‘Investeren in innovatie en digitalisering wordt noodzakelijk om onze welvaart op peil te houden’

Recent werden de resultaten van de DESI-index 2018 bekendgemaakt, die jaarlijks de digitale performantie van de EU-lidstaten analyseert. België verliest daarin al twee jaar op rij terrein. “De concurrentie van onze buurlanden wordt steeds sterker. Als we niet extra investeren in innovatie en digitalisering, zal dat een negatieve impact hebben op onze welvaart”, waarschuwt Herman Derache, CEO van het technologisch kenniscentrum Sirris.

De Digital Economy and Society Index (DESI) meet elk jaar hoe goed de EU-lidstaten presteren op het vlak van digitale connectiviteit, online skills en digitalisering van bedrijven en overheidsdiensten. Hoewel België dit jaar een mooie achtste plaats (van de 31) inneemt, moeten we twee plaatsen inboeten tegenover vorig jaar. In 2015 vervolledigde ons land zelfs nog de top vijf. De dalende score heeft te maken met de inhaalbeweging die andere lidstaten, en vooral buurlanden, maken: vorig jaar moesten we al Nederland en Luxemburg laten voorgaan, dit jaar steekt ook het Verenigd Koninkrijk ons de loef af.

België haalt Europese investeringsnorm niet

Een belangrijk pijnpunt in het innovatieverhaal is het budget dat wordt vrijgemaakt voor onderzoek en ontwikkeling. Binnen de Europa 2020-strategie hebben de EU-landen afgesproken om daar jaarlijks minimaal 3 procent van hun bruto nationaal product aan te besteden. België haalt met bijna 2,5 procent die norm niet.

En nochtans zien we bij Sirris dat onze Belgische economie profiteert van bedrijven die wel volop voor die innovatie gaan. We vergeleken de economische prestaties van bedrijven uit de technologische industrie sinds de crisis van 2008 op basis van cijfers van Agoria. Zij die actief bezig zijn met innovatie om hun expertise bij te schaven en daarbij samenwerken, creëren nu 12 procent meer toegevoegde waarde in vergelijking met de gehele sector.

Investeren in innovatie is een noodzaak voor de competitiviteit van de bedrijven en dus voor de welvaart van het land. Maar meer dan dat: het is cruciaal dat die innovatie zich hier ontwikkelt. Dat is de afgelopen decennia pijnlijk duidelijk geworden bijvoorbeeld in de automobielindustrie, met de collectieve ontslagen van Renault, Ford en Opel. We hadden in België dan wel de productievestigingen aangetrokken van deze automerken, maar lokaal werd er helemaal niet aan onderzoek en ontwikkeling gedaan. Automotive bedrijven die het anders aanpakken zoals bijvoorbeeld Audi en Volvo Truck doen het hier zeer goed en groeien.

Samenwerken is de sleutel, ook over gewestgrenzen heen

Het is niet alleen belangrijk om te investeren in innovatie. Maar ook samenwerkingen tussen bedrijven en kenniscentra zijn cruciaal. Innovatie is een gewestelijke materie in ons land, en dat is op zich geen probleem. Maar door incompatibele steunmaatregelen wordt samenwerking over de gewestgrenzen heen zeer moeilijk gemaakt, wat een verspilling aan kansen betekent in ons kleine land.

Een ander pijnpunt is het ‘collectief onderzoek’ dat in onbruik is geraakt en nochtans een Belgische uitvinding was. Vandaag worden bedrijven geconfronteerd met een stortvloed aan nieuwe technologieën en uitdagingen. En veel van die uitdagingen lopen gelijk voor veel bedrijven. Het lijkt logisch om die samen in groep aan te pakken en zo expertise te bundelen en opgebouwde knowhow te delen. Maar er is helaas nog weinig animo vanuit de Vlaamse en Waalse overheden voor het collectief onderzoek. Overheden steunen liever individuele onderzoeken en ontwikkelingen, al dan niet in kleine clusters. Maar er zijn lichtpuntjes. Ik denk bijvoorbeeld aan het nieuwe “COOCK-besluit” van de Vlaamse regering. Dat maakt een opening naar een nieuw soort collectief onderzoek en collectieve kennisverspreiding wat een noodzaak is voor onze KMO’s.

Overheden en gewesten hebben een sleutelrol om het juiste kader te voorzien: zij kunnen vergemakkelijken of tegenwerken. Via onderwijs, maatschappelijke bewustwording, investeringen en regelgeving. De industrie zal het moeten doen en samenwerking is daarbij een sleutel. België rijdt vandaag nog mee in de buik van het Europese digitalisering en innovatiepeloton, maar als we onze positie willen verstevigen – of zelfs behouden – moeten we op verschillende vlakken een stevig tandje bijsteken, en dit zowel door de overheden als door de industrie zelf.