Is Bitcoin bereid om zich te schikken naar de wereldwijde duurzaamheidsagenda?

Het verhaal rond duurzaamheid is alomtegenwoordig, duidelijk en urgent. Willen we een catastrofale wereldwijde temperatuurstijging voorkomen, dan moeten we dringend de uitstoot verminderen. Bijna alle sectoren – zelfs de traditioneel sterk vervuilende industriële sector – veranderen hun werkwijzen. Er zal daarentegen altijd een afwijking zijn die zich niet helemaal gedraagt zoals het zou moeten. Kijk in dit geval niet verder dan Bitcoin.

De Bitcoin is misschien wel het uithangbord van recente digitale innovatie en staat aan de top van de crypto-revolutie, die heeft laten zien dat ze financiële inclusie kan bevorderen en een ommekeer teweeg kan brengen in de manier waarop we met elkaar transacties verrichten. Bitcoin is echter zo ontwrichtend geweest dat het de memo over klimaatverandering niet heeft meegekregen. Het energieverbruik is enorm en als de wereld klimaatverandering serieus wil aanpakken zonder onze honger naar digitale valuta te stillen, dan moet er iets veranderen.

‘Een fundamenteel zinloze manier om energie te gebruiken’

World Wide Web-uitvinder Sir Tim Berners-Lee, een man die wel het een en ander weet over digitale innovatie, gaat zelfs zo ver om ‘Bitcoin-mining’ te omschrijven als ‘een van de meest fundamenteel zinloze manieren om energie te verbruiken’. Als je naar de cijfers kijkt, kun je het daar moeilijk mee oneens zijn. De Cambridge Bitcoin Electricity Consumption Index schat dat Bitcoin, het meest gedolven cryptocurrency-netwerk, ongeveer 136,38 terawattuur aan elektriciteit per jaar verbruikt – meer dan Nederland, Argentinië of de Verenigde Arabische Emiraten. Een andere schatting door Digiconomist, een cryptocurrency analytics site, plaatst het cijfer op 204,5 terawattuur. Dit komt neer op ongeveer 2.145 kilowattuur aan elektriciteit per transactie: dat is evenveel als het verbruik van een gemiddeld Amerikaans huishouden verspreid over 73,52 dagen.

Bitcoin is niet de enige die het milieu verwaarloost. Ethereum, het op één na grootste cryptocurrency-netwerk, gebruikt naar schatting 112,6 terawattuur aan elektriciteit per jaar. Dat is meer energie dan België nodig heeft op jaarbasis! Er zijn nog veel meer cryptocurrencies, wat betekent dat de hoeveelheid energie die wordt verbruikt door het minen ervan waarschijnlijk in de loop van de tijd zal toenemen, ervan uitgaande dat de prijzen en de adoptie door gebruikers blijven stijgen.

Milieu-impact krijgt geen prioriteit

De nadelige gevolgen van de groei van Bitcoin voor het milieu zijn niet te ontkennen. De oprichters van Bitcoin maakten een naïeve fout door de cryptocurrency te bouwen op een ‘proof-of-work’ blockchain – een proces dat is gebaseerd op ‘mining’ en enorme hoeveelheden rekenkracht vereist. Bovendien vereist dit proces een betrouwbare, goedkope en continue stroom van energie om te kunnen werken, die helaas het best kan worden geleverd door altijd beschikbare energiebronnen, zoals fossiele brandstoffen.

Het systeem is zo ontworpen dat het, voor één goed gefinancierde speler, vrijwel onbetaalbaar (hoewel niet onmogelijk) wordt om de controle over een volledig cryptonetwerk over te nemen. Door het ene probleem te verkleinen, hebben de oprichters van Bitcoin dus een ander, nog groter probleem veroorzaakt. Het duizelingwekkende energieverbruik van Bitcoin bewijst dat we bij het innoveren of implementeren van glimmende nieuwe technologie niet altijd prioriteit geven aan de gevolgen voor het milieu, of daar zelfs maar bij aanvang rekening mee houden. En de huidige energie- en milieucrisis toont aan dat deze mentaliteit dringend moet veranderen. Dus wat kunnen we doen?

