Komt gedachtelezen dichterbij? Het lijkt erop. Een computer kan de tekst van een verhaal waar iemand naar luistert uit diens hersenactiviteit halen.
Stel dat je iemands gedachten kon lezen. Wat zou jij doen? Je zou er iemand mee kunnen versieren, ruzies vermijden en vriendschappen sluiten. Of… een verhaal uit iemands hoofd halen. Dat laatste is nu daadwerkelijk gebeurd. Onderzoekers van de University of Texas in Austin (VS) hebben met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) de hersenactiviteit van personen vertaald naar een tekst. En die blijkt redelijk te kloppen, zo is te lezen in Nature Neuroscience.
Hard trainen
Het ontwikkelde computeralgoritme wordt een semantische decoder genoemd. Hij is gebaseerd op een taalmodel zoals ook slimme chatbots als ChatGPT en Bard van Google dat gebruiken. De decoder moest wel nog worden getraind voor hij in staat was de hersenactiviteit te vertalen.
De zeven deelnemers aan het experiment moesten daarom tot wel zestien uur in een fMRI-hersenscanner liggen, terwijl ze aandachtig luisterden naar podcasts. De AI leerde zo om woorden en zinnen te associëren met een bepaalde hersenactiviteit.
Voor de gek houden
Toen volgde de proef op de som. De kandidaten moesten opnieuw in de hersenscanner gaan liggen. Dit keer luisterden ze naar een verhaal. De tekst die de semantische decoder vervolgens op basis van de breinactiviteit fabriceerde, bleek weliswaar geen letterlijke weergave van het verhaal, maar zat wel redelijk in de buurt. Zo werd ‘Ik heb mijn rijbewijs nog niet’ vertaald als ‘Ze is nog niet eens begonnen met rijden.’ Hieronder een aantal andere voorbeelden:
Gedachtelezen is het dus nog net niet, al scheelt het niet veel. En dus werpt de methode wat ethische kwesties op. Hoe zit het bijvoorbeeld met de privacy? Daar hebben de onderzoekers een weerwoord op. Zo geven ze aan dat je toch echt eerst een intensieve training moet ondergaan voor de computer de juiste gegevens uit de je hoofd kan ‘halen’. Van een willekeurige voorbijganger de gedachten ‘lezen’ gaat dus niet. Bovendien kun je de computer makkelijk voor de gek houden, door tijdens het beluisteren van het verhaal even ergens anders aan te denken.
Draagbaar maken
Kortom, op dit moment hoeven we ons nog geen zorgen te maken. Maar de onderzoekers willen de hersenactiviteitdecoder wel verder ontwikkelen. Bijvoorbeeld door hem draagbaar te maken (dat kan door in plaats van fMRI een andere brein-beeldvormingstechniek te gebruiken) en meer uren te trainen, zodat de AI nog beter leert associëren.
In een latere fase zijn er ook concrete, nuttige toepassingen denkbaar voor de decoder. Mensen die niet kunnen spreken (in geval van een beroerte of de spierziekte ALS bijvoorbeeld), zouden hiermee toch kunnen communiceren met anderen. Of je zou met je gedachten apparaten kunnen aansturen.
Frisse wind
‘De onderzoekers maken slim gebruik van moderne AI-technieken om taal te decoderen vanuit fMRI-metingen’, vertelt neurocomputerwetenschapper Harm Brouwer van de Universiteit van Tilburg, net over de Belgische grens. ‘Waar dit soort brein-computer-interface-modellen voorheen alleen letterreeksen, woorden of korte zinnetjes konden decoderen, is deze nieuwe methode in staat om relatief lange stukken tekst uit de hersenactiviteit te halen.’
Brouwer vindt het verder interessant dat het onderzoeksteam ook probeert na te gaan of er specifieke hersengebieden zijn die bijdragen aan het succesvol decoderen. ‘Ondanks dat er nog geen grote verschillen worden gevonden, biedt dit perspectief een broodnodige frisse wind in de AI-wereld van de neurowetenschappen.’
In samenwerking met KIJK magazine, bronnen: Nature Neuroscience, University of Texas at Austin via EurekAlert!
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier