elektriciteitsnetwerken. Utility grade ICT. Dit is wat we nodig hebben.
Ook bij ons zit men gelukkig niet stil. Zo is Fluvius hard aan het inzetten op het netwerk van de toekomst. Flexibiliteit, slim gebruik van data uit digitale meters (Fluvius als data-beheerder), het sturen van de vraag via bijvoorbeeld tariefprikkels en flexibiliteitsdiensten, en het strategisch nadenken over gebruik van kwartierwaarden of (sub)meter-virtualisatie zijn de juiste onderwerpen om op in te zetten. Fluvius denkt ook verder, en streeft naar de ontwikkeling van netwerken en systemen die zowel de energietransitie, maar ook de klimaatadaptatie ondersteunen, gebaseerd op data-gedreven systemen die veel meer en bijna realtime dataverkeer aankunnen.
Digitale ruggengraat nodig
Software Defined Power dus. Gebaseerd op slimme, geautomatiseerde, deels door AI aangestuurde elektriciteitsnetwerken waarbij vraag en aanbod met alle mogelijke parameters in realtime gebalanceerd worden.
Dit is perfect in lijn met de Europese strategie en de uitvoering van de aanbevelingen van het Draghi-rapport ‘Als er één gebied is in de energiesector waarvan het belang niet genoeg benadrukt kan worden, dan zijn het wel de energienetwerken van de EU’. De Deense Eurocommissaris voor Energie Dan Jørgensen lichtte in december 2025 zijn plannen toe om de Europese stroomnetten te verbeteren en beter te verbinden. Digitalisatie is ook hier cruciaal.
De energietransitie vraagt om een digitale ruggengraat. Fysieke uitbreiding alleen is te traag en te duur. Software Defined Power, ondersteund door utility grade ICT, is dé sleutel om het volle net te ontlasten, flexibiliteit te realiseren en de energietransitie op koers te houden. Energie wordt niet alleen groen, maar ook slim. Zonder digitale ruggengraat dreigt de energietransitie stil te vallen, maar met SDP kunnen hopelijk de (kerst)lichtjes ook de komende decennia blijven branden.