De James Webb Space Telescope kan een nieuwe kosmische mijlpaal op zijn conto schrijven: de opvolger van de Hubble-ruimtetelescoop heeft wetenschappers voor het eerst in staat gesteld een exoplaneet te identificeren, een planeet die rond een andere ster draait dan onze zon. Ook maakte Webb opnamen van verre spiraalstelsels.
De planeet, LHS 475 b, is bijna even groot als de aarde en bevindt zich in het stelsel Octant. Ze zweeft op 41 lichtjaar van ons vandaan, wat relatief gezien niet eens zo ver is.
Geen twijfel mogelijk
Een team onderzoekers, onder leiding van astronoom Kevin Stevenson en postdoctoraal medewerker Jacob Lustig-Yaeger van de Johns Hopkins Universiteit in Laurel, Maryland, deed de ontdekking met de hulp van de James Webb-telescoop.
‘Er bestaat geen twijfel over dat de planeet er is. De gegevens van Webb bevestigen dit’, zei Lustig-Yaeger in een verklaring. De ontdekking van de planeet werd deze week bekendgemaakt op de 241ste bijeenkomst van de American Astronomical Society in Seattle.
Balkpiraalstelsels
De Webb-ruimtetelescoop ontdekte zopas ook sterrenstelsels met een structuur zoals die van onze Melkweg op 11 miljard lichtjaar afstand. Deze zogeheten balkspiraalstelsels hebben spiraalarmen die niet uit het centrum lijken te komen, maar vanuit een langgerekte balk van sterren en gas. Twee derde van alle spiraalvormige sterrenstelsels zouden balkspiraalstelsels zijn; onze eigen Melkweg is er ook een.
Die balk speelt een belangrijke rol bij stervorming. Hij leidt gas naar de centrale regio, waar het razendsnel wordt omgezet in nieuwe sterren met een snelheid die tien tot honderd keer sneller is dan in de rest van het sterrenstelsel. Daarnaast voorzien balkspiraalstelsels superzware zwarte gaten van massa in de kernen van sterrenstelsels.
Volwassen stadium
Sterrenkundigen dachten lange tijd dat de balk pas verschijnt als het sterrenstelsel een soort volwassenheid heeft bereikt. Eerdere studies laten namelijk zien dat het percentage balkspiraalstelsels afneemt naarmate je verder terugkijkt in de tijd. Vóór een bepaald moment zouden er dan ook helemaal geen balkstelsels in het heelal zijn, was de gedachte.
Maar die theorie heeft Webb nu overhoop gehaald. Voor de nieuwe studie onderzocht de ruimtetelescoop een reeks verre sterrenstelsels, die eerder al door Hubble waren waargenomen, om te zien of hij nieuwe details kon ontdekken. En inderdaad, in verschillende sterrenstelsels waren duidelijk balken te zien, terwijl die op de Hubble-foto’s niet zichtbaar waren.
De sterrenstelsels waren tussen de 8 en 11 miljard lichtjaar van ons verwijderd. Dat zulke vroege sterrenstelsels al een centrale balk hadden, betekent dat ze veel eerder het ‘volwassen stadium’ hebben bereikt dan voor mogelijk werd gehouden. Ons begrip van de evolutie van sterrenstelsels moet dus op de schop.
In samenwerking met KIJK Magazine.