Meer duurzamere bronnen

Bitcoin en andere munteenheden die gebaseerd zijn op ‘proof-of-work’ blockchains moeten overstappen op duurzamere bronnen. Dat zal niet van de ene dag op de andere gebeuren – in zijn geheel misschien wel nooit – maar we beginnen wel enkele positieve bewegingen te zien. Paraguay, bijvoorbeeld, heeft een energievoorziening die voor bijna honderd procent gebaseerd is op hydro-elektrische bronnen. Dit betekent dat Bitcoins die gemined worden in Paraguay, het land dat ook het hoogste percentage hernieuwbare energie per hoofd van de bevolking heeft, een lagere CO2-voetafdruk hebben dan Bitcoins die gedolven worden in landen die afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Om deze reden gelooft Paraguay dat het de cryptohub van Latijns-Amerika kan worden.

Vooruitkijkend zal de wens om Bitcoin te veralgemenen waarschijnlijk ook het onderzoek naar kostenverlaging voor de opslag van hernieuwbare energie versnellen. Bovendien kunnen de voorzichtige stappen die regeringen nemen om Bitcoin tot wettig betaalmiddel te maken, mogelijk leiden tot een weldoordacht beleid voor het minen van cryptovaluta en het bestraffen van schendingen van milieunormen.

Een groen ontwerp

Niet alle cryptocurrencies hebben dezelfde nadelige gevolgen voor het milieu als Bitcoin. Wat we nodig hebben, is een cryptomunt met een groen ontwerp. Daarom is het van cruciaal belang dat we prioriteit geven aan het bouwen van een duurzamer blockchain-ecosysteem, dat zowel ecologisch als financieel stabiel is. Dit is waar ‘proof-of-stake’ blockchains om de hoek komen kijken.

In dit systeem wordt mining vervangen door ‘staking’: dit houdt in dat een netwerk van ‘validators’ bijdraagt aan hun eigen crypto. Dit doen ze in ruil voor een kans om nieuwe transacties te valideren, de blockchain te updaten en een beloning te verdienen. Omdat het mining uitroeit en geen dubbel proces is (met verschillende bronnen die concurreren om dezelfde puzzel op te lossen) verbruikt deze methode geen onnodige hoeveelheden energie. We hebben grote stappen gezien met bijvoorbeeld Etherium, dat zijn hele proof-of-work ecosysteem wil migreren naar Etherium 2.0, een proof-of-stake systeem. De Ethereum Foundation, de organisatie achter de cryptocurrency Ethereum, zegt zelfs dat de energiekosten van elke transactie met 99,95 procent kunnen worden teruggebracht.

Veel spelers in de industrie willen ervoor zorgen dat alle energie die door de industrie wordt verbruikt, volledig koolstofvrij is. In april 2021 hebben drie belangrijke organisaties van deze industrie (de Energy Web Foundation, het Rocky Mountain Institute en de Alliance for Innovative Regulations) het Crypto Climate Accord gevormd, dat wordt gesteund door organisaties uit de klimaat-, financiële, ngo- en energiesector. Het doel van het akkoord is om ‘de sector in recordtijd koolstofvrij te maken’ en tegen 2030 een netto-nuluitstoot in de wereldwijde crypto-industrie te bereiken.

Milieubelasting

De milieubelasting van Bitcoin en andere proof-of-work blockchains laten zien waarom we innovatie nooit op de korte termijn kunnen beoordelen. We zitten nu met een grote, door de mens veroorzaakte, duurzaamheidsuitdaging die met een beetje vooruitdenken volledig had kunnen worden vermeden.

Maar net zoals technologie een probleem heeft veroorzaakt, kan het ook helpen het op te lossen. Hernieuwbare energie, proof-of-stake blockchains en andere nieuwe innovaties zijn allemaal voorhanden. De vraag is echter of Bitcoin bereid is om de wereldwijde duurzaamheidsagenda bij te benen.